“Okuldan ayrılmak zorunda kalmak, aile durumu yeterli olmayınca… Çalışmak daha esnek geldi.”
İstanbul’da Anadolu Lisesinden ayrılma eğitimi yarıda kalan Barış*, 2005 doğumlu. Barış, meskene ekmek getirmek zorunda olduğu için okulda devam edemeyen binlerce çocuktan biri. Pandemi devrinde şimdi 15 okul süresini terk etmişti.
Barış’ın biri 7, diğeri 12 yaşındaki iki kardeşi var. Beyaz eşya tamirinde çalışan babası, belini kırınca çalışamaz olmuş. Annesi kalp hastasıdır. Üç çocuğu en yaşlı olan Barış, kaporta-boya servisinde haftanın altı günü sabah 8’den akşam 7’ye kadar çırak olarak çalışıyor. Barış’ın okulundan beri yani iki yıldır günlük rutini bu formda ilerliyor.
“Öğle aramız yok abla. Öğle yemeğini dükkânda yiyoruz. Daima dükkândayız.”
Çalıştığı işi kardeşinin arkadaşının bulduğunu, annesinin daha önce karşı çıktığının ardından babasının annesini “El iş tutarsa aç kalır” diyerek ikna ettiğini anlatıyor:
“Şimdi çırağım ama usta olursam aç kalmayacağımı biliyorum.”
Anadolu lisesini terk etmek zorunda kalan Barış Fotoğraf: Burcu Karataş/DW
Çalışan 5 çocuktan 2’si eğitimine devam edilir
Bugün, 12 Haziran Çocuk Personelliği ile Gayret Günü… Memleketler arası Çalışma Örgütü (ILO) verilerine göre, dünyada 63 milyonu kız, 97 milyonu erkek çocuğu olmak üzere toplam 160 milyon çocuk, çocuk personel olarak çalışıyor. Bu sayı, her 10 çocuktan birinin çalıştığını ortaya koyuyor. ILO ile UNICEF (Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu) tarafından Haziran 2021’de yayınlanan rapora göre, çocuk personel olarak çalışan insan sayısı 4 yılda 8,4 milyon arttı.
Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) 2019 yılı Çocuk İş Gücü Araştırması’na göre, Türkiye’de çalışanların yüzde 65,7’si eğitimine devam ediyor. Yani çalışan onun 5 çocuktan 2’si okuluna devam ediyor. Çalışan çocukların çalışma nedenleri arasında birinci sırada “hanenin oluşturduğu ekonomik faaliyetine yardımcı olmak” yer alırken “iş öğrenmek, ticaret sahibi olmak” ikinci sırada geliyor.
Okuldan ayrılmak zorunda kalan Barış, etrafta üniversite okuyan büyüklerinin iş bulamadığını yerlerde “Okuyacağım da ne olacak?” hissine kapıldığını söylüyor:
“Biri tıp, biri muhasebe, oburu gazetecilik bitirmiş ağabey, ablalarım var. Kimi atanamadı kimi açıkta kaldı. İş bulamadılar. O da biraz hevesimi kırıldığı belliydi.”
Barış tekrar de fırsat bulursa okulu dışarıda bitirmeyi düşünüyor. İşe başladığında 250 TL olan haftalığı, 600 TL olmuş. İş yerinde onun dışında çalışan çocuk olmadığını, kendisi üzerinde çalışan arkadaşının bulunduğunu, okulu bırakan birkaç arkadaşının iş kapsamında olmadığını, okuma isteği olmadığı için eğitimlerinden başka tükendiğini anlatıyor. Barış’ın yaptığı iş, çocuk yaşta yapılacak iş değil. İşi nedeniyle zorlanıyor ancak şu anda başka bir seçenek yok.
“Yoruluyorum olağan. Zor… Otomobilin performansını artırmak sıkıntı iş. İkinci zorlayıcılığı da boya. Boyayı kapalı olarak uygulandığın için doğrudan çözüyorsun. O zorluyor oldukça.”
“Okula dönüşümü sağlayacak bir sistem inşa edilebilir”
CHP Yoksulluk Dayanışma Ofisi Koordinatörü Hacer Foggo, ailelerin ekonomik sorun yaşadıklarında ya da okul masraflarının yük haline gelmesi durumunda çocuklarını okuldan aldıklarını lisana getiriyor. Foggo, “Bir çocuk sokakta ya da okulu terk edip çalışmaya başlayan ise risk altındadır.
Türkiye’de 5-17 yaş grubunda çalışan çocuk boyunca 720 bin Fotoğraf: BR
TÜİK araştırmasında, 5-17 yaş grubunda çalışan çocuklar boyunca 720 bin dikkate dikkat eden Hacer Foggo, çocukların eğitimlerine geri dönebilecekleri programları basit inançta çalıştırıyor.
“Risk altında ailelere temel sorunları düşünmeyecekleri sabit tertipli gelir bölmesi. Çocuklar için de okullarına geri dönüş sağlayacak derslerini hızlandıracakları bir sistem inşa edilebilir.”
Eğitim Islahatı Teşebbüsü ile Suna-İnan Kıraç Vakfı çatısı altında düzenlenen “Suna’nın Kızları” tarafından hazırlanan “Türkiye’de Kız Çocuklarının Eğitimi: Pürüzler, Müdahaleler ve Olanaklar” raporu da çocuk işçiliğine dikkat çekiyor. Rapora göre, çocuk personeli derinleşen zayıflığa bağlı olarak çocuklar karşı karşıyadırlar ve en büyük risk faktörleri ortada yer almaktadır. Raporda, “Uzmanlar, ekseriyetle oğlanların eğitime erişimlerinin dışarıdaki manilerden biri olarak öne çıkan çocuk işçiliğinin, ailelerin karşı karşıya kalanları geçiş düşüncelerinden dolayı kız çocuklarının da gitgide daha çok etkilenmeye ayrıldığını belirtiyor” tabirleri yer alıyor.
Evin ekonomik süreci çocuk dönemi sırtılanan Barış’ın iş dışında pek bir hayatı yok. Okuldan ayrılmak odalarıyla da farklı düşmüştü. İş çıkışı Beyoğlu ya da Karaköy yönünde gezinmekten devam ediyor. Buluştuğumuz yerin yakında belediyenin fiyatsız konseri gözler parlayarak anlatılıyor. Görüşmemizin ardından konsere gitmeyi planlıyor. Sonraki sabah saat 07.30’da kalkacağı gün hayat, kaldığı yerden devam edecek:
“Kazandığım para geldiği üzere gidiyor abla. Elime gitmek üzere gidiyor. Paranın çok da bir pahası yok. İsmi yalnızca var.”
News
