Bir binanın inançlı olup olmadığı nasıl anlaşılır?

Kahramanmaraş’ta yaşlananların akabinde toplumda bir yandan büyük bir ıstırap yaşanırken, Türkiye’nin başka zelzele bölgelerinde yaşayanlar için kaldıkları kişilerin sağlamlığı ile ilgili telaşlar de ön plana çıktı.

Peki bilhassa Türkiye’de zelzele bölgelerinde yaşayanlar konutlarının ya da işyerlerinin sağlamlığını denetlemek için ne gibi adımlar atabilir?

DW Türkçe’ye konuşan İnşaat Mühendisleri Odası (İMO) 2. Lideri Nusret Suna, bir kişinin kazandığıya güçlü olup olmadığı manaya bölümü üç ana kesim ya da seçenekten oluştuğunu belirtti, bunları “Bina Durum Ön Değerlendirmesi”, “Bina Performans Değerlendirmesi” ve “Riskli” Bina Tespiti” olarak sıraladı ve ayrıntılarını anlattı.

Bir binada nelere dikkat ediyorsunuz?

Özellikle zelzele bölgelerinde ya da yakın kentlerde yaşayanların ortada sıralanmış oldukları yapıyı denetim denetiminin gerçekleştirilmesine dikkat ediliyor.

Suna nelere dikkat edilmesi şöyle anlatılıyor:

“Kolonlarda ve kirişlerde göze çarpan çatlaklar var ise bir mühendise danışırlar. Bir de boşlukları bodrum katlarına girerler. Bodrum katlarında hava sirkülasyonu az olduğu için içindeki materyallerde bozulmalar çok erken başlar.”

Rutubetli bölgedeki taşıyıcı elemanların görülmesi, köşelerde verevli ve açılmaca kabukları dökülen çatlaklar var ise başlangıç ​​manasına geldiğini belirten Suna, “Eğer önlem alınmazsa bu bir kanser halindedir. Kanser hücresi halinde üstlere hakikat ilerlemeye başlar” diyor.

Suna, onlara ait bir diğer değerli göstergelerin kapılarının açılıp kapanmaya başladığını gösteriyor, insanlardan bağımsız olarak çeşitli vakitlerde yeniden çöken yapıları hatırlatıyor ve şöyle konuşuyor:

“Oralardan sağ çıkanların bilgileri biliniyordu? Kolonlardan sesler duyuldu, ortada bir çatırtılar bekleniyordu. Daha sonra kapılarımız kapanmaya başladı” şeklinde. Fayanslar da değerlidir, fayanslarımızın derz ortaları yahut fayanslarınız kendi kendine çatlamaya başladıysa bu tuhafiyeler ve bir inşaat mühendisine hazırlanmak gerekir.”

Bina durum ön değerlendirmesi nedir?

Peki bir yapının buna benzer olumsuz işaretler gözlemlendi ise ne yapmak gerekiyor?

Suna, bu cins tasaları bulunan ya da binalarında bazı aksaklıklardan şüphelenenlerin yaptırtabileceği birinci şeyin “bina durum ön değerlendirmesi” olduğunu söylüyor.

Bina durum ön değerlendirmesi, binaya yalnızca dışarıdan gözleme dayalı bir ön izlenim edinilmesi etabı olarak tanımlanıyor. Bu bina inşaatına ait mimari, statik ya da taban projeleri bulunup, nitekim bunlara uygun olarak yapılıp yapılmadığı denetimi yapılıyor. Tüm bu incelemelerin akabinde ise “Bina Durum Ön Kıymetlendirme Raporu” hazırlanıyor.

Bina sahibinin ya idaresinin ödemesi üzerine yapılan bu kıymetlendirme yalnızca hür inşaat mühendisi belgelerine sahip kişiler ya da deneyimli uzman mühendislik ofisleri tarafından yapılabiliyor.

Suna, bu birinci aşamada mühendisin binaya ait teklifini net olarak ortaya koyacağını belirterek, şöyle konuştu:

“Mesela der ki ‘bu bina beklenen bir zelzelede gerekli performansı gösterir.’ Bu biçim yapıları zati kendini ortaya koyar. Şayet projesine uygun yapıldı ve tahribatsız deneyde beton kalitesi kâfi çıktıysa, taban değer da kıymetlendirerek bu binada sorun olmaz diyebilir.”

Suna, mühendisin binaya dair soruları varsa, “performans değerlendirmesi” isteyebileceğini kaydediyor.

Bina performans değerlendirmesi

Bir binanın sağlamlığını ölçme sürecinde ikinci basamak birinciye ait daha detaylı incelemeler ve hesaplar yer alıyor.

Bina sahibi ya da idaresinin talebiyle, İMO tarafından İşyeri Tescil Evrakı verilmiş ve konusunda uzman mühendislik ofisleri tarafından yapılan bu değerlendirmede binaya ilişkin projeler ve saha çalışmaları ile 2018 yılında çıkartılan Türkiye Bina Sarsıntı Yönetmeliği’nde saklanan temel kurallar yineleniyor.

TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İkinci Lideri Nusret SunaFotoğraf: privat

Tüm katlardaki taşıyıcı sistem elemanlarından ve betondan numunelerin toplanmasının yanı sıra, tabanda sondaj yapılabiliyor. Ayrıyeten elemanların elemanlarında sıyırmalar da kullanılan demirin kalitesine bakılıyor.

Tüm bu detaylı incelemelerin akabinde bina için olası hasar oluşmasının kabul edilebilir seviyede aşıp aşılmadığı bekleniliyor. Buna göre binalar için şu anda oturulabilir deniliyor ya da hasar düzeyine göre güçlendirilmesi yapılması ya da yıkılması öneriliyor.

Güçlendirme mi? Yıkım mı?

Binanın güçlü olması, bir binanın yıkılıp bozulmasıya güçlü biçimde yine inşa edilmesinin sürdürülemeyeceği ölçüde tercih edilenler olarak tanımlanıyor.

Peki bir binanın ikinci etapta yani performans değerlendirmesi sonuçlarının sonucuna göre mi yoksa yıkıma mı dayandığına nasıl karar veriliyor?

Deneyimli inşaat mühendisi Suna bu soruyu şöyle yanıtlıyor:

“Eğer raporlanırsa ekonomik bir maliyet geçiyorsa orada çalışmak mümkün değildir. Bu ölçü nedir? Bunun yazılı bir kural yok. Ancak kabul edilmiş değerlendirmeye göre raporlamaları masrafı bina maliyetinin yüzde 40’ı ya da yüzde 50’sine yakınsa ekonomiktir, takviye edilir. Bunun yerine. üstünde bir sayı çıkıyorsa bizim tavsiyemiz binanın yıkılıp tekrar yapılmasıdır.”

Suna, güçlenmeye ya da yıkıma yeniden bina sahibinin karar vermesine ve ikisinde de özgür olduğuna işaret ederken, Türkiye’deki yıkılma kararı durumunda Türkiye’deki toplanma imar sıkıntıları nedeniyle eski hakların alınamayacağına dikkat çekiyor. Suna, “Eğer bir bina bugün aşikâr bir katta ve mutlaka bir genişlik ise yıkıp yerine yenisi yapılmaya kalkıldığı vakitlerde imkan ve sürgünler bazen alınamıyor. Bu sefer kat malıkları ortada huzursuzluk başlıyor” diyor.

Riskli Bina Tespiti nedir?

Binaların zelzeleye sağlam olup olmadığı için üçüncü bir seçenek daha bulunuyor.

“Riskli Bina Tespiti” kamuoyunda Kentsel Dönüşüm Kanunu olarak bilinen 6306 sayılı Afet Riski Altındaki Binaların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun kapsamında yapılıyor.

Kat maliklerinden birinin Etraf Bakanlığı tarafından yetkilendirilmiş kurumlara başvuruyla yapılabilen bu tespitte görsel saha incelemesinin yanı sıra kritik kat olarak bulunan katlarda beton ve bağış örnekleri alınıyor ve bilgisayar ortamında analiz ediliyor.

Bu tespitle binanın risk durumu ortaya çıkıyor. Binanın açık olduğu tespit edilirse raporlanan rapor Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı sistemi iletilerek maliklere tahliye ve yıkım için 60 günlük mühlet veriliyor.

Süresi boyunca bina yıkılmamışsa mülk emirleri tarafından sağlanacak kolluk mukavemeti ile yapılar resmî kurumlarca yıkılıyor.

Riskli bina tespitine dikkat

Uzmanların bu üçüncü seçeneğe yani “Riskli Bina Tespiti” için başvurmak isteyenlere değerli ihtarları var.

Suna, bu tespit edildiği zamanın birinci iki seçenek halinde geri dönüş olmadığını belirterek, “Burada hedefin dışında kullanılanların önünü açmak olduğu için her yapının başlaması karşı karşıya kalır. O vakit mutlaka mühletler vardır, iki ay içinde tahliye edilmesi gerekir, binanın elektriği, suyu kesilir. bina tespit ofislerinin vereceği rapor mutlaktır. Bu rapordan geriye dönüş yoktur” diyor.

DW Türkçe’nin bilgi kapsamında farklı kullanılan da Riskli Bina Tespiti seçeneğinin açık havada hızlanmak için başlangıcını gösterdiğini, bu nedenle binasını denetim testlerine katılanların önceki birinci seçenekten başlamalarını tavsiye ediyor.

Kat maliklerinin tercihleri ​​üzerindeki binalarda risk dağılımı yapılabiliyorFotoğraf: Osman Orsal/Xinhua/picture Alliance

Ancak binanın hasar görme oranı yüksek olanların Riskli Bina Tespiti sürecinin başlatılmasının çeşitli avantajlarını sağladığını da hatırlatan Suna, kayıt ya da belediyelerin tek seferde hızlandırmak için teşvik edebildiğini belirtiyor.

Bina denetimi için kimi, nasıl seçilir?

Peki evden sakin olan ve denetim araştırmalarında bulunan bireyler hangi inşaat mühendisini ya da mühendislik ofisini seçiyor?

Suna, Türkiye genelinde 140 bin inşaat mühendisi bulunduğunu, bunların inşasının özgür inşaat mühendisliği evrakı olmadığını belirterek şunları söylüyor:

“Kimin ne işi yapıyor, etik kurallara nasıl uyduğunu yahut sağladığı kıymetlere ne kadar değer geliştirmemiz bilmemiz gücü. Lakin ben insanlardandan şunu isterim; hangi bölgedeyseniz o vilayetteki iki yahut üç elektrik ofisiyle görüşün. Yani bir adeyle değil, birkaç adedinden fikir alsınlar, konuşurlar. Biz Hiçbir zaman meslek odası olarak şu şahsa geçiş deme hakkına sahip değiliz.”

Çalışılacak mühendisin İMO’ya kayıtlı ve iş yeri tescilinin belgelenmesi gerektiğini vurgulayan Suna, ayrıyeten yapı konusunda da uzmanlaşma kaidesi olduğunu belirtiyor.

Suna, mühendislik hizmeti almanın bedeli konusunda fiyatların farklılaştığını, yasal açıdan hür piyasaya müdahale manasına gelecek için İMO’nun fiyatlarının ölçülmediğini tabir ediyor.