“Dezenformasyon kanunu” olarak bilinen ve Basın Kanunu ile bazı kanunlarda değişiklik öngören kanun teklifi Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) Adalet Kurulu’nda tartışmalar kabul edilirken tartışıldı.
Teklifin önümüzdeki hafta TBMM Genel Heyeti’ne gelmesi bekleniyor. Düzenlemenin yasalaştığı “halkı korkutmak, panik ve telaşa sevk ya da kamu barışını bozmak hedefiyle aldatıcıların alenen yayma” hareketi, hata kapsamına alınacak. Bu kabahati düzenleyenler için 1 harf 3 yıla kadar mahpus cezası öngörülüyor.
Siber hukuk uzmanı Yaman Akdeniz, binlerce kişinin toplumsal medyadaki paylaşımları nedeniyle yargılanabileceği ihtarında bulundu. Yeni düzenleme ile “ülkemizde yeni bir çatı iklimi oluşturacak” diyen Akdeniz’e izin verilecek toplumsal medya platformlarından kullanıcı bilgisi talep edilebilir ve anonim hesaplara ulaşılabilecek. Peki düzenleme ne manaya geliyor? Yaman Akdeniz, kanun teklifi ile ilgili DW Türkçe’nin sorularını yanıtladı.
DW Türkçe: Hukukta “ yanıltıcı özelliklerini yayma “ şeklinde bir kür tarifi olabilir mi? Teklifte, mahpus cezası öngören tam olarak ne manaya geliyor?
Yaman Akdeniz: Kamuoyunda dezenformasyon hataları olarak uzun vakittir tartışılan ve önümüze ‘halkı aldatıcı gizli’ alenen yayma kabahati olarak ortaya çıkan Meclis’te kurullardan geçti. Teknik olarak bu cürmün ne manaya geldiğimize baktığımızda zaman tanımlamalarında sadece ‘halk ortasında telaş, kaygı yahut panik yaratmak’ denilmiş. Hudutlu bir bilgi çizilmiş aslında. Ülkenin iç ve dış güvenliği, kamu nizamı ve genel sıhhatiyle ilgili sistemlerin ters bir şekilde paylaşılması durumunda. Ve alışılmış halk merkezinde kaygı, kaygı yahut panik yaratmak saikiyle paylaşılmış olması gerekiyor. Birebir vakitte tehlike cürmü olarak tanımlanmış. Yani ‘kamu barışını bozmaya uygun halde alenen yayan işaretler bir harf üç yıla kadar mahpus cezasıyla cezalandırılır’ denilmiş. Buradan birçok sorunun tespit edilmesi mümkün. Zira sistemlerin bir bilgisi olup olmadığı değerlendirme kim tarafından yapılıyor. Olağan ki, kıymetlendirme öncelikle cumhuriyet savcılıkları tarafından yapılacak. Gerisinden şayet iddianame hazırlanmasısa yargılama makamları yani mahkemeler bunun değerlendirmesini yapacak.
Düzenleme bu deformasyonların ne şekilde hasarlar doğurur, ne tıbbi müdahalenin yolunu açar?
O kadar geniş tanımlanmış ki; Halkın merkezinde kaygı, endişe yahut panik yapanın ‘endişelendim’ diyen tercih ettiği, muhalif muhaliflerin kesim tarafından yahut gazeteciler tarafından yapılan haber ve içerikleri cumhuriyet cumhuriyetçiliklerine sık sık şikayette bulunacaklar. Kaldı ki savcılıklar tarafından yeniden soruşturma başlatılacak. Münasebetiyle 2023 seçimlerine gerçek yaklaşırken binlerce binlerce kişi bu yeni kürün tiplemesinden soruşturulmak yahut yargılanmak ile karşı karşıya kalacak. Doğal ki bu geniş tanımlamaların yayınlanmış olması, yeni bir boyutta endişe iklimi oluşturacaktır.
Hangi haberler ya da içerikler “ kamu barışını bozmaya “ yönelik olarak kıymetlendirilebilir mi? Örnek verebilir misiniz? Bunun ucu nereye kadar olabilir?
Türkiye’de özelinde yaşayan rahatsız edici olduğu her türlü içerik yahut halk ortasında infialin yarattığı birikimlenen olaylar kamu barışını bozmaya uygun olacaktır. Hasebiyle aslında bir ülkede yüksek bir kriter konulmuş gözükse dahi toplumsal satışlarda yaygın olarak görülenlerin her türlü içerikten yahut hoşlanmadıkları haberden rahatsız edilmeleri mümkün ve alışılmış ki ‘biz bundan tasa duyduk. Ortamızda endişe ya da panik yaratıldı’ denebilir. ‘Enflasyon yüzde 150 olacak’ denildi yahut ‘Dolar sene sonunda 30’a gelecek’ denildi olmak üzere açıklamalar yapmakta spekülatif açıklamalar yapmak yahut süreçleri alışılmamış bilgiler paylaşılırsınız savurmak en az hakkınızda çarçabuk cürüm duyurusunda bulunmak mümkündür. Ve bundan sonra siz bu tezler karşınızda aylarca kendinizi savcılık makamlarına karşı mahkemelerde savunmak durumunda kalacaksınız. Ve münasebetiyle söz ve basın özgürlüğüz kısıtlanmış ve bir nebze de doğal otosansüre itililmiş. Zira bu tehlikeyle karşı karşıya kalan gerek gazeteciler gerek basın mensupları, gerek günlük, sade seçilen, otosansür uygulamaya başlayacaklar, zira aksi takdirde yargılanmaları yahut soruşturulmaları kelam konusu olacaktır. Ben bunu söylediğim için bile, bu tezde kapsanmak için dahi bu hususun meclisten geçmesi sonra soruşturulmam yahut yargılanmam kelam konusu olacaktır. Ben bu hususta çalışan bir uzman olarak kendi kazancım dahilinde ve doğal olarak diğer uygulamaları da bilen kişi olarak öngörebiliyorum. Lakin öngördüğünüz bir şeyin gerçek bilgi olamayacağını söyleyebilecekler.
Gerçekte bilinen bir bilgi dahisi, bu yeteneğin kıymeti değerlendirilebilir mi?
Bir örnek vermek gerekirse Türkiye’de binlerce kişi cumhurbaşkanına hakaret ediyor ve yargılanıyor. Ve resmi istatistikler Adalet Bakanlığı tarafından açıklanıyor. Ancak resmi bilgilerin yanında sayın cumhurbaşkanının Türkiye’de çıkması o denli bir şey dış basında yok olabiliyor. Hasebiyle birlikte hangi problemin ortaya çıkacağı gerçekte kim ne biçimde karar verecek. Burada da olağan Türkiye’deki yargı organlarının bağımsızlığı da sorgulanacağını düşünüyorum.
Teklifin yasalaştığı sosyal medyada nasıl temsil ediliyor?
5651 sayılı kanun ve internet kanununda yapılacak değişikliklerle toplumsal medya platformlarından bilhassa anonim hesaplardan yapılan paylaşımların kimler tarafından saklanması için bilgi talep edilecektir. Toplumsal medya platformları bu bilgileri makamlarla paylaşmazsa cezalandırılacak. Hatta Türkiye’den erişimleri kısıtlanabilecek.
VPN kullanılsa dahi toplumsal medya platformları, bu şekilde depolanabilir yetkili makamlara katılabilecek mi ?
Türkiye’de yumurta hesabı dediğimiz yahut farklı isimler kullanılarak yani insanların kendi isimlerini kullanmadan oluşturulan hesapların bağlantı bilgileri toplumsal medya platformlarının elinde var. Toplumsal medya platformları açısından en az elektronik posta adresleri yahut kullanılmışsa telefon numaraları olduğu için bunların VPN kullanılmasının yahut kullanılmasının kimlerin tespit edilmesi mümkün olacaktır. Lakin olağan toplumsal medya platformlarının bu bilgilerini günümüze kadar pek de paylaşmadıklarını Türk makamları bilgisi ile bir arada bundan sonraki süreçte ve bilhassa Türkiye’de kurmuş oldukları şirketler ve şirketlerde geçmişi olan kişiler aracılığıyla bu bilgilerin talep edilmesi kelam konusu olacaktır.
Sosyal medyadaki suça mevzu olan paylaşım retweet yapan, alıntı yapanların verileri de hata işleminde olacak mı?
TCK’ya eklenecek olanın dışında ‘açıkça alenen yayan kimse’ denilmiş. Hasebiyle aslında bu tip içerikleri yalnızca birinci paylaşan kayıtlı olanlar değil, bunların zamanları yayan, münasebetiyle toplumsal medyada beğenen yahut paylaşan bireyler, hatta o kişiler hakkında açılan soruşturmalara tepki gösteren ve yargılananlar hakkında ‘bu kadar da olmaz’ yansısı gösterilenlerin de şayet o içerikleri paylaşması konusu yargılanmaları kelam konusu olacak. Bu da keyfiyete izin veren sistem olacaktır. Bu da alışılmış kaygı iklimini ve otosansürü tetikleyecek bir yapıya işaret etmektedir.
Eylemin örgütlülük halinde oluşturulduğu tespit edilirse cezası yarı oranda artırılır. Örgütlülük halinde yapılışı yapılmadığı tespit edilebilir mi?
Türkiye’de doğal örgüt dediğiniz zaman tam olarak ne manaya gelmediği yahut işte OHAL sürecinde biz irtibat, iltisak üzere kavramlar da Türk hukukunda görmüş olduğumuz için burada da yine doğal olarak geniş tanımlanmış ve keyfiyete izin veren bir durumla karşı karşıyayız. Zira kanun hususunun ikinci paragrafında bir üretim faaliyeti çerçevesinde bir paylaşım yapılarak tasarruf edilirse veya zaman cezasının yarı aktarım oranında kelam konusu olacaktır. Hasebiyle birlikte değerlendirileceküzde bunları seçerken 2023 seçimlerine hazırlığı ve münasebetiyle oluşturulacak iklimle birlikte hükümete yönelik tenkitleri en aza indirecek, devam eden tenkitleri ise cezalandırmak maksadında olduğunu bitirmekteyim.
News
