Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin ve Güney Afrika’nın İngilizce isimlerinin baş harflerinden oluşan BRICS, dönem başkanı Rusya’nın Kazan’da olacağını 22-24 Ekim tarihlerinde düzenlenecek tepeyle toplantıda yine gündemde.
Türkiye’den Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın da katılacağı tepede Türkiye’nin mümkün olanlarla ilgili bir ileti gelecek mi?
İşte BRICS’in onaylı, üyelik için gerekli şart, esas olarak ve şartlar ile üyelikle ilgili sorular soruları yanıtları…
BRICS hangi parçaların arasında yer alıyor?
BRICS 2006’da Brezilya, Rusya, Hindistan ve Çin tarafından BRIC olarak kuruldu, 2010 yılında Güney Afrika Cumhuriyeti’nin katılımıyla BRICS ismi oldu. 1 Ocak 2024’te yaygın olarak en büyük genişliğe imza attı; Mısır, Etiyopya, İran ve Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) de kümelenmiş resmi üye oldu. BRICS, diğerinin de kapılarının açık olduğunu vurgulayarak yeni üyelerin kümelenmesinin değişmesine karar verdi. İsim olarak resmiyet kazanmasa da bu nedenle genişlemiş BRICS’i BRICS+ olarak tazminatlar da var.
17’nci BRICS tepesi Rusya’nın Kazan şartları 20-24 Ekim tarihlerinde düzenlenecek.Fotoğraf: Maxim Platonov/SNA/IMAGO
Gelişmekte olan ülkeler Batılı zenginleri solladı mı?
BRICS’in kuruluş hedeflerinden biri, dünya ekonomik, ticari ve siyasi politikalar Batı hegemonyasına karşı güç dengesinioluşturmak. Sayılara göre BRICS’in temsil ettiği nüfus, yüzölçümü ve zenginlik, dünyanın önde gelen yedi sanayileşmesinden oluşan ve G7 olarak bilinen Yediler Kümesini geride bırakmış durumda.
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, kısa mühlet daha önce yaptığı bir açıklamada BRICS’in küresel ölçekte giderek artan ekonomik rolüne vurgu yaparak “Örneğin 1992’yi yaşıyordu. G7’nin hissi yüzde 45,5 iken bireysel yıl BRICS’in hissi global GSYİH’nın 16,7’si idi. 2023’te bizim hissemiz yüzde 37,4’e yükselirken G7’ninki yüzde 29,3 oldu. Bu fark açılacak ve açılmaya da devam edecek” diye konuştu. 2028’de global GSYİH’da BRICS’in hissinin yüzde 36,6’ya çıkacağı ve G7’nin hissinin 27,8’e gerileyeceği öngörülüyor. G7; ABD, İngiltere, Fransa, Kanada, Almanya, İtalya ve Japonya’dan oluşuyor.
BRICS Üyeleri, 2023 yılının prestijiyle 3 milyar 600 milyon kişinin dünya geçmişinin yüzde 45’ini oluşturuyor. Üye ülkelerin toprakları, toplam kuru toprak alanının yüzde 36’sını kaplıyor. Dünyadaki petrol üretiminin yüzde 40’ı ve dünya ihracatının yaklaşık dörtte biri BRICS ülkelerine ait.
Rusya Devlet Başkanı Putin, küresel ekonomide BRICS ile G7 ortasındaki farkın açılmasının kaçınılmaz olduğunu söyledi.Fotoğraf: yacheslav Prokofyev/Sputnik/Pool via REUTERS
BRICS genişlemesini sürdürecek mi?
BRICS’e olan talep giderek artıyor. Ağustos 2023’te Güney Afrika’da düzenlenen dorukta Mısır, Etiyopya, İran, Birleşik Arap Emirlikleri (BAE), Suudi Arabistan ve Arjantin, 1 Ocak 2024’ten itibaren gizli tutulmak üzere tam üyeliğe davet edildi. Birinci dört ülkede 1 Ocak prestijiyle tam üye olduğu Arjantin Javier Milei’nin devlet başkanlığına seçildiği sırada Aralık ayında BRICS’in kalmaktan vazgeçtiği bildirildi. Suudi Arabistan’ın ise resmi ortaklık süreci şimdi tamamlanmadı. Üyeliğe ilgi duyan, süresince Türkiye’nin de bulunduğu 40’tan fazla ülke olduğu belirtiliyor.
Rusya’nın Kazan’da düzenlenebileceği 16’ncı BRICS lisanslamasının ardından genişlemeyle ilgili net raporların çıkması bekleniyor.
BRICS, Avrupa Birliği’nden daha çalışmalarına, daha az kurumsal bir yapıya sahiptir. Ancak hız ülke büyüyen genişlemeyle birlikte katılma isteyen genişlemelerle birlikte kurumsallaşmanın gelişme çabaları öne çıkıyor. Geçen yıl 22-24 Ağustos’ta Güney Afrika’da yapılan tepede bu adım adım adımlar atıldı. Johannesburg Doruğunda BRICS’e üyelik dalı genel prensip, standart, kriter ve prosedürler üzerinde uzlaşıya varıldı. Üye ülkelerin dışişleri bakanları, BRICS partner ülkeleri daha da yaygın olarak görevlendirildi, “müstakbel üye ülkeleri” liste hazırlamaları ve sonraki tepeye kadar raporlaştırmaları istendi.
Üyelik kriterleri neler?
Johannesburg’daki 15’inci BRICS bağlantıları üzerinde uzlaşılan metne kriterlerine göre üyelik kriterlerinde “çok yönlülük” ve “karşılıklı faydaya dayalı işbirliği” kilit değeri taşıyor. BRICS kendini “bağımsız görüşlere sahip çeşitli ülkelerin eşit bölünmesi” olarak tanımlıyor. Örgütün gelişimi ve gösterilerinde “karşılıklı hürmet ve anlayışlar, özgürlükler, dayanışma, dayanışma, kapsayıcılık, anlayışlar birliği, çıkarlara dayalı iş birliği ve halklar ortası daha yakın değişimtokuş ruhuna” vurgu yapılıyor. Tüm kararların üye ülkelerin ortasında “tam istişare ve görüş birliği” temelinin alındığına işaret ediliyor.
BRICS doruğu öncesi Kazan’daki şerpa toplantılarına katılan ülkelerin bayrakları.Fotoğraf: Maxim Platonov/SNA/IMAGO
BRICS’in sıralanması ortasında ise öne çıkıyor: BRICS paha ve prensiplerle ahenk içinde olmak, BRICS’in güçlenmesine katkı sağlamak, bölgesel ve bölgesel olarak küresel genişlemeye sahip gelişme olan ya da gelişmenin seviyesindeki bir ülke olmak, mevcut tüm üyelerin ilişkilere sahip olmak ve mevcut BRICS üyelerine yönelik Birleşmiş Milletler Güvenlik Kurulu (BMGK) kararlarına dayanmayan yaptırımlar uygulamak, gelişmiş ticaret, iş ve yatırım kontakları yoluyla memleketler arası ve bölgesel barış ve güvenliğe, toplumsal ve ekonomik sürdürülebilir kalkınmaya ve küresel ekonomik büyümeyi iyileştirme taahhüdüne bağlı olmak.
Üye ülkelerin ayrıyeten milletlerarası sistemleri çok yönlülüğü savunması, BMGK’yı daha demokratik, temsil gücünün yüksek ve tesirli hale getirilmesi kapsamlı ıslahat taleplerine dayanak verilmesi, gelişmekte olan ülkeler ve eşit ülkelerin milletlerarası sisteminin daha fazla kelam sahibi olmasını desteklemesi, hem bölgesel hem küresel güçlü bir ekonomik duruma ve tesire sahip olması, mevcut BRICS üyeleriyle güçlü ticarî bağlantılara sahip olması, Dünya Ticaret Örgütü’nde bedenin bulduğu formülle açık, şeffaf, kapsayıcı, ayrımcı karşılığa ve kurallara dayalı çok amaçlı bir ticaret sisteminin desteklenmesi bekleniyor.
“İlgi duyan ülke”den üyeliğe gelişen süreç
BRICS’e kayıt olma süreci dört farklı aşamada bulunuyor: İlgi duyulan ülke, müstakbel üye ülkesi, davet edilmiş ülke ve üye ülke. Birinci kademe olan “ilgi kazanan” öneriler için, bir ülkenin lideri ya da dışişleri bakanının resmi olarak BRICS’in lider ülkesinin tam üyeliğe olan ilgisi beyan edilmesi gerekiyor. BRICS başkanı, ilgili ülke ile olan irtibatın mevcut üye tarafından bildirildiğini bildiriyor. BRICS başkanı, ayrıca kayıt için üzerinde uzlaşılmış, standart, kriter ve prosedürler rehberini ilgili ülkeyle paylaşıyor. Üyeliğe ilgi duyan ülkelerde tüm bağlantıların zımnî kopması gerekiyor.
2018’de Güney Afrika’da düzenlenen BRICS fotoğrafları çekildi, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın gün içinde yer aldığı aile fotoğrafı.Fotoğraf: Cumhurbaşkanlığı Basın Servisi/AP/picture Alliance
Bu yerde “şerpa” diye isimlendirilen rehber liderler devreye giriyor. Şerpalar adı Nepal’de Himalayalar’da yaşayan, doruğa tırmanmadaki ustalıklarıyla bilinen ve yönetilene de denetlenebilen yerli bir halktan yer alıyor. BRICS’in şerpaları, gerek örgüt içi birimler, örgütler ile ortak ülkeler ortasındaki bağlantıda kilit rol oynuyor.
Şerpalar, üyeliğe ilgi duyan ülkenin BRICS emin değil, standart ve kriterleriyle ahenk konusunda değerlendirmeye tabi devam ediyor ve kıymetlendirme sonucunu BRICS dışişleri bakanlarına iletiyor. Şerpaların olumlu tavsiyede bulunduğu durumda, ilgi gören ülkelerin uygulamaları “müstakbel üye ülke” olarak değişiyor. Dışişleri bakanlarının değerlendirmelerinin olumlu olması durumunda olumlu tavsiye BRICS önderliklerine iletiliyor. BRICS başkanlarının genişlemesinin “tam istişare ve görüş birliği” sağlanması gerekiyor. Başkanların üyelik isteğini olumlu değerlendirmesi ve BRICS liderinin bu uzlaşmayı resmi açıklamasıyla ülke “davet edilmiş ülke” uygulamaları başlıyor. BRICS başkanı, ilgili ülke kararla ilgili bilgi veriyor ve bir şerpa atamasını istiyor. Davet edilmiş ülkenin lideri ya da dışişleri bakanının daveti kabul etmeyen BRICS liderine resmi iletmesiyle ülke “üye ülke” uygulamaları kazandı.
Şerpalar bir manada örgüt içinde ülkelerin temsilcisi olarak görev yapmaktadır. BRICS’in bu yılki dönem başkanı Rusya’nın şerpası, Dışişleri Bakanı Yardımcısı Sergey Ryabkov. Onun ülkesinin bir şerpası bulunuyor.
Türkiye’nin zorunlu olması
Türkiye’nin BRICS’e üyelik için resmi olarak başvuruda bulunduğu savı Birinci olarak Bloomberg’in Eylül ayı başındaki haberiyle gündeme geldi. Çabucak akabinde AKP sözcüsü Ömer Çelik, Türkiye’nin BRICS’e üye olma talebinin çok açık olduğunu, üyeliğe ait sürecin devam ettiğini söyledi .Çelik, “Süreç devam ediyor, somut gelişme olursa paylaşırız” dedi. 4 Eylül’de Rusya Devlet Lider Yardımcısı Yuriy Uşakov, “Türkiye tam kayıt kaydında bulundu. Bu başvuruyu değerlendireceğiz” açıklamasını yaptı.
Dışişleri Bakanı Hakan Fidan da çeşitli demeçlerde BRICS kayıtlarıyla ilgilendikleri iletisini verdi. Fidan son olarak 17 Ekim’de Türkiye’nin mümkün BRICS kaydı ile ilgili bir incelemesini cevaben “Cumhurbaşkanımız da tabir etti: Biz BRICS ile ilgilendiğimizi onlara söyledik” dedi. Üyelikle ilgili “belirlenmiş kurallar olmadığını” tabir eden Fidan, “Bu platformun bundan sonraki büyüme stratejisi nasıl olacak, ona bakıyoruz. Bizim için daha da değerlisi: Ne çeşitten bir katma bedel üretecek, ne tipten bir kurumsallaşmayı beraberinde getiriyor, ne türden bir ekonomik plan var, onu destekliyoruz” diye konuştu.
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin de Kazan’daki doruktan önceki 18 Ekim’de Moskova’da düzenlenen BRICS İktisat Forumu’nda yaptığı konuşmada BRICS’in kapılarının yeni üyelerinin açık olduğu bildirisini verdi.
News
