Türkiye’de seçimlere 55 gün kala, iktisatta temel göstergeler giderek bozuluyor. Enflasyondaki beklenen düşüş sağlanırken, cari açık ve bütçe açığı tarihi rekorlar kırıyor. İktisatta yakın gelecekte beklenenlerin berbatlaşması, iktisatta yeni yol haritalarının çizilebileceği söylentileri artırıldı.
Ancak DW Türkçe’ye katılanlara, seçimlere kadar iktisattaki yıkımı ortadan kaldırması mümkün değil.
Enflasyon bozuluyor
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) bilgilerine göre 2022 yılını yüzde 64,27’lik enflasyonla kapatan Türkiye’deki enflasyonun 2023 yılında baz tesiri ile düşmesi bekleniyordu.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan 12 Aralık tarihinde yaptığı açıklamada, “Herkes hesabını 2023’te yüzde 20’ler düzeyinde enflasyona göre yapsın” kelamları ile enflasyonun yıl sonuna kadar yüzde 20’ler seviyesine ineceğini vurgulamıştı. Lakin yılın birinci iki yerinde doldurmada beklenen gerileme gerçekleşmedi. Şubat ayında enflasyon yüzde 3,15 artarken yıllık enflasyon yüzde 55,2 oldu.
DW Türkçe’ye konuşan ekonomistlere göre, besin fiyatları ve inşaat maliyetlerindeki artışlar nedeniyle önümüzdeki aylarda da enflasyon yüksek izlemeye devam edecek.
Enflasyon dinamiklerinde genel bir canlılık yaşanmaya devam etmeyen söz eden Piri Reis Üniversitesi Rektör Yardımcısı Prof. Dr. kuraklık ve iklim koşulları, beslenme olumsuz olumsuzluk” diyor. Aslanoğlu, iktisadın 14 Mayıs seçimlerine yüzde 50 enflasyon ve rekor cari açıkla gireceğini kaydediyor.
Piri Reis Üniversitesi Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Erhan AslanoğluFotoğraf: privat
Cari açık ve bütçe açığında rekor: Ortodoks siyasetlere dönülecek mi?
AKP iktidarının Eylül 2021’de faiz indirimlerine başladığını duyurduğu Yeni İktisat Modeli’nde yüksek kur ve düşük faiz ile iktisatta “cari fazla” ilerleme hedefleniyordu. Ancak 2022 yılında cari sistem istikrarı 48,8 milyar dolar açık sunumu Ocak 2023’te ise 9,8 milyar atom açıkla cari açığının hesaplanmaya başladığı Aralık 1984’ten bu yana en yüksek seviyede görüldü.
Bütçenin bütçe açıkları da son aylarda tarihi rekorlar kırıyor. Merkezi idare bütçe istikrarında Ocak ayında 32,2 milyar TL olarak gerçekleşen açık, performans felaketinin yaşandığı Şubat ayında vergi gelirlerindeki düşüşle birlikte 170,6 milyar TL’ye yükseldi. Böylece yılın birinci iki bölgesindeki bütçe açığı 200 milyar TL’yi aştı. Bu, 2006’dan beri uygulanan cari açık verisindeki en yüksek güvenlik olarak kayıtlara geçti.
Prof. Erhan Aslanoğlu, bütçe açığının seçim nedeni ile büyüyeceğinin iddiaları arasında olduğunu ancak gösterdiği felaketi ile birlikte birinci iki ayda 200 milyar TL’lik bütçe açığının tüm yıl için hedeflenen açığın üçte birine yaklaştığını söylüyor.
Ekonomide bu gelişmeler yaşanırken son günlerde Ankara kulislerinde mevcut iktisat modelinin terk edilebileceği ve tekrar ortodoks siyasetlere geri dönüş söylentileri gündemde. Hatta Temmuz 2018’de Hazine ve Maliye Bakanlığı’nı Berat Albayrak’a devreden Mehmet Şimşek’in tekrar iktisadın başına geçebileceği de konuşulanlar ortasında.
Yiğit Bulut kolonileri yalanladı
Ancak Cumhurbaşkanı Başdanışmanı ve Cumhurbaşkanlığı İktisat Siyaset Konseyi Üyesi Yiğit Bulut, 17 Mart’ta Twitter hesabından bir açıklama yaparak iktisatta ortodoks siyasetlere dönüleceği söylentilerini sert bir lisanla yalanladı.
Bulut, açıklamanda şu sözlere yer verdi:
“Amerika’daki gelişmeler ve tartışmalar Ortodoks neo liberal modellerin çöktüğü ortaya çıkarken, faiz artışının bir aracı kanıtlanmazken, SAYIN CUMHURBAŞKANIMIZIN ORTAYA KOYDUĞU MODELİN ‘eskiye dönüş amacıyla’ terk etmeyi savuşturmak külliyen palavra, yönlendirmeye yönelik bir adım ve makus niyettir!”
Seçime kadar iktisatta düzelme olur mu?
Seçime kadar ekonomi politikalarında esaslı bir değişiklik yapılması pek muhtemel görülmüyor. Uzmanlara göre, iktisat siyasetlerinde değişim için adım atılsa bile, seçime kadarki süreçte muvaffakiyet sağlamak için kâfi vakit yok.
Peki bilhassa 6 Şubat’taki felaketi sonrasında, AKP’nin mevcut siyasetleri iktisattaki yıkımın sona ermesine yetecek mi?
“Mehmet Şimşek gelse de düzelmez”
DW Türkçe’ye konuşan Koç Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Öğretim Üyesi Prof.
AKP takımları içerisinde ekonomiyi yanlışsız yönetecek takımların uzun süre kalmadığını Prof. Yılmaz, Mehmet Şimşek’in iktisadın başına geçeceği yaşlanmalarını ise şöyle kıymetlendiriyor:
“Bence Mehmet Şimşek’in ismi kullanılacak. Sonra Mehmet Şimşek aslında gelse de piyasaları ikna edemeyecek. Zira bir kişi ile bitecek iş değil artık. İçeride iş yapacak, bu işler kotaracak insan kalmayacak durumda. enkazın çıkarılması AK Parti’nin yolu ile mümkün değil.”
Deprem borçları artıracak
6 Şubat’ta Kahramanmaraş merkezli gerçekleşen ve 11 karşılaşmada yaşanan felaketi de ekonomik riskleri artırılmış durumda. Sarsıntının yaralarını sarmak için gerek kamu gerekse özel kesimin yapılması gereken harcamalar, Türkiye’nin dış borcunu önemli oranda artıracak.
Strateji ve Bütçe Başkanlığı’nın dünkü büyüme performansında, felaketin Türkiye iktisadı üzerinde toplam dağıtıldığı yaklaşık 2 program TL, yani 103,6 milyar dolar tutarında dolduruluyordu. Bu büyüklüğün 2023 yılı ulusal gelirinin yaklaşık yüzde 9’una kadar bir değerlendirme yapıldı.
Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomik ve Toplumsal Araştırmalar Merkezi (BETAM) güncel günlerde yayınlanan “6 Şubat 2023 Kahramanmaraş Zelzelelerinin Ekonomik Etkileri” başlıklı araştırmada, harcananların toplam maliyetinin 77 ila 105 milyar dolar aralığında gerçekleşeceği ortaya çıktı. Araştırmada, GSYH’ye oran olarak yüzde 8,6 ila 11,6 ortada uzatmalar yaptıkları ekonomik faturanın yüzde 80’inin yakın kısmının devlet tarafından karşılanacağına da dikkat çekildi.
“Bu risk primi ile dışarıdan para bulmak zor”
Kamil Yılmaz, bu ziyanı karşılayabilmek için seçim devrinde doğrudan yahut dolaylı vergileri artırma yolunu gidemeyeceğini lisana getiriyor.
Yalnızca 2023 için yaklaşık 54 milyar dolarlık bir kaynak cihazına işaret eden Yılmaz, “Kamunun bu borçlanmayı yalnızca odanın sağlanması mümkün değil. Dışarıdan da borçlanma gerekiyor. Lakin dışarıdan da 10-20 milyar dolar borçlanmanın, bu CDS’lerle, bu risk pirimi ile o kadar kolay değil” diye konuşuyor.
Koç Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Kamil YılmazFotoğraf: Privat
Geriye tek deva olarak Merkez Bankası’nın para basmasının devam ettiği lisana getiren Yılmaz, bu durumun da aslında yüksek seyreden enflasyonu daha da üstlere taşıyacağı ikazında bulunuyor.
Enflasyon ve kur seviyesi yükseliyor
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın Mart ayındaki piyasa iştirakçileri anketinde, Şubat ayındaki akabinde Mart ayında da enflasyon oranları yükseldi.
Ankette 12 ay sonraki enflasyon oranı yüzde 30,75’ten yüzde 31,63’e yükselirken, 24 ay sonra TÜFE ölçümü ise bireysel anket devirlerinde sırasıyla yüzde 18,11 ve yüzde 17,91 olarak gerçekleşti. Ankete göre yıl sonu dolar/TL miktarında 22,84 TL’den 22,91 TL’ye çıktı.
Bununla birlikte TCMB verilerine sahip olan 2023 Ocak sonu prestijiyle 1 yıl yahut daha az kalmış dış borç da 196 milyar adına yükselerek rekor serisini dördüncü aya taşıdı. Ocak sonu prestijiyle, kısa vadeli dış borç stoku, 2022 yıl boyunca yüzde 3,5 oranında artışla 152,8 milyar dolar olarak gerçekleşti.
“Seçim sonrasında farklı bir tablo olabilir”
Ekonomideki beklentiler kötüleşirken, seçime çok az bir dönem kala uygulandığında iktisat siyasetlerinde rastgele bir değişim beklemediğini belirten Piri Reis Üniversitesi Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Erhan Aslanoğlu, şu şekilde gerçekleşen lisana getiriyor:
“Seçime iki aydan neredeyse az bir mühlet geçmişken, ama türlü bir adım ilerlemedi zannetmiyorum. Esasen para siyasetinde atılacak her adımının tesiri en az 3 ay sonra ortaya çıkar. Seçime kadar mevcut yapı sürdürülmeye çalışılacaktır. Azamî büyüme odaklı bir siyaset aralıkları diye düşünüyorum. Ama Seçimin ardından kim kazanırsa kazansın, farklı bir tablo olabilir.”
News
