Rusya’nın askıya alındığı Tahıl Koridoru Muahedesi’nin geleceği ile ilgili görüşmeler sürüyor. Son olarak Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin’le hemfikir olarak mutabakatın uzatılması konusunda Ankara’nın girişimlerinin devam ettiği mesağı sözünü belirtti. Batı ülkeleri de Türkiye’den muahedenin devamı için Rusya üzerindeki tesirini kullanmasını bekliyor. Lakin bu, Ankara için eskiye kıyasla daha güç görünüyor.
Rusya’nın işgalinin akabinde savaşı küresel besin fiyatları üzerindeki tesirini azaltmak için Birleşmiş Milletler (BM) ve Türkiye’nin katkılarıyla Rusya ile Ukrayna bundan yaklaşık bir yıl önce 22 Temmuz 2022’de İstanbul’da düzenlenen merasimde Karadeniz Tahıl Koridoru Mutabakatını’nı imzalamıştı. Mutabakat dahil en az 30 milyon tonluk sınırın Ukrayna’dan çıkarıldığı belirtiliyor.
Anlaşma bu yıl 17 Temmuz’a kadar zaman zaman ortaya çıkan olaylara karşılık yenilenirken Moskova muahedeyi kendi kaidelerinin gerçekleşmediğini belirtti ve son olarak askıya alındı. Gelinen noktada Rusya muahedenin fiilen durdurulduğunu belirtirken kapıları büsbütün de kapatmayarak “şartları uygulanıyorz” dönebileceğini belirtiyor ve bu şekilde birlikte Rusya Ziraat Bankası Rosselkhozbank’ın SWIFT ağına yine bağlanmasını istiyor.
ABD de Rusya’nın kuralları ile ilgili elinden geldiğini belirten BM’nin Rusya’nın heyecanlarına işaret eden bir teklifin masada olduğunu, Rusya’nın cevap vermeyerek Odessa’daki saldırı ambarlarına saldırdığını tabir ediyor.
Ankara, Ekim’deki gibi uzatmayı sağlayabilecek mi?
ABD olmak üzere olmak üzere, muahedenin birinci kolaylaştırıcılarından olan Türkiye’nin Rusya’da tesirli olarak Putin’i tekrar oturması.
Türkiye savaşında akabinde istikrar siyaseti çerçevesinde iki taraflı da ilgilerini aşikâr bir şekilde sürdürmüş ve Rusya ile bağlar devam ediyordu güzel olabiliyordu bir NATO ülkesinde kırılan muahedesinin çalıştırılmasında değerli rol üstlenebilmişti.
Ankara, Rusya’nın 29 Ekim 2022’de Sivastopol’da bulunduğu ataklar nedeniyle muahedeyi süreksiz olarak durdurma açıklamasının akabinde yaşananların aşılmasında da yaşadığı rolü oynayarak sonuç vardı.
Ancak bu kere koşulların ayrıntılarıyla birlikte işin daha sıkıntılı olmasına dikkat ediliyor.
EDAM Yöneticisi Sinan ÜlgenFotoğraf: S. Ülgen
EDAM Yöneticisi Sinan Ülgen, şu anda geçen Ekim bölgelerinde kalan genel bir iyimserlik hali bulunduğunu ve Rusların o periyottaki şekilde bakılabileceğinin düşünüldüğünü belirterek şöyle konuşuyor:
“Ancak artık koşullar daha farklı. Rusların bu türlü bir niyetleri ile rastgele bir sinyal alamadık. Hatta tam bilakis hem Moskova’dan bu öğünde yapılan açıklamalar hem de alanda Odessa’ya yönelik akınları, mutabakata dönme konusunda Rusların artık öteki bir tavır içinde olduğunu düşündürüyor “
Rusya bu ay başında Ukrayna’nın Kiev ve Odessa bölgelerine insansız hava araçlarıyla saldırarak Odessa’da liman altyapısını vurmuştu. Ukrayna Devlet Lideri Volodimir Zelenski Rusya’yı “küresel besin güvenliğine saldırmakla” suçlamıştı.
Ortada Kocaeli’nin Derince ilçesinde Toprak Mahsulleri Ofisi (TMO) silosunda ortaya çıkan patlama akıllara sabotaj ihtimalini de getirmişti. Bir kişinin hayatını kaybettiği patlama ile ilgili soruşturma ve teknik inceleme ise devam ediyor.
Moskova’da yaşayan Siyaset Bilimci ve Rusya Araştırmacısı Ümit Nazmi Hazır, aralık muahedesinin en son uzatıldığı tarihler olan Mart ve Mayıs aylarına işaret ederek o periyotta Moskova’daki genel olarak göründüğüne emsal formda uzatmama yolunda olduğunu lakin Türkiye’deki seçimler öncesinde Erdoğan’ın uzlaşının sürtünme parçalarından biri olduğunu söylüyor.
Zelenskey’in Türkiye ziyaretinde Azov Taburu kumandanlarının hürleşmesinin çoğunluğu hükümet denetiminde olan Rus medyasının sert lisanslamasında eleştirilmesine devam edileceğini söyleyen Hazır, resmi açıklamaların açıklamalarının ise itidalli olduğunu belirtiyor.
Ülgen: Rusya için Türkiye önemli
Ankara ile Moskova ortasındaki bağlantılar seçim öncesinde daha derinleşmiş, lakin NATO’nun 11-12 Temmuz’daki Vilnius doruğu öncesinde Zelenskiy’nin ziyareti, İsveç’te verilenne verilen ilkesel onay ve Ukrayna’nın NATO üyesi olunabilir olmak üzere gelişmeler Ankara ile Moskova ortasındaki kara kedi girmediği sorulara yol açmıştı.
DW Türkçe’nin konuştuğu Batılı kaynaklara sahip Türkiye’nin ekonomik durumunun de tesiriyle istikrar siyasetindeki ibreyi bugünlerde Rusya’dan uzaklaştırmak istiyor ve son periyotta ABD ile bağlantıların eskiye karşılaştırması daha düzgün çalıştığını gösteriyor.
ABD Dışişleri Bakanlığı da son olarak Türkiye’nin evindeki mutabakatına dönüş için Rusya’da baskı yapmaktan mutlu olduğunu bildirdi.
Tahıl Muahedesi’nin uzayıp uzamamasının Türkiye’nin Rusya üzerindeki testlerini doldurmaya yarayan bir çeşit teste mi dönüştüğünde ise Ülgen şu şekilde yanıt veriyor:
“Belki kısmen o denli denebilir lakin büsbütün değil. Zira Türkiye kırdı muahedesine Rusya’yı döndürmediği takdirde sonuçta ‘Rusya’nın talep edilmemesi Batı’da beklenirdi. Türkiye’nin tek Rusya’yı ikna etmek beklemek de çok hayatta olmaz.”
Ülgen, Türkiye’nin Rusya’yı ikna edememesi durumunda bunun bir itibar kaybı yaratacağını da kaybedecek ve “Çünkü Türkiye-Rusya bağlantısı her halükârda siyasi uçuşta devam edecek. İleride Ukrayna’yla ilgili ateşkes yahut siyasi tahlil kaideleri ortaya çıktığında o zaman Türkiye tekrar potansiyel operasyon aktör olarak devrede olabilir” diyor.
Ukrayna’daki saldırılarının akıbeti muahedenin uzatılmasına bağlı Fotoğraf: dpa/Ukrinform/picture Alliance
Şu anda Rusya’nın Türkiye’ye canlılığı vardı ve Ankara’nın Moskova için Batı’ya açılan pencere olmayı sürdürdüğünü sürdürdüğünü söyleyen Ülgen, bu konjonktürde Rusya’nın Türkiye ile katıldığı münasebetleri tercih ettiğini ve bunun da Türkiye’ye katıldığını olarak bir alan açtığını söz ediyor.
Putin Türkiye’ye gelecek mi?
Öte yandan, ara mutabakatı ile ilgili sonuçlar hala devam ederken bir sonraki net olmayan bahis da Putin’in Türkiye’ye gelip gelmeyeceği.
Erdoğan ile Putin’in ortasında yapılan son telefon görüşmesi sırasında bu bahis da ele geçirildi; Sonrasında yapılan açıklamalarda Ankara ziyaretinde mutabik kalındığını belirtirken Moskova ise daha temkinli sözler kullanmıştı.
Hazır, Rusya’da şu anda Zelenskey’in akabinde Putin’in Türkiye’deki ziyaret faaliyetlerini gerçekleştiren pozisyonlarını eşitleyecek şekilde bir bakış açısı bulunduğunu belirtirken, Moskova’daki havayı şöyle gösteriyor:
“Ayrıca bir de böyle bir niyet var; kalırsan ne kazanırsın? Yani en azından ‘tahıl mutabakatındaki koşulların karşılanması ya da gitmesi için özel bir durum olması gerekir’ deniliyor.”
Erdoğan geçen Cuma günü ise sorular üzerine tarihin netleştiğini Ağustos içinde genişlediğini duyurmuştu.
Ülgen de Putin’in Türkiye’ye ‘sadece Tahıl Mutabakatı için baskı görmeye’ gelmeyeceğini söz vererek “Yani ‘şunu yap, bunu yapma’ halinde telkinler duymak için Türkiye’ye gelmez. .
Putin, 7 Ocak 2020’de Türkiye’ye son olarak Türk Akımı doğal gaz boru sınırının temel atma merasimi için gelmişti. Seçim öncesinde yeniden Akkuyu ile ilgili merasime telekonferansla katılmıştı. Erdoğan yaklaşık üç yılda üç defa Rusya’ya gitti ve Mart 2020’de Moskova, Eylül 2021 ve Ağustos 2022’de ise Soçi’de Putin’le görüştü.
News
