Türkiye, uzun vakittir Afrika ülkelerinin genişlemesini gösteren kıtada varlıkları iktisadı güçlü ülkelerle rekabet halindedir. Avrupa’nın eski sömürgeci ülkelerine karşı kıtada kendini bir alternatif olarak sunan Türkiye, bunda bir dönemtir değerli muvaffakiyetler da yaşlıydı. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve yatırımları birçok Afrika’nın özgürlükleriyle karşılanıyor.
Ancak Erdoğan iktidarı şu anda cumhurbaşkanlığı yarışının ikinci tipine hazırlanıyor. 14 Mayıs’taki cumhurbaşkanlığı seçiminin birinci tipinde mutlak çoğunlukta elde edemeyen Erdoğan, Millet İttifakı’nın adayı Kemal Kılıçdaroğlu’yla 28 Mayıs’ta bir defa daha karşı karşıya gelecek. Ve bu seçim, Afrika ülkelerinde dikkatle takip ediliyor.
Son 20 yılda artan ticari ilişkiler
Geliştirme Yeniden Tasarlandıadı verilen millet fikirlerarasının Nijeryalı uzmanı Ovigwe Eguegu, Türkiye’nin kıtada artan ticari faaliyetlerine devam ederek “Ben, aslında Afrikalıların Türkiye’yi kimin yöneteceğini çok da önemsediğini düşünüyorum. Zira 2003 yılından bu yana altın bir devir yaşadı ve bu, günümüze kadar da devam ediyor” diyor.
Türk Dışişleri Bakanlığı’nın verilerine göre 20 yıl önce 5,4 milyar dolar olan ticaret hacminin bugün 45 milyar çapında uzanmasına dikkat eden analist, bunun kıta ile ticarette “devasa bir artışı” manasına geldiği, Türkiye’nin toplam hasılatının da 9,4’ünü arttığınu belirtiyor. “Bu, 20 yıl içinde yüzde 4,4 artış demek ve her iki taraf için de değerli bir ilişki” diye konuşan Eguegu, bunun çok fazla bağımsızlıktan oluşan karmaşık bir ilişkiler ağı olduğunu da vurguluyor.
Türkiye’nin Afrika’daki ticari münasebetlerine Nijerya’yı örnek veren Egeugu, Türkiye’den Nijerya’ya çok sayıda mobilya üretmek, zira Türk mobilya üreticisinin Avrupa’da çaresiz olmadığını söylüyor. Frankofon Batı Afrika ülkelerinde Türkiye’nin etkin bir ticari ortak olduğunu kaydeden Eguegu, bunun nedeninin bölgedeki ülkelerin eski sömürge gücü ile ilişkilerinin gevşemesinden kaynaklandığını lisana sunuyor.
Türkiye’nin Afrika stratejisindeki çeşitlilik
Türkiye’nin Afrika stratejisi yalnızca ticaret kapsamıyor. Türkiye, “yumuşak güç” (yumuşak güç) uygulamalarıyla eğitim, toplumsal hizmetler ve medya projelerinden Somali’deki eğitim bölgeleri, insani yardımdan altyapı hizmetlerine kadar çeşitli alanlarda varlık gösteriyor.
Türk inşaat şirketleri Afrika’da yollar, köprüler, demiryolları, limanlar, havaalanları ve mescitler inşa ediyor. Öte yandan Afrika ülkelerinin güç ve hammadde tedarikçisi olarak Türkiye için giderek daha fazla değer kazanılıyor. Kıtada Türkiye için değerli hammadde tedarikçilerinden biri Cezayir. İki ülke, Kasım 2022’de ortak bir petrol ve doğal gaz şirketinin kuracaklarını açıklamıştı.
Erdoğan iktidarında Türkiye’nin Afrika stratejisi daha güçlü bir askeri boyut kazandı. Ankara, Somali’nin başşehri Mogadişu’da yalnızca değerli bir yurt dışı temsilciliği değil, bireysel zamanda 4 kilometre karelik Türkiye’nin yurt dışındaki en büyük askeri üssü Camp Turksom da bulunuyor. Somali, Afrika Boynuzu’ndaki konumu nedeniyle Türkiye’nin Afrika kıtasındaki en değerli deposu olarak görülüyor.
Türkiye Dışişleri Bakanlığı’nın 2023 yılında ek takviye sağlanacak ülkeler listesinde Angola, Etiyopya, Fas, Gana, Güney Afrika, Kenya, Mısır ve Senegal biçiminde Afrika ülkeleri de yer alıyor.
Türkiye’nin milletlerarası ilişkilerini çeşitlendirmek ve yeni pazarlara açılmak istediğini söyleyen İngiltere merkezli niyetli girişim Chatham House’un Afrika Programı Sorumlusu Alex Vines, “Bu, bireysel zamanda son 20 yılda üretilebilen siyasetlerin ana güçlerinden biri” diye konuşuyor. Erdoğan’ın Afrika siyasetini geliştirmek için rekor bir sayıyla 31 Afrika ülkesini ziyaret ettiğine işaret eden Vines, Ankara’da bugün 44 Afrika ülkesinin temsilciliğinin bulunduğu da vurgulanıyor.
Türkiye’nin dünyanın hayırsever ülkelerinden biri olduğunu Vines, Türkiye’nin gücünün yolunu açtığı baskıya karşılık insani yardımlara ve Afrika Boynuzu’ndaki kıtlığa karşı cömertlik geleneğini sürdürdüğünü söylüyor.
Hedef iktisadın canlanması
Türkiye’nin şu anda seçim nedeniyle iç siyasetinin ağırlaştığını kaydeden Vines, “Erdoğan’ın ikinci çeşidi arttığı durumda odaklandığı ve sıkılaştırıldığı Afrika siyasetinin devamlılığını sürdürdüğü” sırada Nijeryalı analist Eguegu da bilhassa Erdoğan döneminden fayda sağlayan Afrika ülkelerinin Erdoğan’a yakınlık gösterdiğine işaret ediyor.
Kuzey Afrika ve Ortadoğu uzmanı Nebahat Tanrıverdi ise kıtada seçimlere ait bu bakışı “Afrika’da Türkiye’deki seçimlere ait en büyük kaygı, Erdoğan sonrası Türk’ün Afrika’yı dış siyasetin ayrılmasının saklanmayacağı” şeklinde özetliyor. Tanrıverdi, “Ancak çok kutuplu dünyada Türkiye’nin klasik temkinli ve içe dönük dış siyaset yaklaşımına geri dönülmeyecek” diyor.
Mogadişu’da Türkiye’nin bilgisi ile inşa edilen camiFotoğraf: DW/S. Petersmann
Muhalefetin bunun yerine Afrika ve Türkiye’nin angaje olduğu başka tarzda yeni bir rol ve kimliğe sahip yeni bir dış siyaset sözleşmesi ile ilgilendiğini düşünen Tanrıverdi, kelamlarını “Ülkeyi kim yönetirse yönetsin en değerli husus, iktisadın canlandırılması olacaktır. Bu nedenle Ankara’daki rastgele bir hükümet olacaktır. Türkiye’nin kıtasıyla ekonomik bağlantılarını sürdürmeye devam edecektir” halinde sürdürüyor.
“Afrika dinamikleri kalmaya devam edecek”
Türkiye’nin Afrika’ya hasılat ve doğrudan yatırımlarının Türkiye’nin klasik ekonomik ortakları Avrupa ve ABD’nin yerini aldığını vurgulayan Tanrıverdi, ancak Afrika’nın Türkiye açısından başka bölgesel pazarlara karşı bir istikrar ögesi olduğunu söz ediyor. Arap Baharı’ndan sonra Türkiye’nin Arap ülkeleriyle sorunu yaşamasının akabinde Türk iş insanlarının Afrika’ya yönelmesini gösteren örnek gösteren Tanrıverdi, emsal biçimde Ukrayna’daki savaş da Türk iş dünyasını Afrika’ya yönlendirdiğine işaret ediyor.
Afrika’nın Türkiye’nin küçük ve orta değiştirebilirin yanı sıra Gaziantep ve Mersin şeklindeki sanayi bölgeleri için de değerli hale geldiğini belirten Tanrıverdi, “Ankara’da hükümet değişiminden bağımsız olarak dış ilgilerde Afrika dinamiği kalmaya devam edecek” tabirlerini kullanıyor.
News
