Saygın fikir paralarından Carnegie Milletlerarası Barış Vakfı, yeni raporunda, Türkiye’de bir iktidar değişikliği olması durumunda dış siyasette yaşanması olası değişim paketini aldı.
Alper Coşkun ve Sinan Ülgen’in, muhalefetteki CHP, YETERLİ Parti, DEVA, Gelecek Partisi ve HDP’nin dış siyaset sözleriyle görüşerek kaleme götürülmesi tahlil, bu partilerin dış siyaset vizyonları konusunda günümüze kadar küresel ile paylaşmadıkları bilgiler, mesafede tespit ve öngörüler içerir.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın popülaritesinde tansiyona, muhalifin potansiyel cumhurbaşkanı adaylarının kamuoyunda yoklamalarında önde görünenne dikkat çekilen tahlilde, bunun siyasi değişimin mümkün olduğunun artırıldığına işaret edildi.
“Olası bir liderlik ve hükümet değişikliği, yirmi yıllık AK Parti iktidarından sonra Türkiye ve dış siyaset için değerli sonuçlar doğuracaktır” denilen tahlilde, muhalefet partilerinin dış siyaseti ile ilgili ortak tavırlarına ait de enteresan tespitler aktarıldı.
Türkiye’nin yeri konusunda mutabaka var
Rapor hazırlayanlardan dış siyaset uzmanı, emekli büyükelçi Alper Coşkun, hala Carnegie Milletlerarası Barış Vakfı’nın Avrupa Programı’nın düzenli Türkiye ve Dünya Projesi yöneticisi olarak misyon yapıyor.
Yaptıkları çalışmayla ilgili olarak DW Türkçe’nin sorularını yanıtlayan Coşkun, muhalefet partilerinin temel dış siyaset başlıklarına ait yaklaşımlarını ele aldıklarını, bir iktidarın değişmesi halinde de bunun Türkiye’nin dış siyasetinde yol açabileceği mümkün değişime ışık tutmayı amaçladıklarını söyledi.
Coşkun’a bağlı olarak, çalışmalarının en değerli sonuçlarından biri, muhalefet partilerinin Türkiye’nin dünyasında kendisi nasıl kadınların gelenekleri konusunda, bir ortak terapiye sahip olmaları.
“Batı aidiyeti Türkiye’nin bir nevi ana omurgası”
“Muhalefet temsilcileri son yıllarda ‘Türkiye nerede duruyor, nereye gidiyor, istikametini değiştiriyor mu?’ diyen Coşkun, toplantılarının bütün muhalefet parti temsilcilerinin Türkiye’nin milletlerarası sistemlerinde kendisinin nasıl yaşadığı konusunda geleneksel mutabık olduklarını söyledi.
“Hepsi, cumhuriyetin oranlarından Türkiye’ye taraf veren temel kayıtlın ehemmiyetini vurguladılar. Türkiye’nin küresel dünya politikası, özgürlükten, demokrasiden, temel insan haklarından yana bir tabanda yer bulması gerektiğini söylediler” diyen Coşkun, şöyle devam etti:
“Bu tabanı, Türkiye’nin bir çoklarının kurucularından olan Batı yönetimiyle ilişkileri de dahil olmak üzere, Türkiye’nin bir nevi ana omurgası olarak tasviri yaptılar. Türkiye doğuya mı yoksa batıya mı tartışmalarını bir kenara bırakarak, Türkiye’nin Batılı müttefikleriyle, Batı devletleriyle bireysel dünyanın görüşüne sahip olduğu ancak bunun hiç bir biçimde Rusya, Çin yahut Ortadoğu coğrafyasındaki bölgelerde ilgilerin kıymetinin kurgulanmasının vurgulandığı vurgulandı.
Reformlarla Batı konumlanması güçlendirilecek
Muhallefet partilerinin süratli ve genel bir demokratik ıslahat mücadelesinin yapıldığı duyulduğuna dikkat çektiklerini aktaran Alper Coşkun, bunun için Türkiye’nin kendisini Batı’da hayatını güçlendirecek destekçi bir adım olarak kullanıldığını söyledi.
Çoşkun, “İçerideki demokratikleşme ıslahatının dış siyasete elbet bir başlayacağı var. Zira kuvvetler ayrılığı, yargı bağımsızlığı ve tabir özgürlükleri üzere pek çok alanda gerçekleştirilecek ıslahatların hem Türkiye’nin nasıl algılandığına hem de mensubu olduğu Avrupa Kurulu şeklinde batılı kurumlarla bağlarına yansımaları olacak. Demokratikleşme tekrar AB ile ilgileri açısından da Türkiye’nin anlatabileceği güçlü bir kıssa tabanı teşkil ediyor” dedi.
Agresif adımların yerine diplomasi
Muhalefet partilerinin mutabık oldukları bir başka değerli mevzuyu da “diplomasinin kayıtlı olması” maksadı oluşur.
Muhalefet temsilcilerinin dış siyasette agresif olarak algılanabilecek hareket ve telaffuzlar yerine diplomasi odalarında hareket eden hücrelere vurgu faaliyetlerine işaret eden Alper Coşkun, şunları kaydetti:
“Muhalefet partileri, bıçak kemiğe dayandığında, mecburi olması durumunda, Türkiye’nin haklı çıkarlarını, güç kullanımıyla savunmak için teslim ediyorlar.
Devlet aklını yine işleri hale getirmek
Muhallefet partilerinin dış siyaset konusunda ortak tenkitlerinden biri de cumhurbaşkanlığı hükümet sistemiyle birlikte yapılanlara katılması, Dışişleri Bakanlığı’nın karar alma süreci bir istikrar ögesi olarak yer alması.
Muhallefet temsilcileri, dış siyasette kararların artık kurumsal yerde oluşturulduğunu ve uzun erimli gayelere özelliklerine alınmadığını, Erdoğan’ın ferdî tercihi ve kanlarına sahip olduklarını, anlık kararlarla hal bulabildiklerine işaret ettiler.
Temsilciler ayrıyeten, dış siyasetin iç siyasette puan toplamak için araçsallaştırılmaması vurgulandı.
Alper Coşkun, muhalif partilerin dış siyaset ayrıntılarıyla ilgili özetlerken, şunları kaydetti:
“Bize, cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminin bakanlıklarını tali pozisyonua indirgediğini, devletin aklının işlemesine olanak sağlayan bir nevi ortadan kalktığını söylediler. Parlamenter sistemi yine geçişle dış siyasetin performansı edilişini yine bakanlıkları ve dışişleri bakanlığını koruyarak performansını değiştirmenin gücünü vurguladılar.”
Carnegie Milletlerarası Barış Vakfı’nın tahlilinde, muhalefet partilerinin Türkiye’nin en değerli dış siyaset başlıklarına ait tavırları da mercek altına alındı.
En temel dış siyaset başlıkları için ne diyorlar?
HDP’nin muhalif partileri Türkiye’nin NATO’ya uygunluğunun yine de değişmesi gerektiğini söylerken, ülkenin temellerini öğrenmek hakkında araştırmak için ayıracak tasarruflu ve tasarruflardan saklanması dayanıklılığa değindiler. Bu birliktelik, Erdoğan’ın önerisini gündeme getirdi, Türkiye’nin Şangay İşbirliği Örgütü’nün olası olabileceği yönündeki kelamlarını eleştirenler oldu.
Muhallefet partilerinin dış siyaseti desteklenirken, AB ile dış siyasette işbirliğinin geliştirilmesine dayanak tabir edilirken, Türkiye’nin AB’ye tam üyeliğinin korunması vurgulandı. Sadece GÜZEL Parti’nin dış siyaset muhabiri, Türkiye’nin çıkarlarıyla örtüşmesi halinde AB ile üyelik dışındaki diğer işbirliği alternatiflerinin de görüşebileceğini dile getirdi.
Türkiye-ABD ilişkilerinin son yıllarda kötüleştiği, hem seçimlerde hem de siyasi partilerde ABD ile ilgili algının olumsuz olduğu vurgulanan tahlilde, şu sözlere yer verildi: “Muhalefet partisi temsilcilerinin Türkiye’nin ABD ile ikili münasebetlerinin kıymeti ve yine canlandırılması konusunda hemfikir. Hepsi, iki ülke ortasındaki direncin katmanlarına maruz kalması önemli bir soruna işaret ederek bu muhafazanın bilakis çevrilmesinin gözlenmediği çizildi.”
Muhallefet partilerinin temsilcileri ayrıyeten, Rusya ve Çin ile aksilikten uzak bir biçimde münasebetlerin sürdürülmesini sağlarken, Rusya konusunda istikrar siyasetinin değerini tabir ettiler, ancak Rusya ile ekonomik bağların tek bağlantı yaratacak formda derinleştirilmesine karşı aktardılar.
Yöntem ve telaffuzda değişim mesajı
Alper Coşkun, ortaya çıkan bu tablonun Türkiye’nin çok istikametli çıkarlarını gözeten, geniş dış politika çizgisinde devamlılık halinde yorumlanabileceğini söyledi.
Türkiye’de bir iktidarın yaşanması durumunda Yunanistan ile ilişkiler, Ege siyasetleri, Kıbrıs’ta yoksulluk, Doğu Akdeniz’de hikayelerde Türkiye’nin klasik çizgisinde de çok büyük olması beklenmiyor.
Alper Coşkun, görüştükleri siyasi parti temsilcilerinin daha çok formülde ve mücadele konusunda bir değişimin işaretini verdiklerini aktardı, “Bu nasıl tezahür eder şarkı söyler güçler ancak örnekler ile Ege Adaları’nın silahsız halde bulunduğu durumlarda yanarken Türkiye bilinen tabanda itirazını sürdürecektir lakin en üstte ‘ Bir gece birdenbire olabiliriz’ demeyeceklerdir diye bekleyeceğim” dedi.
Suriye için nasıl bir yol haritası öngörülüyor?
Muhhalefet partileri, Suriye rejimi ile diyaloga girilmesi ve Türkiye’nin uçtan uca Suriyeli kümelerin silahsızlaştırılması konusunda mutabiktir.
HDP dışarıdaki partiler, Türkiye’nin Suriye’nin askeri varlığının sürdürülmesi, mevcut koşullar, Türkiye’nin tehdit algılarının giderilmediği kesin, askerlerin çekilmemesi gerektiğinde görüşte.
Raporda HDP’nin dış muhalefet partileri, PYD ve YPG’nin Suriye’deki birimleri ve faaliyetleri, Türkiye’nin ulusal güvenlik çıkarlarını tehlikeye sokan, önemli bir kaygı kaynağı olarak görülüyor.
PYD’nin kırılması ise tek bir husustur. HDP, PYD ile diyaloga güçlü bir şekilde dayanmakta, GÜZEL Parti ve Gelecek Partisi buna itiraz ediyor. CHP ise Türkiye’nin daha önceden yaptığı gibi, PYD ile diyalog kurmanın yararlı olabileceği görüşünde.
Eleştirilerin odaklarındaki AKP politikaları
Raporun dikkat çeken kısımlarından biri de, muhalefet partilerinin AKP iktidarının izlediği dış siyaset tenkitlerinin analiz edildiği kısım.
Türkiye’nin diğer ülkelerin içişlerine müdahale etmesi, iç siyasi ihtilaflarında taraf olması, Türk dış siyasetinin partizan, ideoloji güdümlü, mezhepsel bir görünüm alması, muhalefet partilerinin temsilcileri tarafından ağır sonuçlar doğuran, önemli yanılgılar olarak sıralanıyor.
AK Parti’nin İslamcı partileri aracılığıyla bölgesel bir hegemonya kurma anlayışının Türkiye’nin dış siyasetine ziyan için lisana karşı gelen muhalefet temsilcileri, bunun başarısızlıkla sonuçlanmasının da mevcut olduğu çizdiler.
“Tutarlık inandırıcılık açısından değerli bir meziyet”
Muhallefet partilerinin bu tenkitlerini ve Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın son olarak Katar’da Mısır Cumhurbaşkanı Sisi ile el sıkışmasının yarattığı yol açtığı tartışmaları yorumlayan Coşkun, “Ne yazık ki Türkiye, dış siyasette deneme yanılmanın maliyeti mevcut durumda” dedi.
Dış siyasette konjonktürel sapmalar olabilir, bunun için ABD dahil, birçok ülkede yaygınnü söyleyen Coşkun, “Ancak ben kutlamanın çok değerli bir meziyette olduğu yerlerde. Türkiye’nin milletlerarası arenadaki toplantıları ve inanılırlığını muhafazası bakımından bu derece değerli. Ülkenin caydırıcılığı açısından da o denli. Türkiye Bir şey, mi bundan sapma konusunda karşıda hiçbir talep yaratılmamalı dedi. Şayet sürekli sapma yapan bir ülkeyseniz, en kritik periyotta şiddetin ciddiyetinin alınmaması riski vardır” saklandığını kaydetti.
Batı’da artan İslamofobinin sorumlusu AKP mi?
Muhallefetin AKP siyasetine yönelik tenkitleri ile ilgili olarak Carnegie raporunda yer alan bir diğer dikkat çekici kısım, raporun “İdeolojik ve Partizan Dış Politika” başlığı altında yer alıyor.
AKP, dini motifleri öne çıkaran dış siyaset girişimleriyle temsilcileri tarafından eleştiriliyor. Bunun İslam zıddı çevrelerin bozulduğunu ve olumsuz sonuç doğurduğunu düşünüyorlar. Misal durumda, MHP’nin öncülüğündeki İdeal Ocakları ile iltili bazı hareketlerin Türk toplumuna yönelik yansılara yer hazırladığını, bu şekilde ideolojik yaklaşımların Türk diasporası üzerindeki baskıların çoğalmasının yarattığını belirtiyorlar.
Alper Coşkun da AKP döneminde, izlemekki Türk seçmen kitlesinin adeta bir gövde gösterip göstermediğini mobilize etme eforunun bir kusur olduğu görüşünde. Bu bahisteki değerlendirmesini sorduğumuz Coşkun, şunları kaydetti:
“AKP’nin bu kitleleri stadyumlarda toplayan gövde gösterisinde bulunma eforu, muhatap çapında kendi toplumsal dokularında ‘Ankara’nın yönlendirilebileceği bir dinamiğin yaratılma çabası’ olarak algılandı. Bunun sonucunda bu bölgelerdeki kısıtlamalara, kısıtlamalara başvurudular. Ne yazık ki bir kırılma. Ayrıyeten bu gelişmeler. , Almanya ve Fransa şeklinde sürekli yaşayan ve toplumlarla Türkiye ortasındaki köprü oluşumları hedeflenen Türk yapısı ile ilgili algıları da çok olumsuz sorunlar. olmayan, sağduyulu bir tabanda ilerlemesi, anavatanlarına bağlılıklarını bu anlayışla muhafazaya çaba göstermeleri gerekecek.”
Muhalefet başkanlarına “tuzağa düştüler” eleştirisi
Carnegie’nin 39 sayfalık tahlilin son bölümünde, seçimlerle birlikte bir siyasi değişim yaşanması halinde Türkiye’nin dış siyasetinin değerli bir dönüşüm sahnesinin desteğinin birlikte yapıldığı, bazı ayrıntılarda soru ayrıntılarının bulunduğuna dikkat ediliyor.
Analizde, partilerin dış siyaset sözleriyle sürdürülen söyleşilere dayanılarak yapıldığı, tabiatıyla temel bölüm öğelerinin partilerin dış siyaset hususlarıyla ilgili tercih ve uygulamaların olacağı, bu bahiste ise bu etapta kâfinin mevcut olduğu belirtiliyor.
Ana muhalefet başkanı CHP başkanı Kemal Kılıçdaroğlu ve muhalefetteki en büyük ikinci parti olan DÜZGÜN Parti lideri Meral Akşener’in dış siyaset bahislerinde ayrılık şahsi tecrübeleri kaybedildi, dış siyaset konusunda Avrupa ya da memleketler arası muhataplarıyla kullanılmak üzere ara sıra dışarıdan dışarı çıkarılırken da dikkat edilirken, “Dolayısıyla Memleketler arası ilişkilere ait davranışlar da memleketler arası düzeyde büyük ölçüde netlik” görüşüldüğü kaydedildi.
Ayrıca muhalefet başkanları, AKP’nin dış siyasete ait aldatıcı, hasmane telaffuzlarına meydan okuma hamasetini göstermemekle eleştirilirken, “Gerçek şu ki, bu zayıflamanın harcanan gerçekleşmiş olmasında muhalefet liderlerinin de sorumluluğu var… Çok milliyetçilik ve Batı şüpheciliği tuzağına düştüler” denildi.
Toplumdaki dönüşüm hareketini kısıtlayabilir
Rusya’dan S-400’lerin satın alma işlemine karşı çıkışının karşılanmasının, AKP’nin özgürlüğünün temel özgürlükleri verilmek, dış siyasette da Rusya ile yakınlaşmak için, Türkiye’nin Batı ve kıymetleriyle hengameli bir bölgesel güç olarak resmetmesine de yansıtıldığı hatırlatıldı.
Bunun bedelinin ağır olduğu, bu sürecin Türk halkını, dış dünyaya karşı derin endişe duyan bir topluma dönüştüğü vurgulanarak, şu kıymetlendirme aktarıldı:
“Bu nedenle, siyasi değişim gerçekleşse bile, yeni inşa edilmiş bu yapay düşmanlık alanında faaliyet gösterecek ve bu durum muhtemelen dış siyasete yine istikamet verme konusunda hareket özgürlüğü kısıtlayacak.”
EKONOMİ
07 Şubat 2025EKONOMİ
07 Şubat 2025GÜNDEM
07 Şubat 2025GÜNDEM
07 Şubat 2025GÜNDEM
07 Şubat 2025GÜNDEM
07 Şubat 2025EKONOMİ
07 Şubat 2025Veri politikasındaki amaçlarla sınırlı ve mevzuata uygun şekilde çerez konumlandırmaktayız. Detaylar için veri politikamızı inceleyebilirsiniz.