Avrupa 15 Mayıs sabahı engellerinde hangi Türkiye’yi bulabilir?
Avrupa’nın önde gelen fikir sistemleri ve Türkiye üyeleri, yirmi yıldır Recep Tayyip Erdoğan’la yaşamaya alışmış Avrupa devletlerini Ankara’da iktidar değişikliği senaryosuna hazırlanmaları konusunda uyarmaya başladı.
Avrupa’nın niyetli seçimleri, seçimler öncesindeki iki temel eksende sorgulanıyor. İlk, seçimlerde hile riski. Merkezi Almanya Bilim ve Siyaset Vakfı (SWP) geçen Eylül ayında “2023 Seçimleri Sonrasına Dair Mümkün Senaryolar” başlıklı bir araştırma yayımlayan “Hile ve/veya Erdoğan’ın Cumhurbaşkanı seçimini kaybetmesine karşın iktidarı bırakma istememesi olasılığına karşı AGİT Türkiye’ye kalabalık bir seçim müşahede takımı göndermeli” ikazında bulunmuştu.
Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) ile Avrupa Kurulu Parlamenter Meclisi (AKPM) aslında bir çok ülkede olduğu üzere Türkiye’deki seçimleri de yakından izliyor. Bu iki kurumun 14 Mayıs’taki seçimleri için kalabalık bir heyet gözlemlemesi bekleniyor. Seçim sonrası AGİT ve AKPM’nin müşahedeleri nedeniyle 15 Mayıs’ta Ankara’da yapılacak açıklama da Avrupa için referans oluşturacak.
Seçimlere ait yaşananlar Avrupa kamuoyunda da tartışılıyor. Geçtiğimiz günlerde France-5 kanalında konuşan Fransız Memleketler arası İlgiler Enstitüsü (IFRI) Türkiye uzmanı Dorothée Schmid, her yıl Türkiye üzerine çalışan bir analist olarak bu yıl en çok “seçimlerin nasıl düzenleneceğini” merak ettiğini söyledi. Schmid, seçimlerin adil ve hilesiz ödeme hususlarının bu yılın geçmiş oranlarının daha değerli olduğunu belirterek, “Türkiye’de yirmi yıl birinci kez iktidar değişikliklerinin saklandığına” devam etti.
Kanada merkezli muhafazakar ortamda Thomas More Enstitüsü Erdoğan’ın seçimini kazanamaması durumunda 2019 İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı seçim senaryosunun tekrarlanabileceği fikrinde. Enstitüye katılan Erdoğan yenilgiyi hissetse de kimsenin kolunu sallayarak gitmesini beklemiyor. AKP-MHP ittifakının parlamentoda çoğunluk elde etme talihini yüksek görüşlü Enstitü, buna rağmen Erdoğan’ın yine Cumhurbaşkanlığının talihinin olduğu, lakin kazanırsa “Erdoğan sistemi” sayesinde kazanacağı yorumunda bulunuyor.
ArşivFotoğraf: DW/M. Karagöz
AB sıkıntı koşulları almak zorunda kalabilir
Seçimlerdeki değişim sorunu fikir değişimi Alman Marshall Fonu (GMF) tarafından kaleme alınan bir analizde işlendi. Lakin GMF, “Seçim sonuçları ne olursa olsun Türk siyasi sınıfı ve Türk toplumunun direniş gösterdiği” ve “Batı’da birçok kişinin Türk demokrasisi üzerine çizgi çekmesi yahut çekilmesi için hazırlık için şimdi erken olduğu” kanında.
Paris merkezli Fransız Memleketler arası ve Stratejik İlgiler Enstitüsü (IRIS), AKP ve Erdoğan’ın “2002’de iktidara geldiklerinden bu yana birinci sefer çetrefilli bir durumda olduklarını, Kemal Kılıçdaroğlu’nun anketlerde önde görünennü lakin mevcut aşamada çok iyimser olunmaması kaydediliyor” diyor. IRIS Türkiye uzmanı Didier Billion, “Altılı masa zaferi istiyorsa tekliflerinin toplumda kabulü için politik bir dinamik yaratması gerekiyor. Her halükârda seçim sonuçları Türkiye’nin geleceği için ayrılacak” tespitini yapıyor.
SWP de AKP ve Erdoğan için işlerin bu seferin kolaylaştırılmasının tahlilini yapıyor. “Ekonomik kriz nedeniyle parlamentoda çoğunluğun kaybının yüksek olması mümkün” savunan SWP, Mart ayında yayımladığı tahlilde, Erdoğan’ın tekrar cumhurbaşkanı seçimi, lakin parlamentoda çoğunluk kaybı halinde şu an muhalefetin devamında olan bazı muhafazakar partilerden vekiller transfer yoluyla devam ettirilebileceğini mümkün kılıyor. Birebir formunda, “Muhalefetin Cumhurbaşkanlığı seçimini kazanması durumunda AKP ve MHP’den kimi vekilleri transfer edilebilecek” öngörüsünde bulunuyor.
Londra merkezli Avrupa Islahat Merkezi’nin (CER) tahlilinde de Erdoğan’ın seçimleri kaybı, lakin iktidarı bırakma istememesi halinde “AB’nin sıkıntı kararlarının alınması gerekeceği, bazı üye devletlerin Ankara ile katılım müzakerelerinin sona erdirilmesi ve resmen sonlanmasının istenmesi ve bazı Türk gaye alan yaptırımların gündemin gelebileceği” belirtiliyor.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve eşi Emine Erdoğan Fotoğraf: DHA
Erdoğan ve Kılıçdaroğlu senaryoları
Uluslararası fikir meclislerinin desteklediği ikinci eksen ise seçimleri Cumhur İttifakı’nın adayı ve Recep Tayyip Erdoğan ya da Millet İttifakı’nın adayı ve CHP Genel Lideri Kemal Kılıçdaroğlu’nun kazanması halinde Türkiye-Avrupa münasebetlerinin hangi istikamette gelişeceği ele geçiyor.
Yunanistan merkezli Avrupa ve Dış Siyaset Vakfı (ELIAMEP) Erdoğan’ın yine kazandığının Batı dünyasını pek şaşırtmayacağını belirterek, daha çok Kılıçdaroğlu zaferi senaryosunda Türk dış siyasetinin ne ağırlıklı olduğuna odaklanıyor. ELİAMEP, Kılıçdaroğlu’nun seçimleri kazanırsa “Türkiye’nin Batılı müttefikleriyle ilgileri düzeltmek için samimi ve başarılı efor sarf edilecek” değil ile birlikte sorunların bitmeyeceğini, Ankara’nın (Batı’dan) daha bağımsız bir dış siyasetin devam edeceği, lakin bunu ” Son olarak bölgedeki Batı bağlantılarına damga vuran gereksiz düşmanlık yerine daha yapıcı biçimde yürüteceğini” düşünüyor. Yunan fikir şemasının tahlilinde, “Dış siyasetini bir adamın çıkarlarından fazla kendi yapısının çıkarları çerçevesinde ayarlayan demokratik bir Türkiye, küresel planda daha güçlü ve daha güvenli bir aktör olacaktır” tabirlerine yer veriliyor.
CER’e uygun Erdoğan’ın kazancı halinde münasebetlerdeki çalkantı devam edecek, Avrupa ve Türkiye gizli evraklarda bir arada çalışmaya devam edecek, lakin her türlü işbirliği al-ver halinde olacak, Türkiye’nin AB katılım süreci düzgünce duraksamayacak, AB liderlerinin Türkiye ile üyelik perspektifi olmayan ilgi konusunu önemli biçimde ele almaları gerekecek. CER, seçimleri muhalefetin kazanması halinde ise Batı ile ilgilerde gözlemlenecek değişiklikler ortaya çıktığında.
Fotoğraf: Getty Images/AFP/J. MacDougall
“Avrupa hükümetinin değişmesine hazırlanmalı”
Peki Avrupa bu yeni başlangıça hazır mı?
Görüşmede pek çok Türkiye uzmanının hazır bulunmadığı bir konu. Bunların başında Carnegie Europe Vakfı’ndan Marc Pierini geliyor. AB Türkiye temsilciliği de yapmış olan Pierini, Le Monde gazetesi için kaleme alınmış bir tahlilde, Avrupa başkanlarını “Türk devletinin Doruğunda değişim olasılığına, hatta yeni bir Cumhurbaşkanı ve AKP çoğunluklu parlamento planına hazırlanmaya” çağırıyor. Pierini’ye göre; bu hazırlık kutlama ve cesaretlendirici mutat beyanlarla değil, AB ile Türkiye orta ve üst düzeyde bugün mevcut olmayan diyaloğu tekrar başlatmak ve yeni temeller üzerine şurası somut dayanak ile yapılmalı. Fransız diplomat, “Konuşulacak, olumlu lakin bireysel zamante dikenli bir yığın noktası var, lakin tüm Avrupa kıtasının gidişinde yükü olan bir ortak ülkeyle bağları yine ele almak için mükemmel fırsatlar sunuyorlar” diyor.
Benzer bir görüş Fransa’nın Türkiye uzmanlarından gazeteci Marc Semo tarafından da lisana getiriliyor. Semo’ya göre Türkiye’de mümkün bir iktidar değişiminin Türkiye’nin uzunluğunu aşacak boyutları olacak ve bu değişim en çok AB’yi mevcut. Semo bu öngörüsünü, “2005’te başlayan ve 10 harfli derin komada olan kayıt görüşmelerinin yine lanse edilmesi kelam konusu” tabirleriyle gerekçelendiriyor ve ekliyor:
“Avrupalı yöneticiler Erdoğan’ın hezimetinin yaratacağı rahatlığın ötesinde, bazı milletlerarası evraklarda Ankara’nın davranışlarının değişmeyeceğini dikkate alarak, demokratik bir Türkiye’nin dönüşünün ne manaya varmak zorundalar.”
Uzman bu bahiste geçmişte tekrarlanan Fransız yanlışların yinelenmemesi gerektiği konusunda da uyararak “Mesele, Ankara’nın Brüksel tarafından talep edilen ıslahatları gerçekleştirilen yıllar da dahil, çok sayıda Avrupalı yöneticilerin açıkça karşı karşılığında büyük ölçüde Avrupa ile bütünleşmeden yana olan Türk güçlerine karşılık verebilmektir” .
News
