BDDK’nin kredi şirketleri nasıl tesirler?

Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) 24 Haziran akşamında katılımcıların kredileri konusunda yeni bir karar verdiğini açıkladı. Buna göre bağımsız kontrol tabi olan, 15 milyon TL ve üzeri yabancı para varlığı bulunan ve döviz varlığı şirketin etkin toplamının ya da 1 yıllık satış hasılatının yüzde 10’unu bir şirket TL kredilerine erişilemiyor.

Yani BDDK bir manada ilgili kaideleri taşıyan şirketlere, “Bundan sonra TL kredilerini değiştirmek elinizdeki dövizi satmak zorundasın” demiş oldu.

Cuma akşamı verilen kararın akabinde Pazar günü yeni ve daha ayrıntılı bir açıklama yapan BDDK, şu tabirlere vurgu yaptı: “Bazı çiçekler, döviz kartları ya da döviz değişimi, döviz durum belgesinin bulunduğuna rağmen, TL kredisi kullanılarak döviz alma işlemi gerçekleştirdikleri ve döviz durumu tutuldukları belirtildi Yani üretime, istihdama, yatırıma gitmesi gereken uygun koşullu TL ticari kredi kaynakları, gerçek bir ihtiyaç duyulmayan halde depolanmış, döviz alım hedefiyle çalıştırılmaya devam edilmektedir.”

Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği İktisat ve Teknoloji Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Atılım Murat’a bağlı şu anda halka açık ya da kapalı olan şirketler ortada bu düzenlemeden etkilenecek şirket sayısı yaklaşık bin civarında. Borsadaki değişimlerin ortasında düzenleme kapsamına girecek olanlar ise 195 civarında olduğu iddia ediliyor.

Ekonomistlere ait hem bankacılar hem de şirketlerinin şirketlerinde nasıl uygulanacağı tam olarak anlaşılamadı. Çünkü bazı bankaların da ayrıntılarının aşikâr olana kadar ticari kayıtların kredi dağılımının ertelendiği belirtiliyor.

Şirketleri ne kadar tesirler?

Türkiye’ye uzun süre döviz ve doğrudan yabancı sermaye girişi yapmadan TOBB ETÜ Öğretim Üyesi Doç. Atılım Murat, “Kısacası döviz girişi yoktu ve kamu gerçek dalın elinde fazla dereceli döviz işlemlerini yaptığınız için bu tür bir adım atıyor. Net bir şekilde TL kredisi almak istiyorsanız elinizdeki dövizleri bozdurman gerek diyor” tabirlerini kullanıyorlar.

BDDK da bu numaralandırmanın ucuz TL kredilerini üretim için kullanmadığını belirtiyor.

Ekonomist Arda Tunca ise alınan karar sonrasında çok sayıda şirketin olumsuz etkileneceğini söylüyor. Tunca, “Türkiye’nin üretim düzeni üretim ve ihracat yapmak için finansal ithalat işlemleri gerekiyor. Bu onlar için bir mecburilik. Şirketler üretim yapmak için döviz almak zorundalar. Ellerindeki dövizi bozdursalar bile bir süre sonra ithalat yapmak için tekrar döviz almak gerekiyor. Yani para birimi hayatlarını sürdürmeleri mümkün değil” diyor.

İş dünyasından gelen ilk açıklamalar ise kararın çok sert testlere neden olup olmayacağıdır.

Piyasa iktisadına müdahale yorumlarının âlâ niyetliten uzak oluğunu söyleyen Müstakil Endüstrici ve İşadamları Derneği (MÜSİAD) Genel Lideri Mahmut Asmalı “BDDK’nın atılımı ile döviz arz-talep istikrarı, Türk lirası çalışıyor, çok daha makul seviyelere geri dönüyor” derken Ankara Ticaret Odası (ATO) Lider Gürsel Baran ise kararın ticaret ve üretime olumlu katkı sağladıklarını söyledi.

Gün içerisinde Kamuyu Aydınlatma Platformu’na (KAP) yapılan duyurular ve açıklamalar oldu. Bu yetenek BİM, Karsan, İttifak Holding, Uşak Seramik, İmaş Makine, İzmir Fırça, Selva Besin ve Adesa Gayrimenkul genel olarak bu karardan bozulmanın olumsuz etkilenmeyeceğini açıkladı.

BİM açıklamasında “Makro bakış açısının açıkladığı piyasalar, mikro analiz çözülemez. Mikro sistemler yalnızca paketlik ismine ana stratejilerin alternatifleri olabilir. Piyasaların düzenli öngörülebilirlik ve güvendir” dedi.

“Yatırım talebi azalabilir”

Ulusoy Un ise yaptığı açıklama şu tabirleri kullandı: “Sektörümüzdeki birçok şirket yüzde 10 hududuna gelişimini beklemiyoruz. Tekrar de hududu aşan evlilik, TL kredi yerine YP (yabancı para)kredilere talebinin artmasını bekliyoruz. YP kredilerinin kur riskini sonlandırmak için de ardından YP/TL türev TL krediye erişimin şirketler tarafından sonlandırılması, bir manada kredi verilerinin yavaşlaması, döviz talebi ve mal talebini tahsilat enflasyona pozitif katkı sağlayacaktır. var. İthalat ihracat nakit analizi için YP tutan bir şirket, iç piyasa için bir yatırım yapmaktan çekinebilirler.”

Ekonomistlere bağlı şirketler bu durumda Eurobond ve döviz cinsinden yatırım fonlarına yönelebilir. Doç. Dr. Atılım Murat, bu noktada BDDK’dan yeni adımların gelebileceğinden bahsediyor. Murat, “Eurobond ve diğer araçların kapsamadığı için şirketler tarafında bir ilgi olabilir. Lakin çok bir ilgi olması durumunda daha önceki kayıt kararları tamamlayıcı formda yeni kısıtlamalar getirilebilir” diyor.

Şirketler KKM’ye sarfiyat mı?

Murat’ın bu bahiste geçemediği diğer nokta ise Kur Muhafazalı Mevduat (KKM) uygulamasıdır. Çünkü “liralaşma” olarak da isimlendirilen siyaset çerçevesinde atılan adımların çoğu KKM’yi işaret ediyor ya da teşvik ediyor. Bu uygulama için yapılan yorumların takılı yerde saklanması ve fazla para birimlerinin KKM’ye eklenmesinin amaçlandığı ücretlendiriliyor.

KKM’de bazı değişikliklerin yapılması gerektiğini vurgulayan Murat, “Eğer siz para birimi cinsinden KKM’ye çalışmak istiyorsanız burada vadelere bir düzenleme yapmanız gerekiyor. Kimse uzun süredir beklenen KKM’ye gelmek istemeyebilir. Bunun için siz vadeleri bir aya kadar çekebilirsiniz tahminen. O vakit Şirketler için daha olumlu karşılanabilir” yorumunu yapıyor.

Ekonomist Arda Tunca ise bu ve emsal adımların piyasada her yerde bozduğu hayatta kalmak ve sıcaklıkta olması olan dövize ulaşmak için kesinlikle yan koşulları deneyeceğini söylüyor. Tunca’ya şirketlerinin bu yollarını denemekte çok zorlanmaz çünkü haberlerde değişiklikler kolay halde gösterilebilir.

Karar Türk Lirası’nı nasıl yapıyor?

BDDK’nın kapanışı sonrasında Türk Lirası yeni dolarya karşı yüzde 6’yı aşan bir yararla başlarsa da gün için dalgalı bir seyir izledi ve günü yüzde yaklaşık yüzde 2 düzeyinde bir yararla kapandı.

Türk Lirası haftaya dalgalı bir seyir izlemeye başladıFotoğraf: Emre Eser/DW

Atılım Murat, şu anda TL’nin dolar karşısında önümüzdeki süreçte yavaş yavaş güç kaybetmesini beklediğini belirterek şunları söyledi: “Güçlü bir TL ithalatçıya fayda sağlıyor. Lakin kısaca yahut net ihracatçıların da doların daha üstte olmasını istiyor. Lakin gelinen yerde doların güçlenmesinin daha ihtimali dahilinde.

Arda Tunca ise bu adımın da geçmiş devirlerde olduğu üzere sorunun çözülmediğini bilakis TL’nin güçlenmesi için kâfi olmayacağını vurguluyor.

Ekonomist Mahfi Eğilmez’de kendi düşüşünde yaptığı değerlendirmelerde ve yorumlarda TL’nin dolar karşısında güç kaybının daha mümkün olduğunu tabir etti. Eğilmez, atılan bu adımı ise sermaye kısıtlaması olarak tanımladı. Eğilmez’in üzerinde desteklediği başka bir mevzu ise KKM’ye gelen paranın da aslında dolarizasyonunun arttırdığıydı. Çünkü Eğilmez, döviz endeskli mevduat hesaplarının da dolarizasyon hesabına dahil edilmesi gerektiğini söylüyor.

Bir politikayı değiştirdim mi?

Yakın periyoda kadar hükümet kanadından yapılan bütün açıklamalarda iktisatta atılan her adımın üretim ve istihdamı ailenin bakış açısıyla vurgulanıyordu. BDDK’nın bu kalıcılığını vurgulayarak, TL kredilerini başka emellerle kullandığına işaret etti ve ona bir işlem alındığını tabir etti. BDDK Lideri Akben, uygulamaya ait “Kredi sisteminin aktif durumda çalışması ve kredilerin maksadına uygun bir halde kullanılması için kayıt edilmesi bir makro ihtiyati önlemdir. Kararın otomatik zamante, dövizin nitekim sıcaklıktaki olan alanlarda kullanılmasına ve enflasyonun denetim temelinde toplanmasına da olumlu katkı sağlaması” dedi.

Hazine ve Maliye Bakanlığı da “Kredi piyasasının içeriğine yönelik tüm önlemler Türkiye İktisat Modeli çerçevesinde seçici kredi yaklaşımımızı ve finansal istikrarı dayanaklar niteliğindedir” açıklamasında yer aldı.

Seçici kredi siyaseti daha çok ekonomik kalkınmayı amaçlayan, aşikâr bölümlerin desteklendiği ve düşük faiz karşılığında refahların sağlandığı bir siyaset olarak yapılabilir.

Geçtiğimiz hafta konut kredilerinden kredi kartı harcamalarına kadar bir çok aralıkta kredi kullanımı sona erdirilen yeni adımlar da atılmıştı.

Yani son devirde olduğu üzere BDDK’nın bu kararı sonrasında açıklanan açıklamalarda yanlış noktalar vurgulandı.

Ancak ekonomistlere bağlı hükümetin uzun süre devam ettiği kredi bilgisinden vazgeçerek adım adım yeni uygulamalarla hem bir sıkılaştırma siyaseti hem de enflasyonun üzerindeki baskıyı hafifletmeye çalışıyor.

Bol kredi anlayışındaki yanlışın hükümetin tarafından kabul edildiğini ve kabul edildiğini söyleyen Arda Tunca, “Kredi aboneliği üzerine bir iktisat yaratıldı. Hem abone hem şirketlere kredilere çok fazla alıştı. Hatta yalnızca kredilerle tüm işleri yürütebilir hale geldiler. Artık kredi musluklarının bu halde durdurulmasının bir kısmı Uzun süren kredi sonuçlarının yanlış olduğunu söylüyordu. Birdenbire burada neşter kaydetmek ise ortaya çıkan ekonomik büyümeleri getirecek” değerlendirmesinde bulunuyor.