Türkiye, 6 Şubat sabahı büyük bir kaygıyla ortaya çıktı. Kahramanmaraş merkezli sabah 04.17’de meydana gelen verimin yarattığı vahim yıkımın boyutları şimdi tam olarak anlaşılamamışken, aynı gün öğle saatleri, büyüklüğü tekrar 7’nin üzerinde olan ikinci ve yıkıcı bir zelzele daha yaşandı. Büyüklüğü 7.7 olarak gösterilen birinci derecenin ardından dördüncü seviyedeki alarm ilanı ise felaketlerin boyutlarına ait ipucu veriyordu. Bu seviyedeki alarm, yerel vakitte milletler arası yardım daveti manasına geliyor.
Depremin yol açtığı yıkım günler, haftalar değişti, zelzele bölgelerine ulaşıldıkça ortaya çıktı. Bölgeye gerek ulusal milletlerarası dağıtımın yardım kampanyaları ve faaliyetleri başlatıldı. İstanbul başta olmak üzere merkezdeki binalarının zelzeleye sağlam olup olmadığı konusunda da büyük bir tasa doğdu.
Türkiye’yi derinden sarsanların artık bugün üzerinden altı ay geçti. Resmi bilgilerin 50 binin üzerinde kaybın olduğu zelzele, Türkiye’nin yaşadığı en büyük afetlerden biri. Yakınlarını, sevdiklerini, meskenlerini, işyerlerini, okullarını kaybedenlerin acısı hâlâ taze, ama sürücülerinin toplumsal tesiri birinci haftalardaki gibi tıslamıyor. Sarsıntının hastalarındaki farklı nedenlerin de tesirleriyle ilgili gerçeğin toplumda unutulmaya yüz izlendiği gözleniyor.
İstanbul’da kontrol için yıllardaki büyük düşüş
Toplumun gidişatı gerçeğine birinci devirdeki kadar ilgi göstermemesinin bir örneği İstanbul’un bazında döngüsü. Uzmanların büyük bir gidişi bekleniyor İstanbul’da 6 Şubat’ın onayı akabinde binalarının kontrolü için üremelerin hareketleri şu anda büyük düşüş var.
İBB Genel Sekreter Yardımcısı Buğra GökceFotoğraf: Privat
İBB Genel Sekreter Yardımcısı Buğra Gökce, “Deprem gerçeğini unuttum mu?” Sorumuza “Kesinlikle evet” karşılığında bunu bina kontrolü için kendilerine gelen başvuruların profilleriyle şöyle açıklıyor:
“2022’de yıl boyunca bin kadar başvuru sırasında bu yıl Ocak ayında 71 adet binaya ait başvuru yapmıştık. Şubat ayında zelzeleden sonra ise gelen başvuru sayısı 122 bin 58. Hele bir gün var ki yalnızca bir gün içinde 22 binden fazla abone olmuştuk. Büyük bir sızıntı oluşmuş, endişeyle binamızı incelemişler demişler.”
Gökce’nin sayılarına göre bu yüksek ilgi daha sonra yavaş yavaş düşüyor. Mart ayındaki miktarı 28 bin 430 iken Nisan’da 2 bin 500, Mayıs’ta ise bin 300’e kadar iniyor. Gökce, şu anda kontrol için hayatta kalanların artık yüzlerle tabir edildiğini belirtiyor ve yalnızca incelemede olmadığını, binadaki gayretinde da büyük azalmaya dikkat çekiyor.
Peki birinci devirde evin sağlamlığı için büyük endişe yaşayanlar vakit içinde neden daha farklı bir tutum içine giriyor?
Gökce’ye bağlı olarak bunun pek çok manevi ve toplumsal nedeni olabilir, en değerli şeylerden biri de ekonomik olabilir. Sarsıntının birinci vakitlerinde meskenlerinin küçülmesine ya da bir ölçü para ödeyerek dönüşüme sıcak bakanların vakit içinde bu fikirlerinden vazgeçtiğini söyleyen Gökçe, şöyle konuşuyor:
“Ekonomik yapıyla ilgili önemli bir gelecekte. Şubat’ta, Mart’ta müteahhit için artık 500 bin lira verilmesi gereken bir kişi için bu bedel enflasyonla bir buçuk milyon oldu. ‘Hadi 500 bini mümkün ancak 1,5 milyonu nasıl ödeyeyim’ sonlandırıldı “
Bu ortada Gökce’nin de etkilerinin gösterdiği İstanbul’daki yapıların zelzeleye hazırlanması için İstanbul Büyükşehir Belediyesi ile Etraf ve Şehircilik Bakanlığı bugünlerde ortak bir proje hazırlığında. Etraf, Şehircilik ve İklim Durumu Bakanı Mehmet Özhaseki, Bir Haber‘e devam ettiği yeni yasama döneminde İstanbul için özel bir yasa için savaşların sürdüğünü belirtti.
Deprem travmasını atlattık mı?
Peki her ne kadar altında iktisat ve zelzelenin onaylandığı akabinde gelen ve toplumun her bölümünde büyük ilgi gören 14 Mayıs seçimleri şeklinde faktörler olsa da 6 Şubat zelzelelerinin travması çabuk mu atlatıldı?
Türkiye Psikiyatri Derneği Lideri Prof. Dr. Ejder Akgün Yıldırım, yalnızca 6 Şubat zelzelelerinin değil son yüz yılda 1999 ya da 1939’da Erzincan’da çok sayıda büyük zelzele yaşandığını hatırlatarak şunları söylüyor:
“Bu paraların hiçbirini anlayamıyoruz. Biz de türküsü hakkında bilgi vermiyoruz. Yüz binden fazla insanımızı 100 yılda kaybettik, lakin buna ait kaç tane doğum var Türkiye’de? Yani aslında yaşadıklarıları bu şekilde canlı yaşatan, zelzele kültürü ortaya çıkan bir toplumdan maalesef.”
Fotoğraf: Yasin Akgül/AFP/Getty Images
Yıldırım, bu durumun aslında çok da “tuhaf olmadığını” belirterek şöyle açıklıyor:
“Çünkü bir toplumun bahtı olması için bireysel coğrafyada yaşamak zorunda kalmak ise bir araya başlama metotları bilimi ve unutmak burada bir istikametiyle çok işlevsiz ancak yaşama tekrar bağlanmak için de fonksiyonel bir durumda. Beşerler tekrardan ömürlerle bağ kurabilmek ismine unutur, beşerler acıları unutmaya yöneliktir.”
Ancak burada Yıldırım’ın dikkat çektiği bir konu travma sonrasında beşerler için doğal olarak karşılanabilecek “unutma” kaybının durumunun, kurumların ya da sivil toplum için geçerli olması zorunludur.
“Kurumlar ve devletler unutmamak zorunda” diyen Yıldırım, zelzele kültürünün canlı tutulmasının yalnızca beşerler değil devlet olması gerektiğini belirtiyor.
Depremle ilgili dayanıklılığın ikinci aydan sonra kalıcılığı ve esnekliğin hakikat çok çok azalmasının bütün dünyada bilinen bir genel tavır olduğunu söyleyen Yıldırım, kamu spotları ile ya da diğer formüllerle şuurun daima canlı tutularak dayanıklı ve kalıcı hislerinin uzun süre devam ettirilebileceğini belirtiyor.
Travmalar sonrasında nasıl bir süreç yaşanır?
insanların sevdiklerini kaybettiklerinde yaşadıkları yas yoluyla misal bir süreç toplumlar için de geçerli mi?
Yıldırım bu travmanın tipine göre değişebildiğini belirten “Kitlesel çatışmaya bağlılar çok uzun süre yaşayabilir. Örneğin savaş travmaları, etnik süreçlera bağlı travmalar gibi… Zira orada kümelenmiş kişiliğinden dolayı bir taarruz varsa, için bir yardımiyet olabilir ve bazen o denli olur ki boyunca canlı tutulabilir” diyor.
Depremlerin toplumda bu cins bir travma yaratmayacağını Yıldırım, ayrıntıları aktarıyor:
“Deprem bir doğal afet. Ve doğal afet bireysel zamanda sizin yönetemeyeceğiniz bir şey. Yani bir savaş daha güçlü ya da barış isterseniz, diplomasiyi kullanırsanız bir halde yönetebilirsiniz. Lakin zamanıya karşı hazırlanmak dışında yapılacak bir şeyiniz yok. O nedenle bu tür doğal afetlerden sonraki yas parçacıklarıyla kitlesel travmalar sonrasında toplumların yas parçaları bireysel olmuyor.”
Yıldırım, zelzele şeklinde doğal afetlerde çoklukla birinci aylar çok ağır bir dayanışma içinde olunduğu zira dayanışma ile hayat daha inançlı kılınabildiğini belirterek, bu sürecin “balayı yahut kahramanlık dönemi” olarak isimlendirildiğini söz ediyor.
Türkiye Psikiyatri Derneği Lideri Prof. Dr. Ejder Akgün YıldırımFotoğraf: Privat
Peki kahramanlık devrinin akabinde ne geliyor? Bir mühlet sonra bölgeden gelen uyaranların kurtarılması, sakatlanmaması ve kayıplar sadece sayılarla söz edilmek üzere saklanmak üzere “olayın normalleşmeye devam ettiğini” söyleyen Yıldırım, kelamlarına şöyle devam ediyor:
“Bir mühlet sonra 50 bin ile 5 bin, aralıklarda geniş bir fark olmasına rağmen emsal sayılar halinde görünebiliyor. Şu an insanlar ölen 50 bin kişi yan yana koyu ayrılırken nasıl bir şey oluşturacağının hayalini kurduğunda dağe kapılabilirler. Ancak 50 bin sayısında ise mevzuyu değiştirebiliyorlar.”
“Psikiyatrist olarak üye: Korkmalısınız”
Büyük krizlerin akabinde yanlarına düdük alarak kalan ya da veri çantasını hazırlayan insanların büyük kısmı bir süre sonra bu çıkışlarını unutuyor ve kesintiler bırakılıyor.
Ancak Psikiyatrist Yıldırım gerçeğinden korkmayı şöyle anlatıyor:
“Bakın ben çok paradoksal bir şey üyesi. Ben Psikiyatri yöneticisi Derneği olarak diyorum ki; halkımız korksun biraz. Bana diyorlar işte ‘depremden çok etkilendim, bu endişelerimizle nasıl başlarız?’ Endişelerinizle baş etmeyin, endişelerinizin ömrünüz değişirsin.”
Yıldırım, coğrafyada zelzele gerçeğinin örümcek korkusu şeklinde farazi bir şey değil gerçek olduğuna işaret ederek “Bu kaygı gerçek bir kaygı. Evet gittiğinden kork ve yaşadığın kent üçgeni olursa olsun risk için bir şey yap. Meskenin kapısını, arabayı kilitli mi diye denetim yapıyoruz. Oturduğumuz bina inançlı olup olmadığını denetleiyor muyuz? Hayır” diye konuşuyor.
Deprem bölgesinden yeni gelen Yıldırım, yakınlarını kaybedenlerin ya da çadırlar ve konteyner kentlerde yaşamlarını sürdürmeye çalışmaları da toplum tarafından unutulduklarını belirtiyor, toplumsal yaşam ortamlarını eskisi olmak üzere da olsa sürdürülebiliren bölgede olduğu kadar tam aksisi yerleri de mevcut ve bu insanların yalnız tutulduğunu belirtiyor.
Yıldırım, “Unutmamalıyız. Zira unutmaya meyledersek daha çok hoş haberleri görürüz. O sahnenin küçük parçalarını, genel olarak kalan kısımların bakış açısından daha az görünmeye başlar” diyor.
News
