Cumhurbaşkanlığı seçiminin ikinci çeşide kalması ile birlikte, iktisat idaresinden döviz piyasasında ve bilgisayara ait birbirinin gerisine yeni adımlar geldi. AKP idaresi bir dolar kurunda ani düşüşleri engellemeye devam ederken diğer taraftan Türk Lirası’nı (TL) tüketmek için korumak için önlemler alıyor.
Ancak DW Türkçe’ye konuşulanlara, piyasaya yönelik bu daraltıcı siyasetler seçim sonrasında iktisatta yaşanacak ağır tahribatı engellemeye yetmeyecek.
14 Mayıs’ta seçimlerde Erdoğan’ın yüzde 50’yi aşamamasına rağmen ortaya çıkması ve Cumhur İttifakı’nın Meclis’te 323 milletvekili ile çoğunluk elde etmesi, milletlerarası piyasalarda Türkiye’ye ait yakın gelecek telaşları artırıldı.
Türkiye’nin borçlanma maliyetini gösteren kredi riski primi (CDS) seçim sonuçlarının netleşmesi ile hızla yükselişe devam ediyor TCMB’nin brüt rezervleri son 21 yılda en düşük seviyelerde görüldü.
14 Mayıs seçimlerinin onaylanması akabinde iktisat idaresi de 28 Mayıs’a kadar geçen süreç mümkün bir kur şokunun önünden geçmek için harekete geçti. Bu güç döviz talebini baskılayacak ve para birimindeki döviz hesaplarını TL’ye dönüşe zorlayacak kişilerin kişilerine sokuldu.
Üç günde üç yeni uygulama
15 Mayıs’ta nakledilen kredi kartından nakit çekim ile kredi kartıyla kuyum ve döviz alımlarına hudut getiren Merkez Bankası, 16 Mayıs’ta ise kredi piyasasına sunulan maddi değerin yaşlanma aralığını genişleterek diğer ticari krediler ile çalıştırılan kredilerini de bu kapsama dahil etti.
Hemen akabinde 17 Mayıs’ta Resmi Gazete’de yayınlanan Merkez Bankası kararında da bankaların dövizden TL’ye ek dönüşüm zorunluluğu ferdi hesaplar için üstten çekildi. Buna göre gerçek kişi hesaplarında mevcut yüzde 5 dönüşüm gayesine ek olarak, 26 Mayıs-28 Temmuz ortasında ek yüzde 10 gayesi daha getirildi. TL’ye dönüşüm gayesine ulaşamayan, eksik kalan meblağ için 6 ay süreyle ek negatif faizli kredi tutmak kalacak.
Fotoğraf: Özel
“Adı konmamış sermaye denetimi var”
Son olarak DW Türkçe’ye pahalandıran İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) İşletme Mühendisliği Öğretim Üyesi Prof. Dr. Öner Günçavdı, Türkiye’de şu anda ismi konmamış bir “sermaye kontrolü” durduğunu söylüyor.
Bugüne kadar alınan faizleri ve döviz kurlarını basmasının ana nedeninin seçim sürecinin iktisatta olumlu bir çizmek olduğunu tabloya getiren Prof. Günçavdı, “Bu müdahalelerin Türkiye iktisadına bedeli ağır oldu. Toplumun refahına olumlu katkı sunacak ataklar bunlar değil” diyor.
Harcamaların ekonominin daha düzgün olduğunu göstermek için atlayışların “ihtiyati kapsamında” olarak tanımlandığını hatırlatan Prof. Günçavdı, “İhtiyati önlemlerinin makroekonomik para politikalarının tamamlayıcı olması gereken önlemlerdir. AKP periyodunda kullanılış hali ise genel olması gereken iktisat siyasetlerine uygun değildir. Bunun adı önlem değildir, baskı” diye konuşuyor.
“Erdoğan kazanırsa kredi açığı büyümeyecek”
28 Mayıs sonrasında merak edilen mevzulardan biri de Türkiye’ye ait artan risk algısıyla birlikte döviz olan talebin silinmesinin kişisel hesaplar için yeni sınırlamalara neden olup olmayacağı. Bu noktada gerek piyasa oyuncularının ekonomistleri, bankada dolar ya da euro hesabı olan kalıcın pek çok olumsuz gelişmeye hazırlık olması durumunda görüşünde.
“Bireysel hesaplara önlemlerin getirilmesinin şartları ortaya çıkarsa, bundan kaçış olmaz” diyen Prof. Dr. Öner Günçavdı, Erdoğan’ın cumhurbaşkanlığını kazanması halinde Türkiye’ye ait kredi açığının büyüyeceğini belirtiyor.
Bu durumda Türkiye’nin hücreleri olan kaynağın gelmeyeceğini, sağlıklılık sermayesinin sermayenin iyileşmesini kaydeden Günçavdı, şöyle konuştu:
“Bu da vergi gelirleri yoluyla bulunabilir. Tasarrufların harcanması için vatandaştan vergi yoluyla kaynak yaratma yoluna gidilecektir. Bu da siyasetlerin yarattığı problemlerin faturasının vatandaşa çıkarılacağı gösteriliyor.”
Rezervler günden güne eriyor
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın (TCMB) son açıkladığı brüt rezerv bilgilerine sahip, TCMB’nin brüt rezervleri seçimden önceki hafta 9 milyar dolar düşerek 105,1 milyar dolar seviyesine geriledi.
Bu pandemik düşüş devrinden bu yana gözlenen en sert düşüşte net rezervler de 2,3 milyar yönünde gerileyerek son 21 yılda tabanda gerçekleştiğini gördü. Swap hariç net rezervler ise eksi 57,8 milyar dolar olarak gerçekleşti.
DW Türkçe’ye konuşan ekonomist Cüneyt Akman, Türkiye’nin iki yıl vadeli Eurobond faizlerinin cinsinden yaklaşık yüzde 11 düzeyindene ulaştığını belirterek, “Türkiye mevcut biçimde borçlanmaya ve rezervlerini eritmeye devam ederse, her yıl bir öncekinden 2 kat fazla borçlanır hale gelebiliriz” diyor.
“Döviz talebi bankacılık temelinde ortaya çıkıyor”
Rezervlerin giderek azalması ile birlikte olası bir kur değişiminden farklı para birimi çalışmaya yöneldiğine işaret eden Akman, hükümet tarafından para birimine yapılan döviz baskısı nedeniyle hür ayrılmış farklı döviz kurları oluştuğuna, beşerler ortasında giderek “döviz bulunamıyor” kaygısının söndüğüne dikkat çekiyor.
Ekonomi idaresinin dövizi baskılamaya yönelik adımlarıyla birlikte, son devirde döviz talebinin bankacılık sisteminin tamamen gerçek kaymaya geçişi söz eden Cüneyt Akman, “İnsanların bankanın dövizi döviz tutma değişimi artıyor. Bunu artık sayılarda da paralel kur fiyatlarında da görünmeye başladı. Dövizin çıkışı başka bir sorun, dövize bu biçimde kayılması iki misli bir problemdir” diye konuşuyor.
Fotoğraf: Özel
KKM’nin yükü giderek ağırlaşıyor
Dövizin son 1 yıllık yüksek değişimi ile dövize yönelmeleri için ortaya çıkan Kur Müdafaa Mevduat (KKM) sistemi her geçen gün Hazine ve TCMB üzerinde artırılıyor.
14 Mayıs seçimleri öncesinde bir yandan TCMB rezervlerinde 9 milyar yayılma yaşanırken, bir yandan da muhafazalı mevduatlara da rekor giriş yaşandı.
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) bilgilerine göre muhafazalı mevduatlara 12 Mayıs haftasında 144 milyar TL’lik giriş kaydedildi ve toplam mevduat 2,35 TL’ye yükseldi.
“Ekonomide daha kötüyü görebiliriz”
Ekonomist Cüneyt Akman’a kayıtlı, artık döviz talebini KKM ile durdurulamayacağı ortaya çıkmış olsa da, KKM’ye yönelen paranın yükten hızlı bir biçimde ortadan kalkması mümkün olmayacak. 28 Mayıs’ta cumhurbaşkanlığı seçiminin ikinci çeşidi da tamamlandıktan sonra, bu seçim sürecinin saklanacağını lisana gelen Akman, şunları söylüyor:
“Kurun mevcut biçimde baskılanması, adeta bir yayın üzerini değiştirme bastırmak üzere bir tesir düzenleniyor. Elinizi çektiğiniz an, yay üstünü fırlatacak. Seçim maratonu alındıktan sonra, gelecek hükümet bir an önce mevcut siyasetleri terk ederse Türkiye’nin bir talihi olur. Aksi takdirde, Mevcut siyasetlerde ayak dirilirse bugünden daha makul bir şekilde kurtaracağız.”
Döviz borçları 200 milyar doların üstünde
Türkiye’yi iktisatta bekleyen kritik sıkıntılardan biri de kayıtlı yüklü döviz borçları oluşur. Türkiye’de döviz sorunu giderek artarken, kısa vadeli dış borç stoku mart sonu toplamda yüzde 8,7 artışla 161,4 milyara ulaştı. TCMB verilerine göre, Mart sonu itibariyle yepyeni vadesine devam edecek vadesine 1 yıl yahut daha az dayanmış dış borç verisi kullanılarak hesaplanan kalan vadeye sahip olan kısa vadeli dış borç stoku ise 203,3 milyara ulaştı.
Bununla birlikte cumhurbaşkanlığı seçimi öncesinde son 5 ülkede ilk kez 500 puanın görüldüğü Türkiye’nin risk primi, seçim sonrasındaki haftada yükselişe geçti. Türkiye’nin kredisini ödeyebildiğini gösteren ve risk primi olarak isimlendirilen beş yıllık kredi temerrüt takası (CDS), 675 baz puana kadar yükseldi ve böylece yaklaşık 7 ayın doruğunu elde etti. Türkiye gelişen piyasalar içerisinde 5 bin baz puanlık CDS puanıyla birinci olan Arjantin’den sonra ikinci sırada yer alıyor.
News
