Türkiye, kadınlara yönelik engellemelerin önlenmesini sağlayan İstanbul Mukavelesi ya da tam ismiyle “Kadına Yönelik Şiddet ve Aile İçi Şiddetin Önlenmesi ve Bunlarla Uğraşa Ait Avrupa Kurul Sözleşmesi”nden Mart 2021’den çekilme kararı almıştı. Çok sayıda bayan organizasyonu de Türkiye’nin mukaveleden eklenmesini öngören Cumhurbaşkanlığı Kararı’nın iptali için Danıştay’da dava açmıştı.
Sözleşmeyle ilgili başvuruları pahalandıran Danıştay’ın bugün vereceği açıklama bekleniyor. Danıştay Başsavcılığı, başvurularla ilgili açıkladığı mütalaasında İstanbul Mukavelesi’nin feshedilmesinin hukuka karşıt olduğu belirtilmişti mukaveleden ama TBMM’de kabul edilecek yeni bir maddeyle çıkılabilirni tasarruf etmiş ve “Kanun kararında sayılan ve yöntemina kaydolmaya girilmiş temel hak ve özgürlüklerle ilgili İstanbul Mukavelesi korunmalıdır”.
Peki Türkiye’nin Avrupa Kurulu üyesi olarak İstanbul’da ilk imzacısı olan kontrat nedir?
Şiddete sıfır tolerans
Kendi alanında yalnızca Avrupa değil, dünya çapında “altın standart” olarak faaliyet gösteren kontrat, bayana yönelik şiddet ve konut içi şiddete yönelik bir insan hakkı sorunu olarak ele almak ve bu çeşit şiddete sıfır ırkçılığı hedefliyor. Şiddetin önlenmesi, direnişlerin korunması ve şiddet uygulayanların adalete teslim edilmesi, kontratın temel taşlarını oluştururlar. Mesken içi (fiziksel, cinsel, ruhsal yahut ekonomik) şiddet, kadınların sünnet edilmesi, zorla evlendirilme, cinsel taciz, cinsel şiddet, taciz gayeli takip, kürtaja zorlama ve kısırlaştırmaya zorlama biçiminde olguların bir kabahat olarak düzenlenmesi ve cezalandırılmasını öngörüyor.
Sözleşme daha çok bayanlar için olsa da erkek ve çocuklar da kapsıyor. Erkeklerin de aile içi şiddet ve zorla evrilme biçiminde bazı şiddet olaylarına maruz kaldığı belirtilen taraf devletleri, kontrat kararlarını erkekler, çocuklar ve yaşlılar dahil olmak üzere, aile içi yaralanmalara tüm zorluklara katılmaya davet ediyor.
Sözleşme, çok muhafazakar çevrelerin üremelerinin bilakis, bireysel cinsiyetten olan çiftlerin yasal olarak parçalandığı da dahil olmak üzere, toplumsal cinsiyet cinsiyeti ve cinsel değişimlerle ilgili olarak yeni standartlar getirmiyor. Aile ve evlilik kavramları konusunda yeni kişiler içermiyor.
Sözleşmenin tarafı devletlerce uygulanmasını izlemek gayesiyle oluşturulmuş GREVIO (Kadına Yönelik Şiddetle ve Aile İçi Şiddetle Gayret Konusunda Uzmanlar Grubu) isimli bir düzen kontroleği da bulunuyor.
Fotoğraf: Marie Tihon
Sözleşme muhafazakâr çevrelerin amacı nasıl oldu?
Türkiye, mukaveleyi İstanbul’da imzalayan sıra birinci Avrupa durumundaki bozulma yanı 12 Mart 2012’de mukaveleyi çekincesiz onaylayan birinci devlet olarak da tarihe geçti. Tüm bu günlerde Türk oyunlarına Avrupa’da puan kazandıran atılımlar oldu.
Türkiye için ilk adım olan sözleşme, imzalandıktan yaklaşık 9 yıl sonra ise muhafazakâr çevrelerin gayesi oldu. Kontrata karşı çıkanların çoğu kontrattaki “toplumsal cinsiyet” ve “cinsel olarak gösterilebilir” şeklinde tabirlerin kabul edilemediği savunularak mukavelenin bir bütün olarak Türk aile yapısı ziyan’dı.
Kadın seçenekleri ise Türkiye’de erkek siyasi olaylar ile bayan cinayetlerinin önüne geçilebilmesi için kontratın hayati değerde olduğuna dikkat çekiyor. Bu nedenle, Türkiye’yi kontratla ilgili bilgilendirmelerini uygulama ve imzacı olarak üzerine düşen misyonları yapmaya davet ediyor.
Avrupa Kurulu’ndaki son durum
Sözleşmede yer alan iki ülke biri Rusya’ydı. Lakin Rusya, Ukrayna savaşı nedeniyle kuruldan atılımca mukaveleye imza atılmamış ülke olarak yalnızca Azerbaycan kaldı.
Sözleşmeyi imzalamış olup şimdi onaylamış ülkeler ise Bulgaristan, Çekya, Macaristan, Ermenistan, Letonya, Litvanya, Slovakya ve Birleşik Krallıktır.
Bu devletlerin mukaveleyi vermemesi ya da imza atması ve onaylanmalarının büyük ölçüde iktidardaki popülist-muhazafakâr hükümetin siyasi hesaplarından yahut kilisenin baskısından vazgeçmesi.
Ukrayna ise geçen Haziran ayında parlamentosundan mukaveleyi geçirdiği ek onay sürecini son ülke oldu.
News
