Rusya’nın 17 Temmuz tarihinde koridoru mutabakatından çekildiğini açıklama sonrasında küresel ürün fiyatlarında artış yaşandı. Dünyanın her köşesinde temel besinler olarak sayılan ekmek ve makarna olarak unlu mamullerin en önemli hammaddesi olarak sayılan buğdaydaki fiyat artışı, gözler dünyanın bir beslenmesi un ve iki beslenme makarna ihracatçısı durumunda olan Türkiye’ye yapıldı.
DW Türkçe’ye konuşan kesimlere göre, küresel pazarlardaki fiyat artışı Türkiye’de üreticiler için kısa sunulan fırsatlar sunuluyor. İç kayıtlar koridoru üretilen bir kasvet beklemeyen kayıtlarda, bir ihracatta ise rekor kayıt defteri hakimdir.
Anlaşma 1 yıl sürdü
Birleşmiş Milletler (BM), Rusya, Türkiye ve Ukrayna 22 Temmuz 2022’de Rusya’nın Ukrayna’yı işgali sonucu küresel besin fiyatlarında yaşanabilecek mücadeleleri engelleme emeliyle Karadeniz Tahıl Koridoru Muahedesi’ni imzalamıştı.
Aradan geçen 1 yıl sonunda Rusya, 17 Temmuz itibarıyla muahededen çekildiğini duyurdu. Bunun üzerine yükselişe geçen ürün fiyatları, Rusya’nın Ukrayna’nın zamanında nakliyeciliğine yönelik hücumları ile artışını hızlandırdı. Bunun tesiri ile 21 Temmuz’da Avrupa borsalarında ürün fiyatları bir günde yüzde 8 arttı. ABD’deki büyüme oranlarında yüzde 8,5’lik artış yaşandı.
Rusya ile Ukrayna ortasındaki koridoru mutabakatı Türkiye ve BM’nin girişimiyle 22 Temmuz 2022’de İstanbul’da imzalandı.Fotoğraf: Ümit Bektaş/REUTERS
“Rusya, koridoru daraltıyordu”
İsviçre merkezli Vivalon AG’nin Türkiye’deki iştiraklerinden olan ve Türkiye buğday tedariği pazarı yüzde 20 his ile birinci sırada yer alan Taban Gıda’nın CEO’su Hasan Hacıhaliloğlu, DW Türkçe’ye imza attı, Rusya’nın zati son 4 koridordan geçiyor eser değerlerini düşürmeye çalıştığını söylüyor.
“Son düzeni şirketimize yük almaya giden bir gemi Rus heyetinin kontrolünün bozulması nedeniyle 57 gün Marmara’da kontrol için bekletildi” diyen Hacıhaliloğlu, bu durumda normal şartlarda 1 ayda yapılması gereken sevkiyatın 80 gün sürdüğüne işaret ediyor.
Dünya borsalarında bilhassa buğday fiyatlarının son iki hafta içinde yaklaşık yüzde 20 arttığını lisana yapan Hasan Hacıhaliloğlu, “Bunun yüzde 10’u son 2 ya da 3’ü geri alındı. Paranın gücünün olması, fiyatların bu düzeylerde kalmasın en büyük nedeni. Birebir olayı para arzının bol olduğu bir periyotta yaşansaydı, ziraî emtia fiyatları iki parçalanabilir bile çıkarılabilirdi” diyor.
Hasan HacıhaliloğluFotoğraf: privat
Un ihracatında dünya lideri
ABD Tarım Bakanlığı’nın son yayımı Mayıs 2023 tarihli bilgilere göre, Türkiye ürünü Almanya’nın akabinde 11’inci sırasında yer alıyor. Son 8 yıllık ekim alanlarından 8,6 milyon hektardan 7,2 milyon hektara düşen Türkiye’de, üretimde ise yükseliş döngüsü.
TÜİK verilerine göre, 2022 yılı sonunda bir önceki küresel çaptaki ürün üretimi yüzde 11,9 oranında artarak 19,8 milyon tona ulaştı. Yıllık 3 milyon tonluk ihracat ile dünyada lider olan Türkiye, 2022’de ortalama 1,5 milyar tonluk ihracat rekoru kırmıştı. 2023 yılı sonunda ise 20 milyon tonluk üretim ve 2 milyar ürün ihracat hedefleniyor.
“Türkiye yeteneğinden fazla üretiyor”
Buğday fiyatlarındaki yükselişin Türkiye’de iç piyasa açısından bir badireye neden geleceği kaydeden Hacıhaliloğlu, “İhtiyacın üzerinde bir üretimimiz var. Son alınan kararlarla durum buğdayı ve mısır ihracatına başlandı. Rusya’nın yaptığı ihracat üzerea vergi koyma siyaseti da sağlanırken. Bu sayede gelirken , iç piyasa fiyatları da ayrılacaktır” diye konuşuyor.
Hacıhaliloğlu’na göre, küresel piyasalarda fiyatların arttığı bir periyotta, Türkiye’nin buğdayı, mısır ve ayçiçeği şeklinde biriktirilmiş ürünler konusunda meşakkati bulunmuyor.
Gürsel ErbapFotoğraf: özel
“Çiftçinin eseri değerlenecek”
Türkiye’de son periyotta ürün üretiminin arttırılması için özel bölümde önemli bir hareketlilik gözleniyor. Küresel pazarlarda ürün fiyatlarının yükselmesi nedeniyle, Türkiye’deki üreticiler için bir fırsat yaratmış durumda.
Türkiye’nin buğday ve buğday temelli üretim alanında en büyük markasından biri olan ve Birleşmiş Milletler’in (BM) en büyük un tedarikçilerinden biri olan Doruk Un’un İdare Şurası Lideri ve CEO’su Gürsel Erbap, DW Türkçe’ye yaptığı çalışmalarda, “Rusya ve Ukrayna’nın karşılıklı akınları koridorunu sekteye uğratmış olduğu için ithal ürün fiyatları yükseliyor; bu Türkiye pazar fiyatlarının yükselmesine, hasebiyle Türk çiftçisinin eserinin pahalanmasına neden olacaktır” diyor.
“Uzun süreli makus etkileri”
Küresel çapta Fiyatlar arta da dünya genelinde bir kıtlık hastalığının mevcut olup olmadığının çizen Erbap, şu değerlendirmelerde bulunuyor:
“Kuzey Yarım Küre’deki hasadın 1-2 ay içerisinde tamamlanacağını varsayarsak geçmiş devir stokları ile birlikte yeteri kadar buğdayın olduğunu görüyoruz. Öte yandan Tahıl Koridoru mısır ve ayçiçek ile birlikte buğdayın da en çok satışının gerçekleştiği bölgedir. Çok uzun periyot Ukrayna’dan ihracat gerçekleşmemesi, bilhassa mısır fiyatlarında münasebetiyle tüm hammadde fiyatlarında önemli artışlara sebep olacaktır.Rusya’nın bu tavrını yıllardır süregelen tedarik zincirini bozacaktır.”
Ekmeğe artırım geldi
Bu ortada son haftalarda Türkiye’nin pek çok vilayetinde ekmek fiyatları zamlanırken, İstanbul Büyükşehir Belediyesi’ne (İBB) bağlı İstanbul Halk Ekmek işlemlerine de 28 Temmuz’dan geçerli olmak üzere yapıldım.
Buna göre en çok satılan 250 gramlık olağan ve kepekli ekmeğin fiyatı 3 TL’den 5 TL’ye çıktı. Halk ekmek ürünlerine son Ağustos 2022’de artırım yapılan İstanbul’da fırınlarda üretilen 200 gramlık normal ekmek fiyatı ise 7,5-8 TL arasında değişiyor.
Utku HekimoğluFotoğraf: özel
“Fiyatlar olumsuz etkilenmez”
Türkiye’deki büyük makarna ve kafe zincirlerinin bir tedarikçisi olan Konya merkezli Büyük Hekimoğulları’nın İdare Konseyi Utku Hekimoğlu da, DW Türkçe’ye yaptığını, ithal ithalatının büyük kısmını Rusya’dan yapan Türkiye’de tedarik sorununun yaşanmadığını belirtiyor.
Bu yıl Türkiye’de 20 milyon tonluk bir buğday rekoltesi beklendiğini söz eden Hekimoğlu, “TMO ve özel bölümün zaman stoklarını da göz önünde bulundurduğumuzda, üretimimiz kendi tüketimimizi rahatlıkla karşılayacak düzeyde” diyor.
Türkiye’de 600 fabrikada 30 milyon ton üretilebildiğini vurgulayan Hekimoğlu, “İç tüketimin yaklaşık 12-13 milyon ton civarında olduğu biliniyor. Bu kadar atıl kapasitenin olduğu bir dalda, rekabet koşullarında fiyatların altında olmayan ürünlerin fiyatlarına çok tesiri olmaz diye düşünüyorum” diye konuşuyor.
Gıda enflasyon tablosunda olumsuz
Küresel buğday fiyatlarındaki artış, Türkiye ekonomisinde önemli bir kaygı yaratmış olsa da, genel olarak büyüme Türkiye besin enflasyonu açısından güç bir periyottan geçiyor.
Birleşmiş Milletler Besin ve Tarım Örgütü’nün (FAO) açıkladığı Global Besin Fiyat Endeksi’ne göre, Global Besin Fiyat Endeksi son 15 ayda yalnızca bir kere yükselirken, Türkiye’de besin fiyatları 34 aydan bu yana patlamasız artıyor.
TÜİK’e göre Türkiye’de besin fiyatları son bir yılda yüzde 54 artış gösterirken, FAO’nun Global Besin Fiyat Endeksi ise periyotta yüzde 21 düştü.
News
