Basın otomasyonu, TBMM Genel Şurası’nda Salı günü elek alınmasıya başlanması beklenen dezenformasyon yasa teklifine “gazetecileri sessiz ve nefessiz bırakma niyetindeki sansür düzenlemesi” olduğu çıkışıyla karşı serbest, yasanın gerini talep ediyor.

Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) üç aylık ortanın akabinde geçen cumartesi günü yeni yaşama geçirildi. Seçim çalışmaları nedeniyle 6 aydan fazla çalışılacağı ertelenen Meclis’in raporunun birinci sırasında ise oturumda dezenformasyon yasa teklifi bulunuyor.

Kamuoyunda toplumsal medya ya da dezenformasyon yasa teklifi olarak bilinen Basın Kanunu ile Birtakım Kanunlarda değişiklik yapılmasına izin verilen Dair kanun teklifi geçen yasama devrinde AKP ve MHP’li milletvekillerinin imzalarıyla Meclis’e sunulmuş, Adalet Kurulu’nda tartışmalarda kabul edildikten sonra Genel Kurul’a sevk edilmişti . Teklifin Genel Kurul’da Salı günü ele alınmasının yapılması bekleniyor.

Basının meslek seçenekleri, bugün düzenledikleri basın toplantıları ile bunların lisana yükseltilmesiFotoğraf: ANKA

Kanun teklifinin çok sayıda eleştirilen unsuru ortada “Halkın merkezinde kaygı, endişe yahut panik yaratma gayesiyle ülkenin iç ve dış güvenliği, kamu nizamı ve genel sıhhati ile ilgili piyasaların ters bir işleyişi, kamu barışını bozmaya uygun formda alenen yayan bireylere bir terörle sonuçlanana kadar mahpus cezası öngörülmesi” geliyor.

Basıncın hangi ayrıntılarına karşı çıkıyor?

Basında oluşan değişkenlik Pazartesi günü İstanbul, Ankara, İzmir, Diyarbakır, Eskisehir ve Adana’da bir ortaya çıkma, yasa tekliflerine neden karşı çıktıklarını bir dilekçe örneği TBMM’de gruplar halinde bulunan partilere gönderildi.

Türkiye Gazeteciler Cemiyeti (TGC), Türkiye Gazeteciler Sendikası (TGS), Türkiye Muharrirler Sendikası (TYS), DİSK Basın İş, Basın Kurulu, PEN Müellifler Derneği, Türkiye Yayıncılar Birliği İstanbul’da bir toplantı yaparak tekliflerin geri eklendiği için aylardır olayların çağrıyı yineledi.

Basın meslek değişiklikleri Salı günü de bir ortaya çıkışı ortak bir açıklama ile yasanın bilhassa hangi ögelerine karşı çıktıklarını kamuoyuna duyuracak.

TGS teklifi “Cumhuriyet’in yayınladığı en ağır sansür düzenlemelerinden biri ve basını yok etme girişimi” olarak nitelerken, yasanın saklandığı durumda seçime tahminen 8 aydan az vakit geçirmişken basını tek sesliliğe mahkûm ürünleri ve varlıkların haber alma hakkına sahip olduğu yok de belirtiyor.

Gazetecilerin teklifte karşı çıktığı unsurların başında mahpus cezasını öngören 29’uncu Unsur geliyor. Bu kesin olmayan Türk Ceza Kanunu’na 217/A hususu olarak eklenmesi planlanan “halkı aldatıcı özellikler alenen yayma” hatasının muğlak ve subjektif değerlendirmelere açık olduğu vurgulanarak, kümelenmiş başkanvekillerine iletilen dilekçede şu şekilde ibraz edilmesi dikkat çekildi:

“Zamana, kişilere ve şartlara bağlı olarak her uygulamacı tarafından farklı yorumlanması beklenen bu düzenlemeyle, sadece gazeteciler değil tüm toplum önemli bir cezai tehdit ile karşı karşıya bırakılmakta, tabir ve basın özgürlüğü yok edilmektedir.”

Basının ekonomik değişiklikleri Haziran ayında da protesto hareketi düzenlenmiştiFotoğraf: Gülsen Solaker/DW

TBMM Lideri Mustafa Şentop ise yeni yasama döneminin başlaması nedeniyle basın toplantısında ihale açılışını belirtirken, “muğlaklık” tenkitlerine şu şekilde karşılık verdi:

“Bir hukukçu okuduğunda sizin gördüğünüz muğlaklığı görmez. Bir hukukçu onun sınırlarının ne olduğunu belirler. Söz manaları değil terim manalarıyla ilgili kıymetlendirme yapılır. Bu mevzuda bir dert, bir kaydolduğunuzu belirtin.”

Ancak gerek basın, gerekse ticari ilişkilerde diğer sivil toplum birimleri bu husus ile “yalan haberleri verenlerin” yanı sıra “yayanların” dallanabileceği suça dikkat etmeden, bunun demokrasi ve söz özgürlüğüne dayalıne temelden muhalif olduğunu vurguluyor.

Basın İlan Kurumu’nun yetkilerinin genişletilmesine tepki

Teklifin 4, 5 ve 7’nci hususları ile Basın İlan Kurumu’nun yetkisinin yasal desteğinin olmadığı halde genişletilmesi ve kuruma “yayın durdurulması ve internet haber sitesi vasfının olmamasının talep edilmesiyle mahkemeye başvurulması, internet haberlerinin resmi ilanın kesilmesi ile çalışanların basınçlanmasının iptaline giden veri dosyaları” biçiminde geniş yetkiler gözden geçiriliyor. Örgütler, bu yetkilerle bağışlanan Basın İlan Kurumu’nun iktidarın baskı aracı haline geldiğini söylüyor.

Bu orta basınç endüstri seçenekleri kanunla birlikte internet siteleri için yeni bir süreç başlatabilen ikazında bulunarak, belirtilen medyadaki bir davayı açmak için kayıtlı “yayın miktarı 4 aydan itibaren” kuralının internet basıncı için yayın kayıtlarından itibaren değil “şikâyetin kayıtlı olduğu” yerden itibaren kaos ortamından yola çıkılabilir. belirtiyorlar.

Basın kartlarının denetimi Bağlantı Başkanlığı’na

Yasa teklifinin basın seçenekleriyle ilgili bir başka eleştirilen noktada basın kartları ile ilgili kısımlar.

Teklifin 14’üncü ve 19’uncu hususlarıyla Basın Kartı Kartı Kurulu’nun denetimi büsbütün Bağlantı Başkanlığı’na verildik, yapının antidemokratik hale getirilmesine işaret eden komiteye kayıtlılık sistemleri, “Basın Kartı Komitesi raporunun kopyalanması gerekirken basınç mesleklerden mahrum bırakılmıştır, kararları sonlandırılmıştır” diyerek, basın kartını basın meslek kuruluşlarının değiştirilmesinin belirtiyor.

Bu orta teklifin 15’inci unsuruyla Basın İlan Kurumu tarafından kaydedilen “Basın Ahlâk Esaslarına” terslik halinde gazetecilerin basın kartları iptal edilebilir. Basın Ahlak Temelleri ile ilgili hala Türkiye Gazeteciler Sendikası tarafından Danıştay’da açılmış dava durumunda.

Sosyal ağ sağlayıcılara müdahale kolaylaşıyor

Basın ofisinin dilekçesine göre, tekliflerle “internet sansürün dozunu artırma ve toplumsal ağ sağlayıcılara müdahaleyi kolaylaştıran” değişiklikler de yapılıyor.

Teklifin 31’inci unsuruyla 5651 sayılı Kanun’da yapılan değişiklikle Erişim Sağlayıcıları Birliği’nin yetkisinin merkezi internet içeriğinin engellenmesi dışında içerik çıkarma yetkisi de eklenirken, 34’üncü hususla toplumsal ağ sağlayıcılarının temsilcisi atama kaideleri ağırlaştırılıyor ve yaptırımlar sıkılaştırılıyor.

Yasa teklifiyle ayrıyeten Elektronik Haberleşme Kanunu’nda değişiklik yapılıyor, WhatsApp, Telegram ve gibisi şebekeye bağlı olmaksızın iletişim hizmeti sunan platformlara temsilci atama sorumluluğu da yükleniyor.

Teklifin anayasaya alışılmamış olması da değiş tokuş edilen, teklifin kurul görüşmelerinin yapıldığı sırada da itirazlarını lisana getirmişti.