Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, önceki gün en düşük emekli maaşının 2 bin TL’ye artırılarak 5 bin 500 TL’den 7 bin 500 TL’ye yükseltileceğini duyurdu.

Erdoğan’ın ‘müjde’ olarak sunduğu açıklamanın akabinde AKP Küme Başkanvekili Mustafa Elitaş, en düşük emekli maaşının 7 bin 500 liradan çıkarıldığını ve ayrıyeten süreksiz çalışanlara takım maaşlarını da içeren 16 unluk kanun teklifini TBMM Başkanlığı’na sunduklarını duyurdu.

Düzenleme için 7 bin 500 lira fazlası yok

Elita Cuma günü yaptığı açıklamada 7 bin 500 TL’nin maaşı olanlar için ise bir düzenleme yapılmadığını söyledi.

Ancak çalışma iktisadı üyeleri ve emeklilik sendikalarına göre ortalama emekli maaşını ve düşük emekli maaşına yaklaştıran bu adım emekliler ortadaki adaletsizliği daha da artıracak.

Seçim öncesi atak olarak ücretlendirilen artış emeklilere ait geçiş badiresinin sıkıntısını çözmekten uzak. Emekli maaşlarının düşük olmasının nedeninin AKP’nin 2008’de onaylanan yasal sistemle bağlantılı olduğuna işaret eden ve sendikalar, “emekli maaşları en az taban fiyat seviyesinde olmalı” diyor.

Asgari fiyatının altında kalıyor

AKP’nin iktidara geldiği 2002’de bir personel emekliliği taban fiyatının yüzde 40 üstündeydi. Erdoğan’ın açıkladığı sayı yasalaşsa bile emekli maaşı asgari fiyatı altında kalıyor. Taban fiyatı 2023 yılında yüzde 54,66 artırım oranıyla net 8 bin 506 liraya çıkarılırken periyotta emeklilere yüzde 30 artırım yapılmıştı.

Uzun yıllardır asgari fiyatla maaş aldıklarını emekliler kullandıkları sayıları tatmin edici bulmazken, emeklinin taban fiyatı altında maaş sertifikasının Anayasa’ya da karşı olduğuna işaret ediyor.

DW Türkçe’ye konuşan Birleşik Emekliler Sendikası Genel Lideri Mahmut Şengül, emeklinin bundan 20 yıl önceki asgari ücretinin üzerinden maaş aldığını belirtti “Bugün çarşı pazar enflasyonuna, konut kiralarına kalan emeklilerin bu artışla hayatlarının idam edilebilmesi mümkün değil. Yani aslında biz yeni bir şey değil, 20 harften beri hem cebimizden hem soframızdan eksileni istiyoruz. Bunun da tekabül ettiği sayı 11 bin 500 TL” diyor.

Kira hariç günlük 250 lira

Erdoğan’ın açıkladığı 7 bin 500 liralık emekli maaşı günlük 250 lira olmak üzere bir sayıya denk geliyor. Bir emeklinin ortalama 5 bin liralık kirası dikkate alındığında, emeklilerin diğer masrafları için bir günde harcayabileceği sayı 85 lirayı bulamıyor.

Mahmut Şengül, buna elektrik, doğal gaz, su şeklinde faturaları da dahil olmak üzere emeklinin elinde hiçbir şey kalmadığını vurgulayarak “Emeklinin sıhhat sarfiyatları var, beslenme harcamaları var. Maalesef şu anda dillendirilen 7 bin 500 liralık emekli maaşı bu harcamaların hiçbirini karşılamıyor” tabirlerini kullanıyor.

Hazine’den karşılanacak

Yasa çıkarsa tezgâhlanmak üzere en düşük emekli aylığı 7 bin 500 TL olmayacak. Bu sayıdaki düşük aylıklar Hazine tarafından 7 bin 500 liraya tamamlanacak. Pekala emekli maaşı artışının Toplumsal Güvenlik Kurumu ya da Hazine tarafından karşılanması ortada ne kadar var?

DW Türkçe’ye konuşan çalışma iktisadı uzmanı Prof. Dr. Aziz Çelik, bir sonraki artırım periyodunda emekli aylığı 5 bin lira olanın 5 bin lira üzerinden, 7 bin lira olanın 7 bin lira üzerinden artırım çıkışına işaret ederek “Yani 7 bin 500 lira esaslı Emekli aylığı olmayacak. Bu da emeklilik aylarının uzun süre ihtiyaç duyduğu daha az harcama manasına girebilir” diye konuşuyor.

Çelik’in durumunun özellikleri kelam konusu maaş tamamlaması, hak sahiplerinin ve yakınlarının da en az 7 bin 500 lira emekli maaşı okuduğunu manasına gelmiyor. Çelik, “Örneğin emeklisinin eşi, çocuklarının 7 bin 500 lirasını almayacak. Aldıkları maaş, sahip oldukları oranda artırılacak. Yani bu şekilde emekliliğinin dörtte üçü eşine kalıyorsa, 7 bin 500 lirasının dörtte üçünü yaşıyor” diye okuyor.

Diğer emekli maaşlarını geri alacak

Yasa teklifiyle ortalama emekli maaşları taban fiyatta olduğu üzere en düşük aylığa gerçek olarak geri dönecek.

Çelik, “Eğer en düşük emeklilik aylığını 2 bin lira ilave ederseniz 7 bin 500 liraya tamamlarsanız, 7 bin 500 liranın üzerindeki emekli aylıklarını bireysel oranlarını almazsanız, diğer emeklilerin aylarını en düşük emekli aylığına yanlışsız geri vermiş olacaktır” diyor.

Düzenleme yasalaşırsa ve düşük emekli aylarına yüzde 40 oranında artış gösteren artış gösteren Çelik’e sunulan bu durum emekliler ortadaki makası kapatacak ve daha yüksek prim ödeyen emeklilerin daha düşük emekli aylığı almaya devam ediyor.

“Asgari fiyat şeklinde burada da emeklilik aylıklarının aşağı yanlışsız bastırılması yaklaşımı var” diyen Çelik, Türkiye’de emeklilik sistemi prime esaslı olduğunu belirtiyor: “Ömür uzunluğunda yüksek prim öderseniz yüksek emekli aylığı takılı, düşük prim öderseniz düşük emekli aylığı bağlanır. Primli sistemlerin özü İşte Münasebetiyle primli sistemlerde buna dikkat edilmesi gerekiyor. Lakin bu uygulamayla yüksek prim ödemeleri en düşük emekli aylığına yapılıyor.”

Enflasyon oranında artırım talebi

Birleşik Emekliler Sendikası Genel Lideri Şengül de eşitlemenin daha yüksek maaş alanlarını cezalandırarak, emeklilerin düşük maaşta eşitleneceğini tabir ederek “Pekâlâ 7 bin 500 liranın emekli maaşı sahipleri da var ve bu emekli maaşını alanlar da enflasyondan önemli manada etkilenmiş durumda” diyerek yapılanda yapılan yüzde 54 ‘lük minimum fiyat artırımını hatırlatıyor. Şengül, asgari fiyattaki yüzde 54’lük artışa rağmen emeklilere yüzde 30 artırıldığını belirtirken, bütün emeklilere yüzde 24 oranında artırım ve emeklilerin harcamaları karşılığında sakatlığının giderilmesini talep ettiğini belirtiyor.

Çalışma iktisadı uzmanı Çelik ise olağan günlerde Erdoğan’ın açıklamasından önceki Meclis’e yasa teklifinin gelmesi gerektiğini vurguluyor.

Çelik, “Seçim gündemde yer almak ve emekli oyunların payını bu düzenlemenin yapılıp yapılmadığını düşünüyorum. Büsbütün seçime endeksli. Zira bunun aykırılığını yaptı AKP. Yani 2008’de emekli aylıklarını düşürecek bir yasal sistemi kabul etti” kullanıyor.

Maaşlar 2008’deki düzenlemeyle düştü

Sosyal güvenlik mevzuatında 2000’li yıllarda yapılan değişiklikler ve bilhassa 2008 yılında kadınlara giren 5510 sayılı Toplumsal Sigortalar ve Genel Sıhhat Sigorta Kanunu çalışanların yanında emeklileri de kötücül olumsuzluklar yaşanıyor. Emeklilik yaşı yükseltildi, emekli olmak zorlaştırıldı. Emeklilik aylığı programlaması ve bağlama tutarlarında yapılan değişiklikler sonucunda emekli aylığı kesintileri başladı. Birebir koşullarında farklı vakitlerde emekli olanların ayları ortada büyük eşitsizlikler ortaya çıktı.

1999’dan itibaren emeklilik aylarının hesaplanmasına enflasyonun yanı sıra Gayrisafi Yurt İçi Hasıla (GSYH) büyümesi de dahil edilirken AKP’nin 2008 yılında yaptığı yasal değişiklikle güncelleme orijinaline ulusal gelirdeki büyümenin yalnızca yüzde 30’u eklenmeye başlandı. Aylık bağlama oranları da yüzde 75’ler düzeyinde yüzde 50’lere düşürüldü.

Emekli maaşları için esaslı tahlilin aylık bağlama oranı ve güncellemenin değişmesinden bozulma söz eden Çelik, “Çözüm emeklilerin aylarının inanılmaz bir şekilde artmasıdır. Alt hududu taban fiyatına çekiliyor. Artık bunlar yapılmıyor. Süreksiz düzenlemelerle Hazine’den süreksiz bir kaynak aktarılıyor” diye ekliyor.

“Bayram ikramiyesi maaş fiyatında olmalı”

AKP Küme Başkanıvekili Mustafa Elitaş, hazırladıkları yasa teklifiyle emekli bayram ikramiyesinin de 1100 liradan 2 bin liraya yükseltileceğini duyurdu.

Bin lira ile başlayan bayram ikramiyesi beş harften beri sadece 100 TL’lik bir artış gösterilip 1100 TL olmuştu. Geçen beş yıl boyunca resmi enflasyon yüzde 300’ler, besin enflasyonu ise yüzde 400’ler civarında düşüş kaydetmişti.

14 milyon emeklinin yoksullukla uğraştığını ve hayatta kalmaya çalıştığını söyleyen Mahmut Şengül, yılda iki sefer verilen bayram ikramiyesinin de kâfi düzeyde olmadığını söylüyor. Şengül, “Devlet kamuda çalışan çalışana 52 günlük ek ödeme veriyor. Yani ikramiye. Biz aynı oran kadar yani maaş meblağı kadar yılda iki sefer emeklilere ikramiye bağışı istiyoruz” diyor.

Emeklilere ait siyasi rüşvet

Aziz Çelik emekli maaşlarındaki artış raporunun siyasi dikkat çekerken emekliler de artan sayıda siyasi rüşvet olarak nitelendiriliyor.

Mahmut Şengül, “Sosyal Güvenlik Kurumu maalesef emeklilere taban fiyatının altında bir maaş vererek aslında eklemel bir kabahat işliyor. Bu bir. ikinci bunu bir seçim yatırımı ve seçim rüşveti olarak gösteriyor” diyerek ekliyor: “Eğer niyetindeysen ciddilerse emeklilere insanca ve insan onuruna yaraşır bir fiyat vermelerini talep ediyoruz. Bu da en düşük minimum fiyat oranında olmalı.”

Muhallefet partileri de emekli maaşının en az asgari fiyat düzeyinde olması gereken görüşte.

CHP Ankara Milletvekili Yıldırım Kaya, Perşembe günü Meclis’te düzenlenen toplantıda en düşük emekli maaşı ile emeklilere verilen bayram ikramiyelerinin, taban fiyat düzeyine eklenen tekliflerde yer aldı.

DW Türkçe’ye manisiz nasıl ulaşılabilirim?