Avrupa Birliği (AB) yaptığı yeni düzenleme ile Belarus, Fas ve Türkiye çapındaki göçmenleri “silah”, “şantaj” ya da “siyasi baskı aracı” olarak kullanılmaya karşı dayanıklılığı artırmayı hedefliyor.

Ancak AB’nin bu emelle hazırladığı ve “Araçsallaştırma Tüzüğü” olarak da isimlendirilen hukuksal düzenlemeyi onaylamaya hazır hale getirilmesi, Avrupa’daki insan haklarının sert yansısına yol açtı. Sivil toplum kuruluşları (STK), bu düzenlemenin Avrupa sığınma hukuku ve mevzuatını “temelinden dinamitleyebileceği” ihtarında bulunuyor.

AB ise oğullarına göçmen akınını teşvik eden ülkelerin bu saldırılarını “Birlik istikrarsızlaştırmaya yönelik tehdit” ve “hibrit saldırıları” olarak nitelendirerek tenkitleri geri çeviriyor.

Bu mevzuda ayrıntılı olarak listelediği “siyasi şantajlara boyun eğilmeyecekleri” iletisini veren AB başkanları, diğer yandan Birliğin dış hudutlarından kaçak geçişleri önleyecek daha sıkı eğitim görüyor. AB, yeni hukuksal düzenlemeyle de bu cinsin bolluğuyla çok daha hızlı hareket ederek daha kapsamlı işlemlerin yaşamasını sağlamayı umut ediyor.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Yunanistan’da 2020 yılında “kapıları açıldı” üzerine göçmenler hududuna akın etmiş, tırmanan tansiyon Türkiye ile AB ortasında krize yol açmıştı. AB, Türk kredisini göçmenleri araçsallaştırmakla suçlamıştı.Fotoğraf: Bülent Kılıç/AFP/Getty Images

Tüzük hangi münasebetlere dayanıyor?

“Göç ve İlticanın Araçsallaştırılması” isimli tüzüğün münasebet bölümü, AB ile sorun yaşayan devletlerin artan bir halde, göç akımlarını siyasi emeller için bir araç olarak kullandıkları, ayrıyeten yapay göç akınları oluşturabildikleri, AB ve üye ülkelerin istikrarsızlaştırmayı amaçlayan bu adımların da kaygı verici olduğu tabir ediliyor.

Mevcut düzenlemelerin “göçmenlerin araçsallaştırma yoluyla AB’nin bütünlüğü ve güvenliğine yapılan saldırılara” karşılık vermekte yetersiz kalması vurgulanan tüzüğün, üye ülkelerin acil göç ve iltica idare süreçlerini uygulayabilmelerine imkan tanınacağı kaydediliyor.

Peki araçsallaştırma olup olmadığını kim, nasıl karar verecek?

Düzenlemeye göre, üye ülkeler belli bir ülkedeki göçmenler araçsallaştırılarak öneri getirmesi halinde Avrupa Komitesi mevzuyu inceleyerek teklifleri hazırlayacak, daha sonra da bu teklifler AB Kurulu’nda oylamaya sunulacak. Teklifin kabülü için büyük çoğunluğu kâfi olacak.

Fotoğraf: Vit Simanek/dpa/picture Alliance

AB Devir Lideri Çekya, Avrupa Komitesi tarafından 2021 yılı sonunda önerilen tüzüğün Aralık ayında üye ülkeler tarafından onaylanmasını sağlamayı hedefliyor.

AB Üyelerine “ölümcül darbe” uyarısı

İnsan Hakları İzleme Örgütü, Memleketler arası Af Örgütü ve Oxfam olmak üzere 70’i aşkın sivil toplum kuruluşu ise imzaladıkları ortak bir açıklamayla, AB üyesi tarafından oluşturulan bu tüzüğü onaylamaları daveti yaptı.

Tüzüğün üye ülkelerinin AB sığınma hukukunun öngördüğü sorumluluk ve yükümlülüklerinin süresiz olarak askıya almalarına kapı araladığına dikkat edilerek gözden geçirildi, “Bu tüzüğün kabülü Avrupa Ortak İltica Sistemi’ne (CEAS) başarısızlık bir darbe indirilecektir” uyarısı yapıldı.

Avrupa Birliği Mülteciler ve Sürgünler Kurulu’ndan (ECRE) Josephine Liebl, “hukuki düzenlemenin hukukun iptalinin alınabilmesini” desteklediğini, üye sistemlerinde AB kurallarından sapma, iltica düzenlemelerini askıya alma, uygulamama tavsiyesi çalıştığını söylüyor.

“Hak ihlalleri için açık çekiliyor”

AB’ye üye ülkelerin hükümetlerine tüzüğü onaylamama davetini yapanlar ortada Almanya’nın mültecilere dayanak veren en büyük sivil toplum örgütü PRO ASYLde yer alıyor.

DW Türkçe’nin sorularını yanıtlayan PRO ASYL’ün Avrupa Sorumlusu Karl Kopp, “Asıl bu tüzük, Avrupa’da hukuki faydane açık bir taarruz girişimidir. Üye olup, hudutlarında Avrupa sığınmacı kanunu çiğneyebilmelerine açık bir çek” dedi.

PRO ASYL’in Avrupa Sorumlusu Karl Kopp, AB tüzüğü ile üye incelemesi Avrupa sığınmacı kurallarıu çiğneyebilmeleri için “açık bir çek” verildiğini söyledi.Fotoğraf: PRO ASYL

AB’nin son yıllarda hukukun refahının, insanlığın onurunun yok sayıldığına, bunun sonucunda da sığınmacı hukukunun kullanıma sunulduğuna işaret eden Kopp, “Ne yazık ki bu tüzükle, insanların sığınma hakkın ayaklar yerine yasal hale getirilmek isteniyor” aktardı.

Dünyanın geri kalanına örnek olabilir

İnsan hakları savunucuları, iltica başvurularının hudutta sergilenmesi ve başvuruta bulunanların yeniden o bölgede tutulacak olması yansılı. Bunun Yunanistan’ın Türkiye hududunda yaptığı şekilde yasadışı geri itmeleri daha da teşvik edilebileceğine dikkat çekiyorlar.

Yine de üye ülkelerin yapılan iltica başvurularını kaydetmek için dört haftaya kadar bekleyebilmesi, toplam porsiyonlar için üretim süreci de 16 haftaya kadar uzatılması telaşları artırılıyor.

Hak savunucuları, bunun için müdafaa talep etmeyen bu süre boyunca gözaltında tutulacakları manasına geldiğine işaret ediyor, çocuklar, gebe kadınlar yahut travma geçirmiş kişiler için rastgele bir istisna öngörülmemiş olunmasını da “kabul edilemiyor” buluyor.

2021 yılında Belarus Devlet Lideri Aleksander Lukaşenko’nun bölgesi üzerinden AB’ye göçmen akınını teşvik etmesi üzerine Polonya hududuna göçmen akını yaşanmış, tansiyonlar haftalarca sürmüştü. Fotoğraf: Sergei Bobylev/TASS/dpa/picture Alliance

Karl Kopp, Avrupa’da devletlerin makul düzeyde milletler arası hukuka karşı hareket edebilmesine olanak tanımanın da ağır sonuçların doğurabileceği konusunda uyarıldığını, diğer ülkelerin de bunu örnek alabileceğini, bunun sonucunda da küresel olarak sığınma şartlarının bozulabileceğini kaydetti.

“AB izolasyon prosedürü başlatılmalıdır”

“AB hudutlarında, üye ülkelerin göçmenlere uyguladıkları vahşeti, gördüklerimizi tanımlayamayan sözler bulmakta çok zorlanıyorum” diyen Kopp, şunları kaydetti:

“Hukuk devleti, insanlık onuru, insan hakları, bütün bunlar AB’nin temel pahaları. Ama her gün bu pahalar bozuluyor. Aslında AB Kurulu ve diğer kurumlara temel kıymetlerimizi çiğnedikleri, prosedür prosedürünün tamamlanması gerekiyor.”

“Tablolar yıkıldı”

PRO ASYL Avrupa Sorumlusu Kopp ayrıyeten, AB hudutlarında “araçsallaştırma” mazeretiyle Avrupa sığınmacı kurallarıun askıya alınmasına olanak sağlayan tüzükten daima faydalanabilecek isteyebilecek ülkelerde de dikkat edildi.

Kopp, “Baltık ülkeleri, Polonya, Hırvatistan, Bulgaristan, Yunanistan, İspanya yani AB’nin tüm hudut sınırları boyunca mülteciler için son derece zararlı olan bu ‘araçsallaştırma’, ‘silah olarak kullanma’ tarifelerini kullanıyorlar. Şu anda ne yazık ki mültecilere karşı bir savaşa tanıklık ediyoruz. Tablolar yıkıldı” diye konuştu.

Fotoğraf: Emrah Gürel/AP/resim ittifakı

AB bilhassa 2015 yılından bu yana, Suriye iç savaşından kaçan Suriyelilerin Türkiye üzerinden Avrupa’ya akın etmesiyle patlak veren krizlerden bu yana, mültecilerin birlik topraklarına karışmasının işleyişine odaklanıyor.

Ülkelerden kaçanları ağırlayan verilen yardımlarla, mültecilerin bu şekilde kalması devam ediyor, kaçtıkları saklanmaları yakın tutulmaları sağlanıyor.

“Her şey mübah”

Karl Kopp ise vakitte Yunanistan’ın yaptığı şekilde, huduttaki yasa dışı geri itmeler yoluyla çaydırıcı olunmaya çalışıldı, AB’de bunun üstü kapalı bir onay da olduğunu söylüyor.

Kopp, gelinen noktada mültecileri AB hudutları dışında tuttuğu her şeyin mübah olarak belirtildiğini söylerken, şu değerlendirmeyi aktardı:

“Hukukun avantajı deniyor. Lakin Polonya, Hırvatistan, İspanya ve Yunanistan’ın hudutlarda süreleri, uyguladıkları özgürlük, nedense kimse haklarıyla ayrıcalıkları ile saklanmıyor. Neden? Zirai mültecileri AB’den uzak tutttukları kesin sorun yok. Bu çok açık. Ayrıyeten Libya’da sığınmacı Kamplarında vahim acıları, azap, tecavüzler listesi. Ancak kaçmaya çalışanlar geri gönderiliyor. Neden? Zira onlara bunun için para veriyoruz. Pis işleriyle ilgili diğerlerine da yaptırıyoruz. Zira üçüncü ülkelerde AB’nin bekçiliğini yapıyor, yapmazlarsa da kızıyor.”

2020 yılında Türkiye’den Avrupa’ya geçiş yapmak isteyen göçmenler ile Yunan güvenlik güçleri ortasında yaşanmıştı.Fotoğraf: Bülent Kılıç/AFP/Getty Images

AB’nin araçsallaştırma suçlamasının amacındaki ülkelerde

Avrupalı ​​​​öncülerin göç günlerii dış siyaset aracı olarak kullanmakta suçladığı, göçmenlerin araçsallaştırdığı için reaksiyon gösterdiği ülkelerde Rusya, Belarus ve Fas’ın yanı sıra Türkiye’de yer alıyor.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın 2020 yılında “kapıları açıldı” diyerek Avrupa boyunca yeni bir göç akınının fitilin patlaması, yalnızca Yunanistan ile değil, AB ile Türkiye ortasında da büyük bir krizin yaşanmasına yol açmıştı.

Fas’ın bu yıl İspanya ile yaşadığı siyasi problemlere tepki olarak hudut denetimlerini kaldırması da göçmenlerin AB’ye ilişkin çalışmaları yol açmıştı. Fotoğraf: Javier Bernardo/AP/resim ittifakı

2021 yılında Belarus Devlet Lideri Aleksander Lukaşenko’nun bölgesi üzerinden AB’ye göçmen akınını teşvik ediyor, Fas’ın da bu yıl, İspanya ile yaşadığı problemler nedeniyle hudut denetimlerini kaldırması, mülteci krizinin araçsallaştırılmasına örnek olarak gösteriliyor.

Hafta sonunda Yunanistan, Meriç Irmağı’nı geçen çok sayıda göçmenin dövülmesi ve açık bir formda tutulması sonrasında Türkiye’yi “göçmenleri araçsallaştırmakla” suçlamıştı.