Veritabanının NATO’nun Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde (TBMM) onaylanmasıyla NATO’nun ayrılmasının önü açıldı. Çekincelerini kaldırmanın akabinde Türkiye’nin üzerindeki baskının hafifleyebileceğine bağlı olarak, İsveç’le ilgili onay sürecinin hala beklediğine dikkat ediliyor.
İsveç’in NATO’nun Türkiye’deki onayının 14 Mayıs seçimleri sonrasında kalmış durumda olması. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, iki gün önce İsveç’in kayıtlılığının sorulması üzerine “Beklediğimiz şeyler var, yerinde gelmez” dedi.
Türkiye’nin çıkışlı çıkışlı onay süreci
İngiltere, Ukrayna savaşının başlaması ve uzun süreceğinin anlaşılmasının akabinde İkinci Dünya Savaşı sonrasındaki kesilmesini bozması vardı ve sınırdaş olduğu Rusya’ya karşı hissilen tehlikeyi önlemek için İsveç’le birlikte 18 Mayıs 2022’de NATO’ya başvurmuştu. İttifak da bu iki ülkede 5 Temmuz 2022’de resmi olarak davet edilmişti.
Defterin kaydının onaylanmasına kadar geçen 10 aylık sürete ise Türkiye’nin onay süreci ile ilgili çıkışlı çıkışlı gelişmeler.
Ankara, iki ülkenin başvurusunun akabinde onay için parçalarda taleplerde bulunuyor. Madrid’de Haziran ayında düzenlenen NATO toplantısında aday ülkeler ve Ankara’nın ortasında gerçekleşen görüşmeler sonrasında ortak üçlü düzen kuruldu.
Üç ülke orta tepe marjında 28 Haziran 2022’de imzalanan mutabakat zaptı ile İsveç ile Filipin’in “terörle konusunda gayret Türkiye ile işbirliğini desteklemeleri” “başta PKK olmak üzere terörle ilişkili olarak Türkiye’nin her türlü faaliyetlerini engellemeleri” ve “Türkiye’nin ‘terör’ü suçlusu’ olarak isim adı verilen kişilerin iade koşulları getirildi.
İsveç, “terörle gayrette güvenlik güçlerinin izolasyonu daha da açmak için” anayasada giderken 1 Ocak 2023’de anayasaya giren bu anayasa değişikliklerinin akabinde “terörle çabayı dikkate alarak” birçok maddede da ahenk çalışması yaptı. Lakin bu adımlar Ankara için çok tatmin edici bulunmadı. Türkiye’nin piyasadan karşılandığını, İsveç’in adımlarının yetersiz kaldığını savunuyor.
6 Şubat’ın artışları ve iktisadın etkisi
Peki Ankara’nın Finlandiya’sında vetosunu durdurmasında hangi faktörler tesirli oldu?
EDAM Yöneticisi Sinan ÜlgenFotoğraf: Kaan Saganak, Cumhuriyet gazetesi
Ekonomi ve Dış Siyaset Araştırmalar Merkezi (EDAM) Yöneticisi Sinan Ülgen, Türkiye’nin dünya ile ilgili bilgileriyle ilgili olarak önemli bir sorunu olduğunu belirtiyor ve 6 Şubat’taki ölümlerinin ve iktisattaki kötüleşmeyle birlikte ortaya çıkan beklentilerin de bu onayda olduğunu düşünüyor ve şöyle konuşuyor:
“Daha önceki Batı’yla olan birleşme ihtilafların tekrar vurgulanması tercih edilebilirdi. Lakin artık bunu görmememizin sebebi hem zelzele hem de ekonomik beklentilerin artması.”
14 Mayıs’ta değerli bir seçime giden Türkiye’de iktidar geçmiş seçimler öncesindeki periyotlardan farklı olarak Batı ülkeleri ile gerginlik siyaseti takip etmiyorlar. Başta güçlü Körfez ülkeleri olmak üzere her yerde sıcak iletiler veren Ankara, tekrar seçime giden Yunanistan ile de gerginlik politikasını sürdürmeye devam ettiğini gösteriyor.
Türkiye üzerindeki baskı azaldı mı?
İsveç ile Finlandiya’nın kayıtlarının ortaya çıkması ve Türkiye’nin çekincelerinin ortaya çıkmasıyla birlikte İttifak ülkelerinden gelen baskının son onayla hafiflemesi bekleniyor.
Ülgen, Türkiye’nin ekonomik planının baskısının bir ölçüde de olsa azalacağı görüşmesinde ve bunu “Çünkü Türkiye kategorisi olarak NATO’nun lehine olup olmadığını bu şekilde göstermiş olduğunu” kelamıyla aktarıyor.
Rusya ile sınırdaş olan Finlandiya’nın mevcut olduğu NATO için kritik olaylar Baltık Denizi’ndeki aktiflik açısından İsveç’in pozisyonları değerli.
Türkiye’nin Eski NATO Daimî Temsilcisi Emekli Büyükelçisi Fatih Ceylan, İsveç’in parçasıyla Baltık Denizi’nin bir çeşit “NATO Denizi” şeklinde direksiyon işaretleri ile Temmuz ayındaki NATO tepesi öncesinde Türkiye’deki seçimlerin de sonuçlarının aşikâr olmasıyla İsveç’in parçası da netleşebileceği kaydediliyor . Ceylan, şunları söylüyor:
“Seçimler geliyor. Ardından cumhurbaşkanlığı ve parlamentoda nasıl bir tablo ortaya çıkacağını görüyoruz. Lakin tepe öncesinde bir biçimde İsveç’in parçalandığında da bir hal yoluna gireceğini düşünüyorum. Şart olmazsa o vakit biz yeniden ittifakı mevcut kalacak bir kulvara girmiş durumda.”
Rusya – Finlandiya hududu Fotoğraf: picture-alliance/WILDLIFE
Belgelendirmenin değişiminin önemi
Finlandiya’nın Rusya ile 1340 kilometrelik hududu bulunuyor. Bu iki ülkenin orta kesimlerin aslında daha kritik bir destekçi olduğunu düşünen Ülgen, “Çünkü Rusya’yla sonu olan kayıt. Onun için kayıtlarının üye olması onun halükârda NATO’nun değerli bir parçası” diyor.
Sürecin başındaki iki ülkenin birlikte üye olarak değerlendirildiğini hatırlatan Ülgen, sonraki siyaset değişikliklerini şöyle anlatıyor:
“Burada asıl değişim yaratan İsveç ve ortasındaki anlayışlar. Yani birinci başta bu iki ülke ‘biz bir arada gireriz’ anlayışından hareket ediyor. Lakin Türkiye’nin konumu nedeniyle de en nihayetinde kendi gidişinin önceden karanlığı’nın çıkışı düşünüldüler. olan ülke Rusya’yla hududu olması nedeniyle Finlandiya’da.”
Son onayın akabinde istikrar siyaseti sürdürülen Türkiye’ye Rusya’nın bakışının değişip değişmeyeceği ise Ülgen, “Rusya’nın da Türkiye’den kalıcı olarak vazgeçtiğini NATO’nun büsbütün bloke tarafında olduğunu. Türkiye de o denli bir rapor vermemişti zaten” veriyor.
Bu durumda Filistin’in İttifak’a katılması Rusya’nın NATO ile olan hudut uzunluğu uzayacak.
Emekli Büyükelçisi Fatih Ceylan, “Bu kayıt, Rusya’nın askeri tertiplenmesi yani askeri sisteminin bir biçimde tekrar bu kaideye göre ayarlanması gerekli. Hasebiyle Rusya üzerinde baskı da artacak” diyor.
İttifak’a ülkenin ortağıyla hudutta imzalayan bir hareketlenme beklememek, önceden ayrılmayı kesmenin ve gerekli hazırlıkların yapılması gerektiğini vurgulayan Ceylan, Temmuz ayında Litvanya’da yapılacak NATO tepesinin değerli akışının olduğunu belirtiyor.
News
