Danıştay 10. Daire, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın imzasıyla İstanbul Sözleşmesi’nin feshedilmesi kararının iptali talebini oy çokluğuyla reddetti. Millet velerarasılaşmaların Meclis’te uygun bulunmasından sonra onaylanması yetkisinin Cumhurbaşkanlığında olduğu savunulan kararda, buna karşılık yeniden Cumhurbaşkanlığının yürütme faaliyetine ait andlaşmaları feshetme yetkisini sırasında yasama organının bir sürecin tesisine izin verilmemesi gerekmiyordu.
Kararda, “Cumhurbaşkanının belirlediği izin yetkisini kaldıracak biçimde bir yerindelik kontrol yapılamaz” denildi. Bayana yönelik şiddet artacakları tenkitlerine karşılık ise kararda, silaha yönelik şiddete karşı hayatta kalmaya yönelik uygulamaların performansının savunulması dikkat çekti.
Danıştay 10. Daire, bayanları her türlü şiddetten müdafaayı, kadınlara yönelik şiddet ve aile içi şiddetin önlenmesiyi amaçlayan kadınlara Yönelik Şiddet ve Aile İçi Şiddetin Önlenmesi ve Bunlarla Çabaya Ait Avrupa Kurul Sözleşmesi’nin 20 Haziran 2021’de feshedilmesine ait Cumhurbaşkanlığı kararının kesin davasında . İsimli tatile bir gün kala kalan kararın iptal edilmesi istemi oy çokluğuyla reddedildi.
Karar 2’ye karşı 3 oyla alındı. Daire Lideri Yılmaz Akçil, AKP döneminde İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nde hukuk müşavirliği görevi yaparken Erdoğan tarafından Danıştay seçildine seçilen Lütfiye Akbulut ve Metin Arıcı’nın yeniden kararının altında imza aldı.
Kesin olmayan karara karşı, raporu izleyen 30 gün içerisinde Danıştay İdari Dava Daireleri Heyeti’ne başvurulabilecek.
Danıştay kararının gerekçesi
37 sayfalık kararın 26 sayfalık kararın münasebeti, 11 sayfalık ise iki üyenin muhalefet şerhi oldu. Kararda, dava açanların “TBMM seçimleri olmadan Cumhurbaşkanı İstanbul Sözleşmesi’ni tek imza olarak feshedilemez” tezine karşı açıklamalar yapıldı.
Kararda milletlerarası velaşmaların imzalanmasının ve kişiliğinin sürdürülmesinin organına ilişkin olduğu anlatıldı. Milletlerarası andlaşmaları değiştirme yetkisinin de yeniden yürütme organına ilişkin bir yetki olduğu savunulan kararda, bu mevzuda yasama organına yalnızca onaylanmanın uygun yerel kanunu çıkarma yetkisinin tanındığı kaydedildi.
“Cumhurbaşkanında sözleşmede onaylama yetkisi”
Yasama organının uygun bulduğu bu kanunun tek türel sonucunun, Cumhurbaşkanına bir takdir yetkisini kullanma imkanını vermek olduğu tez edilen kararda, bu kademeden sonra Cumhurbaşkanlığının milletlerarası andlaşmayı onaylayıp onaylamama konusunda takdirne sahip olduğu, son kademede onaylanarak aktarıldı.
Öte yandan; Yahudit yasalki diğer mevzuatta mukavelelerin feshedilmesi konusunun anayasayla düzenlenmesine ait rastgele bir kararın mevcut olduğu belirtildi. Kararda, bu nedenle mukavelenin feshi kararının dayandırıldığı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin 9. maddesinin 3. maddesinin “konu açısından yetki kuralları” uygun olduğu savunuldu. Öbür yandan memleketler arası kontratlara son bağışlayıcı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin 9. unsurunun 3. paragrafının içeriğinde temel hak ve özgürlüklere ait rastgele bir kararın mevcut olduğu belirtildi. Kararda, Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin kararlarının temel hak ve özgürlükler ile ilgili Anayasa’nın 104. maddesinin 17. maddesindeki Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri ile düzenlenemeyecek şekilde yapılmadığı öne sürüldü.
“Meclis’in fesih yetkisi yok”
Milletlerarası andlaşmaların sona erdirilmesinin yetkisiz olarak belirtildiği kararda, TBMM’ye milletlerarası andlaşmaların feshedilmesine ait olarak Anayasa ve kanunlarda rastgele bir misyon yahut yetki verilmediği çoğalması sağlandı.
“Cumhurbaşkanlığını onaylamazsa veleşmeye girmez”
Cumhurbaşkanı’nın, Devletin başı olarak ve Devlet Lideri sıfatıyla Türkiye Cumhuriyeti’ni temsil etmekte olduğu söz edildi. Yürütme organı tarafından imzalanan ve onaylanması TBMM tarafından kanunla uygun bulunan milletlerarası andlaşmaların doğrudan uygun bulma kanununun yayımlanmasıyla kadınların girmediği açıklanan kararda, bunun yerine Anayasanın Cumhurbaşkanı tarafından onaylanarak Resmi Gazete’de yayımlanmasıyla kişilerin girildiği kaydedildi.
Milletlerarası velaşmaların Türkiye Cumhuriyeti’nin aktüel çıkarlarının faydasına olup olmadığı konusunda son değerlendirmenin Cumhurbaşkanı tarafından tezi yapıldı. Kararda, “Milletlerarası velaşmaların onaylanması yahut sona erdirilmesine yönelik özellikler, özelliklerin prestijiyle hem iç hukukta hem de milletler arası hukukta sonuçlanmakta olup, üstte da belirtildiği üzere Cumhurbaşkanlarına yönetim başı olması nedeniyle bu süreye ilişkin yetkilerin çalıştırılması” denildi.
“Erdoğan’ın takdir yetkisini kaldıramayız”
9 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin 3. hususu ile bir milletlerarası andlaşmayı onaylama yahut sona erdirme konusunda Cumhurbaşkanlarına tam bir yetki tanınarak bu parçacıkların Cumhurbaşkanlığının takdirine bırakıldığı belirtilen kararda, şu takdirlendirme yapıldı:
“Bu prestijle, Cumhurbaşkanlığının başı sıfatına kadar olan takdir yetkisine sahip mucibince ve zamanlarda milletler arası hukuk çerçevesinde tesis edilen dava konusu Cumhurbaşkanlığı Kararının yargısal kontrolünün, başka idari grupların tabi olduğu yargısal kontrolle topluca merkeziler halinde yapılamayacağı açık olup, Başkanna takdirini kaldıracak bir kontrol yapılması milletlerarası andlaşmaların sona erdirilmesine ait Cumhurbaşkanı kararlarının Anayasa’nın açık kararına ters biçimde yerindelik açısından kontrole tabi tutulma manasına geleceği.”
Öte yandan; Anayasa’nın 90. maddesinin değiştirildiği milletlerarası velaşmaların Anayasa’ya tersliği çoğalmasıyla Anayasa Mahkemesine başvurulması mümkün olmayan tabir edilen kararda, AYM’nin anayasal kontrolün lakin hal tarafından savunulabileceği savunuldu. Kararda, Cumhurbaşkanının yürütme faaliyetine ait ve oluşmaları sona erdirme yetkisini kullanma yasama organının bir süreç tesisine izin verilmesinin mümkün olmadığı kaydedildi.
Kararda iktidar uygulamaları anlatıldı
Öte yandan kararda, iktidarın bayana yönelik çabalarıyla işlerinde Danıştay tarafından münasebet yapıldı. Kadınlarla ilgili 6284 Sayılı Ailenin Korunması ve Bayana Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair Kanun ve Türk Ceza Karar Kanunu’nda düzenlemeler anlatıldığıda, ayrıyeten İnsan Hakları Hareket Planı’nda buna ait vaatler sıralandı.
Eylem planında saklanan konuların hayatta kalma dağılımı 14 Temmuz 2021 tarihli yasa değişikliği değiştirilmeye yönelik bilgilere “boşandığı eş/eşe” karşı tesisler ve kişi hürriyetinden mahrum bırakma, taammüden öldürme, taammüden yaralama, eziyet üzere kabahatlerin kişinin boşandığı bayan eşine karşı operasyonu halinin ağırlaştırıcı neden olarak kabul olduğu anımsatıldı.
Belirlenen diğer olayların gidişatları da devam ettiğin gözlemlendiği anlatılan kararda, şu şekilde göze çarpıyordu:
“Bu yetenek; bayana yönelik şiddet ve aile içi şiddet ve şiddet mağduriyetlerinin korunması maksadıyla iç hukukta, Anayasa ve 6284 sayılı Kanun başta olmak üzere birçok düzenlemenin bulunduğu anlaşılmaktadır, bu sistemlere dayalı olarak da kayıtlı plan dahilinde hayata geçirilmektedir. Bu prestijle; Anayasa tarafından verilen temsil yetkisi ve 9 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesine istinaden tesis edilmiş olan dava konusu Cumhurbaşkanlığı Kararında hukuka karşıtlık mevcuttur ve davanın reddine kararının verilmesi zorunludur.”
Muhalif üyeler ne yazdı?
Karara muhalefet eden Danıştay Üyeleri İbrahim Topuz ve Ahmet Saraç ise Erdoğan’ın İstanbul Sözleşmesi’ni iptal etme imkanı veren Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin 3. unsurunun 1. paragrafında yer alan düzenlemenin anayasaya karşı olduğunu bildirdi. İki üye, bu yetki düzenlemesinin iptali için Anayasa Mahkemesi’ne başvurularak davanın genişletilmesini istedi.
Dava konusu Cumhurbaşkanlığının teşkilatı olan 9 Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin ilgili kararının anayasaya karşıt olduğu karşı belirtilen oy yazısında, ayrıyeten anılan ibarenin “hiçbir kimse yahut organın, anayasadan çalışmayan bir devlet yetkisinin kullanamayacağı” ve “yasamanın devre dışı bırakılamayacağı”ne ait Anayasa kararlarına alışılmamış olduğu için görüşülmesine yer verildi.
“Yürütme organı tek yetkili değil”
Anayasa’da milletlerarası velaşmaların onaylanmasının Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin uygun bulma kanununa bağlanmasının sağlanması bu yetkinin yürütülmesi ve yasama organı ortasında paylaştırıldığı belirtilen karşı oy yazısında, “Bu durumda; Anayasanın 90. unsurunun 1. ve 4. satırları kapsamındaki milletlerarası velaşmaların onaylanması yetkisinin yalnızca organına ilişkin olmayanların onaylanması” denildi.
Bu yetenekler milletlerarası andlaşmaların kanun kararında belirtilen yazıda, anılan andlaşmaların feshedilmesine ait genişlerin Cumhurbaşkanlarının piyasaya sürülme yetkisinde olmadığı, TBMM’nin yasama faaliyetine ait olduğu vurgulandı. “Bundan dolayı Anayasanın 104. maddesinin 17. fıkralarının Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile düzenlenmesi mümkün değildir” denildi.
“Kanun hala yürürlükte”
Yetkide ve yöntemde paralellik uygulaması mücibince, bir süreç hangi yola uyularak tesis edilmişse metoda uyularak geri toplanma, kadınların yahut feshedilmesi belirtilen karşı oy yazısında şu kıymetlendirme yapıldı:
“Bu prestijle; TBMM’nin uygun bulma kanunu onaylanarak kayıtlı olan bir memleketler arası sözleşmeyi feshi ancak TBMM’nin uygun kanun bulmayı sürdürmeyi durdurması yahut sona erdirmeyi uygun bulduğuna ait yeni bir kanun çıkarması sonrasında alınacak Cumhurbaşkanlığı bir karar ile mümkündür.”
“Hukuk yönetiminin”
Cumhurbaşkanlığı’nın İstanbul Mukavelesinden neden hukuken çekildiği konusunda geçerli bir münasebete yer veremediğinize dikkat edilerek yazılan yazıda, şu ikazda bulunuldu:
“İdareye dayalı izinlerin kullanımı mutlak sınırsız sınırsızdır, kamu yararları ve hizmet gerekleri ile sonludur, yetki, biçim ve mevzu ögeleri yan oranlara dayanan oranlar ve hedef ögeleri istikametinden de denge kontrollerine tabi olarak bulunur. Bu yönetim yönetimine uygun oran yetkisinin kullanımı, anahtar kelimeden fazla kamu yararı ve hizmet gereklerine uygun olmak zorundadır. Aksi bir niyetli Hukuk Devletinin gidişatının sonucunu doğurur.”
“Kadına karşı şiddet artarak devam ediyor”
İki üye, bayana yönelik artışların arttığına işaret ederken, “kadın-erkek ilişkilerine ait anayasal prensipte ve bu mevzuda Devlete yüklenen olumlu değişim ile İstanbul Mukavelesi onaylanmak üzere sürdürülen milletlerarası ilişkiler ve bayanalerarası karşı ilişkilerin artan bir halde devam etmesi, ‘toplumsal cinsiyet eşitliği’ konusunda insanların hayatını zarurî kılmaktadır” dedi.
News
