Uluslararası Af Örgütü, yayımladığı yeni raporda Türkiye’de Kahramanmaraş’ta yapılanların akabinde çadır kamplarında yaşayan engellilerin yaşadığı zorluklara dikkat edilmeden hükümete ve insani yardımların dağılmasında bulundu.
Bölgedeki deprem incelemeleri ve görüşmeleri yapan Milletlerarası Af Örgütü, engellilerin çadır kamplarında “yetersiz” yaşadığına, “hijyen tesisleri ve uzman dayanağı eksikliklerinin” sıhhatlerini bağışladıklarını ve hem Türk yardımlarının hem de yardım hizmetlerinin “acilen kapsayıcı müdahale sağlamaları”na dikkat çekti.
Uluslararası Af Örgütü’nün “Haysiyet hepimize lazım: Türkiye’nin hızının müdahalesinde dış engelliler” başlıklı raporda, İngiltere merkezli sivil toplumların gözlendiği yerlerden en fazla etkilenen vilayetler olan Hatay, Kahramanmaraş, Gaziantep ve Adıyaman’a gerçekleştirilen ziyaret ve bu toplantılarda toplantılar yapıldı.
Depremlerin akabinde Hatay’da kurulan bir çadır kampıFotoğraf: CAN ÇELİK/DHA
Uluslararası Af Örgütü araştırmacıları rapor kapsamında Mart-Nisan 2023 yılı ortasında 131 kişiyle görüşerek 10’u bayan, 15’i erkek ve dokuzu çocuk olmak üzere 34 engelli bireyi görüntüledi. Görüşülen bireyler ortada farklı tıpta pürüzü olan 19 kişi, engelli 26 yakını ve müdahaleye katılan 13 kişi yardım görevi yer aldı. Görüşmede yapılanların ortasında Türk varlığının yanı sıra Suriyeli sığınmacıların da bulunduğu belirtildi.
Raporda, fiyatlar nedeniyle 3 milyon 300 bin kişinin yerinden edildiği ve bu bireylerden yaklaşık 2 milyon 300 bininin şu an çadır kamplarında yahut konteyner yerleşimlerinde kaldığı belirtildi. Türk hükümetleri ve Birleşmiş Milletler’in (BM) ortak değerlendirmesine göre zelzelede yaralananların yüzde 70’inin engellilerin saklanmasına dikkat edildine dikkat çekildi.
Yetersiz koşullar
Uluslararası Af Örgütü’nün 21 yerin tamamında ziyaret ettiği, hareket kabiliyeti sonlu ne olursa olsun hareket edemeyen genel hijyen tesislerine erişilemeyen durumda olduğu tespit edildi. Af Örgütü’nün yardım görevlilerinin bireysel sorununun başka yerlerde de yaşandığını belirtti.
Sanitasyon tesislerinde rampa ya da da tutamak için olanakların mevcutna ve engellilerin kullanabileceği birçok tuvaletlere erişilemediği için bakım sağlayanlara ve yetişkin bezi üzere mikroplara bağımlı hâle geldiğine dikkat çekici Memleketler arası Af Örgütü’nün raporunda, “Birçoğu için tek seçenek çadırda yıkanmak ya da haftalarca duş almamak” denildi .
Bu yetersiz barınma şartlarının, engellilerin “mahremiyeti ve bağımsızlığının yanı sıhhat, paklık, özgürlükçülük, ayrımcılığa uğramama ve onurlu ömürler da baltaladığı” Milletlerarası Af Örgütü, “hem aralıkları ve mahremiyet kaybının hem de mahrem tükenişleri için diğerlerine bel bağlamanın” engelli insanlarda düşünce ve tasaya sebep olduğunu söz etti.
Dağıtılan yardımlara erişimde de sorun var
Depremlerin yol açtığı insani depolama boyutları ve ciddiyetinin bilinmesinin eksik acil durum gücü ne olursa olsun engellilerin haklarının eksiksiz hürmet durumu vurgulayan Memleketler arası Af Örgütü, “Yapılan acil müdahale, insan hakları faaliyetlerini yerine getirmekten uzak mesafenin yanı sıra insani yardımda dağıtım ve kapsayıcılıklarını vurgulayan karşılamıyor” tabirini kullandı.
Antakya’daki Orhanlı çadır kampındaki yemek sırasıFotoğraf: Susana Vera/REUTERS
Raporda, engellilerin dağıtılan yardımlara erişim konusunda yaşadığı düşüncelere dikkat çekildi.
“Uluslararası Af Örgütü’nün görüştüğü, hareket kabiliyeti sonlu yaşlıları da içeren neredeyse tüm engelli bireylerin parçalarından beslenme ve hijyen kiti amacıyla yardım gereçleri alamadıkları için yakınlarına bel bağlamak zorundaydı.”
Acil uzman sıhhat hizmeti bedeli
Uluslararası Af Örgütü ayrıyeten, başta kaliteli protez ve tekerlekli sandalye olmak üzere uygun yardımcı araç ya da aygıtların da yetersiz olduğundan ve düzenli olarak düzenli bakımın kesintiye uğramasını aktardı.
Depremlerde sıhhat merkezlerinin büsbütün yıkıldığını yahut ağır hasar verdiği ve çok sayıda sıhhat çalışanının da hayatını kaybettiğini, yaralandığını ya da yerinden edildiğini hatırlatan Memleketler arası Af Örgütü, bunun sonucunda engellilere yönelik dahili sıhhat hizmetlerinde sakatlanmaların meydana geldiğini bildirdi.
Af Örgütü, mevcut gün ve günde ortaya çıkan sıcaklıklara karşılık verilebilmesi için ruhsal sıhhat ve psikososyal takviye rehabilitasyonunun de ivedilikle sürdürüldüğünü belirtti.
Yapılan çağrılar
Türkiye’nin Engelli Şahısların Haklarına Ait BM Sözleşmesi’ne taraf olduğu hatırlatılan Milletlerarası Af Örgütü, “Bu nedenle Türkiye hükümeti, engellilerin insan hakları ve temel özgürlüklerini dağıtmak, korumak ve tüm engelli kişilerin bu hak ve özgürlüklerden eksiksiz ve eşit biçimde yararlanmayı sağlamak için gerekli Atma dosyaları” verilerini kullandı.
Hatay’da kurulan bir çadır kampıFotoğraf: CAN ÇELİK/DHA
Örgüt, kişilerin ve insani yardım kuruluşlarının, “hijyen tesislerini erişilebilir kılmayı ve yardım sağlamasını güzelleştirmeyi içeren sistemlerle engelli kişilerin ve onların bakımını sağlayanların düzenli olarak düzenlenmesini sağlamalarını” belirtti.
Uluslararası Af Örgütü, “Bu vakitlerde yaş, cinsiyet ve engellilerin çalıştırıldığı bölümler tasnif edilmiş bilgi toplamayı ve analiz yapmayı içermektedir. Gereksinimleri gözeten kâfi ve tesirli faaliyetler için bu bilgiler acil müdahalede yer alan insani yardım merkezleriyle paylaşılmalıdır” davetinde bulunulmaktadır.
Düzenlemelerdeki “herkesle aynı” yaklaşım
Uluslararası Af Örgütü Kriz Müdahale Programı Araştırmacısı Matthew Wells, bahisle ilgili yaptığı açıklamada, “Birçok insanın ölümlerden sonra karşılaştığı devasa masraflar, insani müdahalede ihmal edilen engelliler açısından daha da ağırdı” dedi.
“Acil barınma düzenlemelerindeki ‘herkesin aynı’ yaklaşımı, engellilerin onurlu ömrü için özel gereklilikleri dışarıda bırakıldı ve birçoğunu yardımlara eşit bir biçimde erişemez duruma getirilen” değişiklikleri kullanan Wells, “Türkiye hükümeti ve milletlerarası bağışçılar dahil insani yardım aktörleri, insani müdahalenin engelliler dahil tüm depremzedeler için Kapsamlı hale getirilmesini sağlamak üzere hemen harekete geçilmelidir. Engellilerin dayanıklılıkları, çok sayıda ihtiyaç stratejisi uzman dayanağı sağlanarak giderilmelidir” diye ekledi.
Uluslararası Af Örgütü Avrupa Bölgesel Ofisi Yöneticisi Nils Muiznieks ise “Depremlerin akabinde engelli kişileri desteklemekte temel yetersizliklerin genel olarak ortada olduğu. Bu insani felaketin tesirleri nesiller boyunca hissedilecek. Engellilerin yerinde ve hizmetlere eşit biçimde erişebilmesi kritik önemede” dedi. Muiznieks, “Uluslararası bağışçılar bu eşi gibi benzeri görülmemiş krizler boyunca Türkiye’deki insani müdahaleyi desteklemek için daha fazla fazlasını yapmalı ve engellilerin yaşadıklarını hayatta kalmayı karşılamak üzere teknik ve mali olarak artırılmalıdır” diye konuştu.
News
