Sosyal medya kullanıcıları, Türkçede “havayla pişiren fritöz” manasına gelen bu mutfak aletlerinin söylendiği kadar sağlıklı olup olmadığını tartışırken, bunun süreksiz bir moda olduğunu tez edenler de var.
İşte air-fryer’lara dair bilinmesi gerekenler…
NASIL ÇALIŞIR?
En çok da “yağsız kızartma” özelliğiyle anılan air-fryer’lar aslında yiyecekleri kızartmıyor. Fritözden çok konveksiyonel fırını andıran bir düzeneğe sahip.
Sıcak havayı yiyeceklerin etrafında süratle dolaştırarak pişiren mutfak aleti, süratli pişirme özelliği sayesinde kızartmaların birtakım özelliklerini taklit ediyor. Örneğin “Maillard reaksiyonu” sayesinde yiyeceklerin üzerinde kahverengi, gevrek bir katman yaratabiliyor.
Maillard tepkisi, amino asitler ve indirgeyici şekerler ortasında gerçekleşen bir kimyasal süreç. Bu fenomen, gıdayı esmerleştirirken aroma ve lezzet bileşikleri oluşturuyor. Kömürde ızgara, kızarmış soğan ve çıtır patates kızartmasının lezzetli olmasının temel nedeni bu.
AİFREYER SAĞLIKLI MI?
Bu mutfak aletleri, Maillard tepkisini fazla yağ kullanmadan gerçekleştirebildiği için kızartmadan daha sağlıklı bir pişirme usulü olarak kabul ediliyor.
Hidrojenasyon ismi verilen bir kimyasal süreçten geçen trans yağlar, derin yağda ve tavada kızartılan yiyeceklerin en makus özelliği. Sayısız araştırma, trans yağların kalp krizi, felç, obezite ve diyabet üzere bir dizi kronik hastalık riskini artırdığını gösteriyor.
Ayrıca, havayla pişirme formülünün ziyanlı bileşiklerin oluşumunu azaltabileceğine dair birtakım ispatlar da var.
Nişastalı yiyecekleri yüksek sıcaklıklarda pişirmek akrilamid oluşumuna neden olabilir. Bu kimyasal, yiyeceğe gevrekleşme ve kahverengileşme özelliği verirken, birtakım araştırmalar kanser riskini artırabileceğini öne sürüyor.
2015’te yapılan bir araştırmada, derin yağda kızartılan ve havayla pişirilen patateslerde akrilamid oluşumunun nasıl değiştiği incelenmişti. Havayla pişirmenin akrilamid içeriğini derin yağda kızartmaya kıyasla yüzde 90 oranında azalttığı belirlenmişti.
SAĞLIK AÇISINDAN RİSKLER
Ancak air-fryer’ları kızartma dışındaki pişirme formülleriyle kıyaslayan çok az araştırma var.
Mevcut datalara nazaran air-fryer teknolojisi, akrilamidin yanı sıra potansiyel açıdan tehlikeli diğer bileşikleri üretmeye devam ediyor. Örneğin etin yüksek ısıda pişirilmesi nedeniyle “polisiklik aromatik hidrokarbon” ve “heterosiklik amin” ismi verilen bileşikler oluşabiliyor. ABD Ulusal Kanser Enstitüsü’ne nazaran, bu bileşikler kanser riskiyle bağlantılı.
Havayla pişirme ve bu bileşikler ortasında nasıl bir bağ olduğunu tam olarak anlaşılması için bilimsel araştırmalara gereksinim var. Lakin kızartma, ızgara, mangal ve tütsüleme üzere formüllerde de bu bileşiklerin ortaya çıktığı biliniyor.
Öte yandan, kaynatma ve buharda pişirme üzere sistemler, pişirme sıcaklığını daha düşük tuttuğu için bu kimyasalları üretmiyor ve daha sağlıklı olarak kabul ediliyor.
Bu yüzden uzmanlar, aslında besin çeşitliliğini müdafaanın en sağlıklı beslenme tekniğini olduğunu vurguluyor.
TEFLON MATERYALE DİKKAT
Teflon diye bilinen yapışmaz kaplama 1930’larda icat edildi; yiyecekleri çevirmeyi ve paklığı kolaylaştırdığı için süratle yaygınlaştı. Lakin son yıllarda inançlı olup olmadığı sorgulanır hale geldi. Çünkü bunların üretiminde kanserle bağlı PFOA isimli bir kimyasal kullanılıyordu.
Tartışmaların akabinde, 2013’ten beri üretilen teflonların PFOA içermemesine dikkat ediliyor. Bu eserlerde yaklaşık 300 derecelik sıcaklığa kadar ziyanlı kimyasal salınmadığı belirtiliyor. Fakat sıhhatlerini riske atmak istemeyen kullanıcılar yeniden de huzursuz. Bu yüzden air-fryer’ların teflonla bağlantısı de tartışma konusu oldu.
Öte yandan, tüm air-fryer’larda teflon kullanılmıyor. Bu yüzden kullanıcıların teflon olmayan eserleri tercih etmesi mümkün.
KIZARTMA VE HAVAYLA PİŞİRMENİN TAT FARKI
havayla pişirilen besinin yağ içeriği daha düşük olsa da kızartmalarla emsal oranda nem barındırıyor ve rengini de koruyor.
Öte yandan 2015’te yapılan bir öteki araştırma, air-fryer’da pişen patatesin nişasta jelatinizasyonunun daha az olduğunu göstermişti. Parçalanmamış olan nişasta granülleri soğuk suda çözünmüyor ve suyu emerek şişiyor. Besinin tadını etkileyen bu süreç nişastanın jelatinleşmesi diye biliniyor.
Bu nedenle havayla pişirilen patatesler, yağda kızartılmış eserlere kıyasla biraz daha sert ve kuru bir dokuya sahip olabilir.
AİR-FRYER DAHA MI AZ ELEKTRİK YAKIYOR?
İnsanların air-fryer almasının bir diğer nedeni de elektrikten tasarruf yapmak istemeleri. Bu mutfak eserlerinin pişirme hazneleri fırınlardan daha küçük olduğundan, ısınmak için daha az gücün gerekeceği düşünülüyor.
Bununla ilgili resmi bilimsel araştırmalar yok. Yeniden de kimi toplumsal medya fenomenleri eseri test etti.
BBC’in haberine nazaran bir deneyde tavuğun fırında pişirilmesinin yaklaşık 35 dakika sürdüğü ve 1,05 kilowatt saat elektrik yaktığı görüldü. Air-fyer ise tavuğu 20 dakikada pişirdi ve 0,43 kilowatt saat elektrik kullandı.
Bu amatör deney, air-fryer’ların daha tasarruflu olduğu fikrini destekliyor.
BU MUTFAK ALETİNDE NE PİŞİRİLİR
Air-fryerde sevilen kızarmış yiyecekleri pişirmek mümkün. Bunlar ortasında tavuk kanatları, kızarmış tavuk, patates kızartması yahut peynir çubukları var.
Öte yandan yağda pişiren fritözlerden daha fazlasını yapma yeteneğine sahip. Örneğin, balık, zerzevat, pizza ve ekmek de pişirebiliyor. Ayrıyeten yiyecekleri ısıtmak da mümkün.
Kaynak: Independent, CNET, Tech Radar, Medical News Today, IFL Science, BBC, Air Cookers
News
