Uluslararası Af Örgütü’nün “Dünya İnsan Haklarının Durumu”na ait 2022/23 raporu bugün yayınlandı. Raporun Türkiye kısmında, protesto hakkının engellenmesinden azaba kadar çok sayıda insan hakkı ele geçirildi.
Uluslararası Af Örgütü’nün yayınladığı yıllık raporda, dünyada insan haklarındaki düşüşün denetimsiz bir halde devam ettiği vurgulandı. Önsözünü kaleme alan Memleketler arası Af Örgütü Genel Sekreteri Agnès Callamard, “2023, bir dünya savaşının küllerinden İnsan Hakları Üniversal Beyannamesi’nin 75’inci yıl dönümü. . 2023, insan haklarını savunmak için bir dönüm noktası olması” sınırsızlığını kullanmıştır.
“Barışçıl toplama hakkı engellendi”
Raporun Türkiye bölümü ülke genelinde yaşanan insan hakları ihlalleri farklı başlıklar altında ele alındı. Söz konusu özgürlüklerin hakları altında, “Dezenformasyon yasası” olarak bilinen yasal düzenlemeye işaret edildi. Raporda, TBMM’nin mevcut maddelerde özgürlük özgürlüğü daha da kısıtlayan sert değişikliklerdeki gelişmeler ek olarak, “İnsan hakları savunucuları, gazeteciler, muhalif siyasetçiler ve diğerleri hakkında temelsiz soruşturmalar, yargılamalar ve mahkûmiyet kararları devam etti” denildi.
Toplanma özgürlüğü egemenliği altında ise Onur Yürüyüşleri’ne yönelik “hukuka muhaliflerin kısıtlamalarının sürdüğü” tabir edildi. Polisin de dikkat çektiği raporda, Onur Yürüyüşleri’ne katılan bireysel hukuka muhalif güçler tarafından öğrenildi ve “barışçıl toplanmadan engellendiği” lisana getirildi. Hükümet dahil olmak üzere siyasetçilerin sürekli olarak LGBTİ’lere karşı nefret söylemine ve karalama kampanyalarına başvurduğu ortaya çıkan, “Ayrımcılık, korkutma ve şiddet, polisin barışçıl yürüyüşleri şiddetleri kullanarak dağıtmaya yönelik ve katılımcıların toplu olarak yer aldığı Onur Haftası’nda bilhassa gözlemleniyor hale geldi sözü”.
Af Örgütü’nün raporunda LGBTİ’lerin düzenlemek istediği hareketlerin kısıtlandığına dikkat çekiliyorFotoğraf: Emrah Gurel/AP/dpa/picture Alliance
Raporda, bayan hakları açısından Danıştay’ın İstanbul Sözleşmesi’nden çekilmeyi bozmayı reddetmesi yer aldı.
Mültecilere yönelik tutum
Mülteci aksisi siyaset ve siyasi telaffuzların yarattığı atmosfer, Af Örgütü raporunun Türkiye kısmında yer aldı. “Gönüllü geri dönüş” denilmesine karşılık verilecek “hukuka aykırı” bir şekilde uçaklarla Afganistan’a hudut devre dışı bırakılmış, insan haklarının Şubat ve Temmuz ayları ortasında Türkiye makamlarının saklanan mülteci mülteciyi keyfi olarak kaldığı, saklandığı ve hukuka karşı formda geri hastalığını belgelediği tabir edildi.
“Türkiye, dünyanın en yüksek sayıda mülteciye konut barındıran ülke olmayı sürdürdü. Ancak siyasetçiler ortasında ve sıcaklıklarda artan mültecilerin ırkçı ırkçıların yarattığı yerin tesiriyle Afganların ve diğer mültecilerin başvuruları alınmadan geri gönderilmeleri ölümlere ve önemli yaralanmalara neden oldu” denildi.
İşkence ve makûs muamele iddiaları
İşkence ve diğer cinste makûs muameleye ait “ciddi ve güvenilir” kolonilerin kelam konusu olduğu da raporda dikkat çekildi. Marmara Cezaevi’nde Ferhan Yılmaz isimli mahkûmun “gardiyanlar tarafından azap ve makus muameleye maruz kalması” sonucunda hayatlarının kaybedildiği hatırlatıldı.
Raporun “Cezasızlık” liderliğinde Cemal Kaşıkçı cinayeti davasının Suudi Arabistan’a devredilmesi ile Tahir Elçi ve Metin Lokumcu davalarında yargılamaların hala sürülmesi sağlandı.
“Protesto özgürlüğünün kullanımında berbat bir gidiş var”
DW Türkçe’ye konuşan Millet Af Örgütü Türkiye Şubesi Kampanyalar ve İrtibat Yöneticisi Tarık Beyhan, Türkiye’de protestoların kullanımında berbat bir gidişata dikkat çekti. “Geçtiğimiz yıllara katılan bayanların yürüyüşlerine daha fazla müdahale yapılıyor. Onur Yürüyüşleri önceden da yasaklanıyordu lakin artık LGBTİ aktifliği yapmak mümkün hale geldi” dedi. Beyhan’a bağlı olarak, Türkiye protesto hakkının büsbütün kaldırıldığı bir ülke görünümünde.
“Kadıköy’deki Süreyya Operası önünde basın tavsiyesine veriliyordu, artık buna da müdahale ediliyor. Geçerlilik nerede gösteri ya da protesto yapılabileceği açıklanır ancak değerli olan protesto oranının efektif kullanımı.”
Türkiye’de 25 Kasım 2022’de bayanların düzenlediği şova polis müdahale etmiştiFotoğraf: YASİN AKGUL/AFP/Getty Images
Beyhan, tabir ve basın özgürlüğü bakış açısı ise gazetecilerin gerek açılan davalar bölümleri kolluk kuvvetlerinin müdahalelerinin sonuçlarının yapılmasının fiilen engellendiğini söyledi. Beyhan, sokak aksiyonlarını takip eden gazetecilerin polis tarafından çember dahilinde hareket etmelerini engellemenin, fiziki şiddet kullanılmasına dahi önemli bir akın olduğunu dile getirdi.
Tarık Beyhan, Türkiye’de azap ve diğer cinste makul tedavilerin arttığını, yıllık raporlarda azaptan sık sık bahsetmeye başladıklarını ve bu durumun korku verici olduğunu vurguladı. Mülteci ve LGBTİ’lere yönelik ayrımcı telaffuzun yarattığı tehlike de dikkat çeken Milletlerarası Af Türkiye Örgütü Şubesi Kampanyaları ve İrtibat Yöneten, hükümet ve siyasi partilerin oluşturduğu tehditleri desteklemeye yönelik geçmelerine de kelamlarına ekledi.
Dünyada dert veren gelişmeler
Uluslararası Af Örgütü’nün raporlarında insan haklarının toplamının gösteren örneklere yer verildi. 2022 yılında da Batı Tigray bölgesindeki savaşın devam ettiği ve “Tigray’in etnik temizliğe” maruz kaldığı sözü verildi.
Batı Şeria’daki Filistinlilerin bakış açısı 2022’nin son 10 yılı ve kanlı yılında ortaya çıkan, “Çoğu askeri baskınlar ve gözaltı operasyonlarında onlarca bölgede bulunan ve az 151 kişi İsrail güçleri tarafından öldürülen” denildi.
Ayrıca, Haiti, Mali, Venezuela, Yemen ve diğer birçok ülkede insanların yaşadığı ve şiddetten olumsuz etkilerin görüldüğü lisana getirildi.
“Kadına yönelik şiddet küresel insan hakları sorunu”
Yıllık raporda, toplumsal cinsiyet tüketiminin 2022 yılında da devam ettiği ve “küresel bir insan hakları sorununun devam edeceği” vurgulandı.
Afganistan’da Taliban idaresinin bayanlarının ve kız çocukların eğitim, çalışma ve özerklik haklarının engellenmesi çok sert kısıtlamalar getirildine, İran’da “ahlak polisi” tarafından elinden alınmasının akabinde hayatlarını kaybettiği Mahsa Amini’nin vefatı sonrasında ülkede çok sayıda kadının ve kız çocuğunun yaralandığı, çalındığı yahut öldürüldüğü tabir edildi.
ABD Yüksek Mahkemesi’nin kürtaj anayasal teminat kapsamında alan kararı bozulduğu hatırlatılarak, “Karar, evrensel bayan, kız çocuk ve diğer beşerler için ömür, güvenlik ve destekli muaf olma hakkı üzere değerli hakların kullanılmasına tehdit oluşturuldu” denildi.
News
