Washington, 14 Mayıs seçimlerine geri sayımın başladığı Türkiye’deki gelişmelerin takip edildiği ana merkezlerin başında yer alıyor.
ABD’nin saygın programında Alman Marshall Fonu’nun Lider Yardımcısı Ian Lesser, bunun nedenlerini DW Türkçe’ye anlattı.
ABD Dışişleri Bakanlığı’nda Türkiye’den sorumlu siyasi planlama ekibinde yer alan ve Türkiye hususlarında en deneyimli Amerikalı uzmanlardan biri olarak görülen Ian Lesser, “Türkiye’deki seçim süreci Washington tarafından büyük bir ciddiyet ve dikkatli izleniyor zira seçimler, çok doğal ki öncelikle Türkiye ve Türk halkı için benzersiz vakitte ABD başta olmak üzere, Türkiye’nin milletlerarası ortakları için büyük kıymete sahip” dedi.
Washington’un beklentileri
Daha az, Washington’da Türkiye’deki seçimlerin “Türk demokrasisinin canlılığının deliller niteliğinde” ve “adil” olması konusunda beklentinin görüldüğü vurgularken, ayrıyeten seçimlerden sonra Türkiye ile bağlantılarda yeni bir sayfanın açılabilmesinin de ümit edildiğini kaydetti.
Ian LesserFotoğraf: Samuel Corum/AA/picture Alliance
“Kazanını kim olursa olsun seçimler son derece berbatlaşan ABD-Türkiye münasebetlerine mümkün olduğu ölçüde sıfırlamak için değerli bir fırsat sunabilir” diyen Lesser, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın iktidarda kalması halinde, ABD idaresinin uzlaşı çalıştırılması mümkün aralıklarla görüş ayrılıklarını gidermeye, bu ilgi yolları Belirli aralıklarla bir istikrara oturtmaya çalışacağını kaydetti.
“Kılıçdaroğlu daha esaslı bir değişim fırsatı sunuyor”
Millet İttifakı’nın adayı Kemal Kılıçdaroğlu’nun galibiyetinin ise Türk-Amerikan münasebetlerinin tekrar güçlenmesini sağlayabilecek daha esaslı bir değişim için fırsat güneşe gidebileceği Daha az, şu değerlendirmeyi aktardı:
“Washington ile Ankara ortasındaki güvensizlik ve Türk kamuoyunda ABD’ye savaşçı güvensizlik, ABD ile Türkiye ortasındaki görüş ayrılıkları alışılmış ki anında yok olup gitmeyecek. Ancak Kılıçdaroğlu’nun tercihi daha yapan bir başlangıç yapma olanağı sunar. Ukrayna’daki gelişmeler, NATO’ya üye Ancak bu güvenlik garantileri Türkiye tarafından çantada keklik olarak da görülmeli.Zira bunlar büyük ölçüde siyasi işbirliğine girebilir.Kanımca bu nedenle seçimler sonrasında Türkiye, son yıllarda Batı ile berbatlaşan bağlantılarını onarmaya çalışacaktır. “
Amerikalı uzman Daha az ayrıyeten ABD ile işbirliğini uygunlaştırma vaadinde bulunan Kılıçdaroğlu’nun seçim galibiyetinin bilhassa ABD Kongresi’nin Türkiye’ye yönelik tutumunda büyük değişimin gelebileceğine işaret etti.
Muhhalefetin galibiyeti F-16 düğümünü çözer mi?
Son yıllarda pek çok patlama yaşanmakta olan ABD-Türkiye bağlarında büyük ölçüde “al-ver” diplomasisi olarak isimlendirilen, işlemel ilgi formatı öne çıkıyor.
Erdoğan’ın belgesi’nın NATO’ya verilmesine onay verilmesi ve Rusya’ya uygulanan yaptırımlara uymaya gidiş adımları atması karşılığında Biden idaresinin geçen hafta Ankara’nın F-16’ların modernizasyonu için şartların küçük bir bölümü, 250 milyon dolar fiyatındaki ekipman talebine yeşil ışık yakması, Ankara-Washington çizgisinde yürüyen al-ver diplomasisine örnek olarak gösteriliyor.
Ancak Türkiye’nin asıl talebi 20 milyar adet F-16 satışı ve modernizasyon talebi Kongre’nin direnişi nedeniyle hayatta kaldı. Biden idaresinin, Türkiye’nin seçimlerden sonra İsveç’in NATO’nun onaylanmasını onaylaması halinde bu talebin karşılanması yönünde ek adımlar atılabileceği belirtiliyor.
Kılıçdaroğlu’nun kazanması ve yeni demokraside, dış siyasette yapan adımlar atması durumunda ise Kongre’nin Türkiye’nin hava güçlerini modernize etme talebine yeşil ışık yakmakta daha esnek hareket ettirilebiliyor kaydediliyor.
Halkbank sancısı
Bu ortada ABD Yüksek Mahkemesi 19 Nisan’da Halkbank davasıyla ilgili olarak zamanlaması ve içeriği dikkat alımlı bir karara imza attı.
Mahkeme, Halkbank’ın ABD’de yargılanamayacağı istikametindeki itirazı reddetti, Halkbank’ın bu itirazına dayandığı Yabancı Devlet Dokunulmazlığı Maddesi’nin (FSIA) cezasıi kovuşturmalarda uygulanamayacağına karar verdi.
Ancak mahkeme zamanında Halkbank’ın “ekipül hukuk kapsamında yargılanamayacağı” itirazını dikkate alarak, belgeyi ekipül hukuk açısından tekrar incelemesi için İkinci İstinaf Mahkemesi’ne iade etti.
Siyasi gelişmelere göre İran yaptırımlarının delinmesi nedeniyle Halkbank’a karşı ABD’de süren ve 20 milyarlık bir cezaya yol açabileceği belirtilen dava, Amerikan idaresinin Erdoğan’ın üzerinde kalacağı “Demokles’in kılıcını” andırıyor.
Dr. Wolf PiccoliFotoğraf: Dan Bigelow
Politik risk yatırım hizmeti veren Teneo’nun Eş Lideri ve global risk uzmanı Dr. Wolf Piccoli, DW Türkçe’ye yaptığı değerlendirmede, “Bu, yakın zamanda yaptırımları kasıtlı bir biçimde delmek için girişilen en büyük organizasyon” dedi.
Yargılama takviminin takvimine ait belirsizliğin sürdüğünü, lakin verilecek kararın sonuçlarının hem siyasi hem de ekonomik açıdan büyük değer teşkil edebileceğine işaret eden Piccoli, “Halkbank’ın hatalı olması, Ankara’da iktidarda kim olursa olsun, Türk hükümeti ve Türkiye’nin imajı dağılımı verici Ayrıyeten, milyarlarca doları bir ceza ihtimali olabilir, hem Türk iktisadına hem de Türkiye’nin en büyük ikinci bankasına ziyan verme ihtimalini doğurabilir” diye konuştu.
Biden idaresine Türk demokrasisine takviye organı
Türk siyaset sahnesindeki ilişkilerle yakından izlendiği ABD’de, Biden İdaresi’ne, “Demokratik bir Türkiye’yi” destekleme” davetleri da yapılıyor.
Bu davetlilerden biri de, ABD’nin eski Ankara Büyükelçisi Eric Edelman ve Demokrasileri Savunma Vakfı (FDD)’nin kıdemli uzmanı Sinan Ciddi’nin imzalarını taşıyor.
Edelman ve Önemli, birlikte kaleme ayırmak ve Ulusal Çıkar‘te yayımlanan yazıda, “Mevcut koşullar altında, özgür ve adil seçimler yapılsa, Erdoğan’ın Kemal Kılıçdaroğlu’nun karşısında kaybedeceği kesin. Lakin seçimlerin özgür ya da adil olacağı kesin olmaktan uzak” aktarılıyor.
“Demokratik bir Türkiye’nin varlığını sürdürmesi, ABD’nin çıkarılmasıdır” tabirlerine yer verilen ve yine Batı İttifakı’nın sessize alınması ve hareketlerin bir modülün değiştirilmesi için Türkiye’de demokratik bir iktidarın değişiminin gerekli olduğuna işaret edilen yazıda, “Washington, Türkiye’de demokratik Seçimlerin belirlenmesi için güçlü bir davet yapılmamalıdır” denildi.
“Rusya’nın olası müdahalesi teşhir edilsin”
Sinan Önemli, Edelman ile birlikte neden bu türlü bir yazı kaleme aldıklarını DW Türkçe’ye anlattı.
Ciddi, “Erdoğan’ın Türk demokrasisine verdiği ziyan ve tahribatın artık askeri darbelerin yaptığı ziyandan daha fazla olduğunu düşünüyorum. Erdoğan iktidarı artık yalnızca Türkiye’nin demokratik geleceği için bir tehdit oluşturmuyor, AKP iktidarı zamanlarında Türkiye’nin bölgesinde ve dünyada var olan yahut gelişmekte olan antidemokratik kampı cesaretlendirici tesirde bulunuyor. Erdoğan’a emsal idareler, dünyada İkinci Dünya Savaşı’ndan bu yana bölme şeffaf, şeffaf, toplumun hesap verebilen idare sistemine karşı cephe oluşuyorlar” diye konuştu.
Sinan CiddiFotoğraf: FDD
“Peki, ABD Türkiye’de seçimlerin adil ve özgür olması için nasıl takviye desteği” şeklinde yanıt veren Sinan Önemli, şunları kaydetti:
“ABD idaresi, Rusya’nın seçimlere müdahalesi ile ilgili olarak elinde ne kadar bilgi varsa, hem Türkiye’de iktidara, hem de muhalefete vermelidir. Rusya Federasyonu, 2016’dan itibaren Amerikan seçimlerine ve bütün Batı demokrasilerindeki seçimlere, açıkça müdahale etti ve bu kanıtlandı ABD ve Batılı devletler muhtemelen bu hususta artık çok bilgi sahibi ve bu bilgiler Türk devleti, Yüksek Seçim Heyeti ve sivil toplum ile paylaşılmalı, nasıl tedbir toplanması konusunda da telkinlerde bulunulmalı.Batı’nın Türkiye’de seçimlerin özgür ve adil yapılması için sunabileceği parçalar takviye budur. Rusya’nın atılımlarının teşhir edilmesi gerekir.”
Aynı vakitte ABD’nin Deniz Piyadeleri Üniversitesi’nde öğretim görevilisi olan Sinan Önemli ayrıyeten ABD İdaresi’nde Erdoğan’ın bir beş yıl daha iktidarda tutulacağı tarafta bir vizyonunun var olduğu bilgisi de paylaşıldı.
“Biden idaresinde, sıkıntılı olsa da Erdoğan ile ilişkilerinin çoğaltıldığı formülün içeriği kanaati var” diyen Önemli, “Bu formül de, ‘Bakın Finlandiya’nın NATO’ya erişimi sağlanabilirdik, karşılığında da Ankara’yı küçük F-16 modernizasyon paketiyle birlikte ödüllendirildik’ diye Ayrıyeten seçimleri halinde kazanma de Erdoğan’ın ABD’ye İsveç’in NATO’ya kabul edilmesi, S-400’lerin üçüncü bir ülkeye transfer edilmesi amacıyla, ilgileri olağanlaştırmaya yönelik adımlar atacağı iletisini kendi adına duyumlar da var” dedi.
Türkiye demokrasisi için son fırsat mı?
Öte yandan, kimi Batılı uygulanan, seçimlerin Türkiye için “tarihi” değere sahip bir yol ayrımını temsil ettiğine, seçmenlerin oylarıyla demokrasi ile otokrasinin ortasında bir tercihlerine, bu tercihin bireysel vakitte Türkiye’nin milletlerarası sahne siyasetinde, jeopolitik de etkileneceğine dikkat çekiyorlar.
Ancak ABD’li Brookings Enstitüsü uzmanlarından Ömer Taşpınar, Erdoğan’ın görünmediği kadar güçlü, Türkiye’nin Rusya’da ya da Çin’de otoriter bir ülke görüşülmediğinde.
“Erdoğan kazansa da, kaybetmeye mahkum oldu”
Taşpınar, Asya Times‘ta yayımlanan tahlilinde, Batı’da Türkiye demokrasisinin olgunluğuna sonuçta güvensizlik üzere Türkiye’de de Erdoğan’ın seçimleri kaybetmesi durumunda çekileceğine, barışçıl bir iktidar değişiminin mümkün kılındığıta zorlanan bölümleri dikkat çekerek, bunu “kaderci bir teslimiyet algısına” benzetti.
Aynı endişeli yaklaşımın, bu seçimleri “Türkiye’nin diktatörlüğe kaymadan önceki son şansı” olarak görenlerde de gözlemlediğine işaret eden Taşpınar, bunun “Türkiye gerçeklerini göz arkası olmayan bir yaklaşım” olarak nitelendirdi.
Taşpınar, “hiç olmadığı kadar güçsüz kalıyor” ve “varoluşsal bir mücadele” diyor Erdoğan için, “Devasa cumhurbaşkanlığı sarayını koruma duvarların gerisindeki Erdoğan, gerçeklikten kopuk ve çevredeki dalkavuklarla çevrili, yalnız bir adam” tabirlerini kullandı.
İnşa ettiği tek rejimin Erdoğan’ı güçlendirmeye henüz yetmediğine işaret eden Taşpınar, “Erdoğan 14 Mayıs’ta kazanırsa, bu yönetim yetkisi, ya da minimum fiyat artışına kadar nasıl durdurulacağını yaşını yenileme popülist siyasetleri sağlamış olmayacak. Kazanırsa şayet, çok sayıda insan tükeniyor onun siyaseten yenilendiğine inandığı için kazanır” ifadesi aktarıldı.
Bu haberin ilk defa 26 Nisan 2023 tarihinde yayınlandığı belirtildi.
News
