ABD’nin Rusya ve Çin ile rekabetinin sertleştiği bir periyotta dikkatler, Biden idaresinin liderliğinde ve 121 ülkenin katılımıyla yönetilen ikinci Demokrasi Tepesi’ne çevrildi.
ABD idaresi, Birinci Demokrasi Tepesi’ni Aralık 2021’de düzenlemiş, gayesini de, “otoriter idarelere karşı demokrasiler ittifakı oluşturmak” olarak açıklamıştı.
Bu hafta gerçekleştirilecek ikinci tepe, yeni bir formatta düzenlenecek. Tepe tekrar ABD’nin liderliğinde bireysel zamanda Kosta Rika, Güney Kore, Hollanda ve Zambiya ile ortaklaşa gerçekleştirilecek.
Onun kıtasından bir ülke
Ağırlıklı olarak görüntü konferansı aracılığıyla yapılacak doruğun açılış konuşmalarını çarşamba günü beş kıtadan, beş ülke başkanları, ABD Lideri Joe Biden, Kosta Rika Cumhurbaşkanı Chave Robles, Zambiya Cumhurbaşkanı Hakainde Hichilema, Hollanda Başbakanı Mark Rutte ve Güney Kore Cumhurbaşkanı Yoon Sum Yeol birlikte yapacak.
İkinci Demokrasi Zirvesi’ne mesken tutacak başkanlardan biri de Zambiya Cumhurbaşkanı Hakainde Hichilema.Fotoğraf: Salim Dawood/AFP/Getty Images
ABD idaresinin toplantısını her kıtadan bir ile ortaklaşa gerçekleştirme gayesinde, otoriter idarelere karşı cepheyi genişletme ve güçlendirme amacının yattığı belirtiliyor.
Zirve öncesinde gündem Ukrayna
Çarşamba günü resmi olarak başlama tepe öncesinde, Salı günü, özel oturumlar düzenlenecek. Bunlardan biri “Ukrayna’da adil ve kalıcı barış” unvanını taşıyor.
ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken’in başkanlık randevusu ve farklı bilgilerin dışişleri bakanlarının kayıt defterine, Ukrayna Devlet Lideri Volodimir Zelenskiy görüntü konferansı boyunca katılacak. Programda, Rusya’nın savaşını sona erdirmek ve Ukrayna’da Birleşik Millerler (BM) Kuralı’nda yer alan esas olarak kalıcı barış tesisi için yapılması gereken ögelere ait çeşitli perspektifleri dinleme olanağı sunacağı belirtiliyor.
Beş başlıklı demokrasi gündemi
Çarşamba günü ise Doruğun resmi işlemleri yapılacak. Beş konut sahibi başkanın açılış konuşmalarının akabinde kayıtlarına geçilecek. Bu oturumlarda, demokrasinin ekonomik gücü, küresel özelliklerle başa çıkma, adalete, güçlü kurumlara ve özgürlüklerle eşitliğe katkılar alınacak.
Basın özgürlüğünün açıklamasında yer alıyor.Fotoğraf: Frank May/picture Alliance
Oturumlara, hükümet temsilcilerinin yanı sıra sivil toplum temsilcileri de katılacak.
Zirvenin ikinci büyümeyse beş ülke başkanının konut ağırlama toplantıları düzenlenecek. Dijital çağda demokrasi ve internet özgürlüğünün sağlanması, teknolojinin insan hakları ve demokratik unsurlara saygıyı ayırabilmesi için değiştirilebilmesi, yolsuzlukla çabadaki politikaler, demokratik yönetimin gerekliliği olarak özgür, adil ve şeffaf seçimler bu inançlardan bazılarını oluşturur.
Rekabet merkezindeki Afrika’ya özel ilgi
Bu ortada düzenlenen doruga 121 ülke lideri davet edildi. Yeni davetli ülkeler arasında Bosna-Hersek, Gambiya, Honduras, Fildişi Kıyısı, Lichtenstein, Moritanya, Mozambik ve Tanzanya bulunuyor.
ABD’nin Rusya ve Çin ile birlikte vakit geçirdiği Afrika’da güçlü bir rekabet içinde olması nedeniyle, Afrika’dan beş ülkenin daha doruga davet edilmesi dikkat çekici bulunuyor. Amerikan Lider Yardımcısı Kamala Harris de bu hafta tepe ile eşzamanlı olarak, Gana, Tanzanya ve Zambiya’yı kapsayan Afrika çeşidi ortaya çıktı.
Türkiye ve Macaristan’ın yeniden ittifakı dışında kaldı
Biden, 2021’deki tepede olduğu üzere bu haftaki tepeye de, NATO müttefikleri olmalarına karşılık Türkiye ve Macaristan’ın başkanlarını davet etmedi.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile Macaristan Başbakanı Victor Orban, başta ABD olmak üzere Avrupa ülkeleri tarafından, ülkelerin demokratik gerilemeye yol açması, yolsuzlukla uğraşmamak, basın özgürlüğü kısıtlaması ve liberal demokratik bedellerden uzaklaşmakla eleştiriliyor.
ABD Lideri Biden, misyona geldiğinden bu yana otoriter tavrıyla Türkiye demokrasisinde yol açıldığında gerileme nedeniyle Cumhurbaşkanı Erdoğan’a aralıklı bir tavır takınıyor.Fotoğraf: OLIVIER MATTHYS/AFP via Getty Images
Her iki başkanın Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin ile yakın ilgileri, İsveç ve Finlandiya’nın NATO üyelikleri konusunda tavır aldıkları haller da eleştirilen öteki mevzular ortada.
Dünyada demokratik gerileme sürüyor
İsveç merkezli V-Dem Enstitüsü tarafından yürütülen 2023 Demokrasi Raporu’na göre dünya çapında otoriterleşme sorunu büyüyor.
2012’de dünya genelinde yüzde 46’sı otoriter idareler altında yaşarken bugün yüzde 72’yi aşmış, yani bugün 5 milyar 700 milyonu aşkın insan, otoriter idareler altında yaşıyor.
V-Dem Enstitü’ne dünya çapında yüzde 44’ü Türkiye, Nijerya, Pakistan ve Rusya’da seçimle işbaşına gelen otokrasilerde, yüzde 28’i ise Çin, İran ve Vietnam biçiminde kapalı otokrasilerde yaşıyor.
Dünyada liberal demokrasi olarak tanımlanabilecek 33 ülkede yaşayanların oranı yalnızca yüzde 13.
ABD’nin takviyeli araştırma ayarları Freedom House da Mart ayında sunulan son raporda dünya genelinde demokrasideki gerilemenin sürdürülmesine dikkat edilmişti.
Zirveler otoriterleşmeyle uğraşa katkı sağlıyor mu?
Demokrasi Doruğu’nda Freedom House’un koordinatörü olarak misyon yapan Katie LaRoque, otoriterleşme ile uğraşta tek başına tepelerin birleştirilip vurgulanmadığını birlikte, demokrasilerin bu tepeler sayesinde, otoriter saldırganlığa karşı siyasetleri desteklemeyi mümkün kıldığını kaydetti.
Stratejik ve Memleketler arası Çalışmalar Merkezi Yöneticisi Marti Flacks ise tepe hakkında kaleme ilişkin tahlilde demokrasilerin bugün çok önemli olarak tehdit altında oldukları durumlarda vurgulanarak, “Bu geçmişte önemli ancak yavaş yavaş büyüyecek bir tehdit olarak görülüyordu. Artık hem önemli, hem de acil olarak karşı konulması bir tehdit olarak görülüyor” dedi.
İsrail’de kişilerin yargı düzenlemelerine tepki olarak düzenlenen protestolar, Washington’da da dikkatle izleniyor. Fotoğraf: Ören Ziv/AP/resim ittifakı
Zirvenin yalnızca siyasetçileri değil, insan haklarını savunucuları ve gazetecileri tarafından ortaya çıkarılan bir dikkat çeken Flacks, bunun sonucunda demokrasinin direncinin devamında, sivil toplumun rolünün güçlendirilmesinde, “daha geniş bir demokratik ekosistemin” inşasında ehemmiyet taşıyacağına vurgu yaptı.
Zirvenin odak teknolojisinin yer kaynaklarına işaret eden Flacks, demokrasi için çaba gösterenlere, yolsuzlukları ifşa etmeyenlere teknolojik takviye ve mali tutarlılıklar halinde, değişime somut katkının sağlanabileceğine dair çizdi.
Biden tenkit oklarının hedefinde
ABD Lideri Joe Biden, Demokrasi Tepesi’ni 2020’deki birinci sefer seçim kampanyası sürecini gündeme getirmişti. Biden, şimdiye kadarki ilk tepeyi 2021 yılında gerçekleştirmiş olsa da, insan hakları savunucularının tenkitlerine de devam ediyor.
ABD Lideri Joe Biden, insan haklarını savunucuları tarafından otoriter rejimlere karşı net bir tutum sergileyerek eleştiriliyor.Fotoğraf: Tasos Katopodis/CNP/Zuma/imago görselleri
Hak savunucuları Biden’ı ABD’nin ekonomik ve güvenlik çıkarlarını görünürlük olarak görmek, bu nedenle de otoriter rejimlere karşı net bir hal sergilemekle eleştiriyor.
Biden’ın geçen yıl hem Suudi Arabistan hem de Mısır’ı ziyaret etmiş olması ağır yansılara yol açmıştı.
“Niyetâlâ ancak…”
Alman Marshall Fonu (GMF) uzmanlarından Nicolas Bouchet, yayımlanan makalesinde, güzel niyetlerle olsa da Demokrasi Tepesi ile çalışmayı somutlaştırmakta zayıf kaldığına işaret etti.
Bouchet, Rusya’nın Şubat 2022’deki saldırısı ile başlayan Ukrayna savaşının milletlerarası büsbütün değişmesine, ABD ve Avrupa müttefiklerinin siyasi kapasitelerini yüklü olarak bu savaşa yönelmek durumunda tutulmalarını aktardı.
Demokrasi Tepesi’nden bilgilerin karşılanıp karşılanmadığı konusunda Orta ve Doğu Avrupa ülkelerindeki uzmanlardan görüş topladıklarını aktaran Bouchet, “Bazı olumlu sahipaların yanında, tablo parlak değil” bilgisini paylaştı.
Bouchet, kadınlarda gidişat konusunda genel bir karamsarlığın mevcut olduğuna dikkat çekerken, şu değerlendirmeyi yaptı:
“Uzmanlarımız ortada, Biden idaresinin Demokrasi Tepesi ile ilgili çözümün yeterli olduğu, bunun Orta ve Doğu Avrupa’da bazı olumlu yansımaları olduğu, lakin uygulamada zayıf kaldığı tarafların birlik ve beraberliği var.”
News
