Demirtaş’ın çoğaltılması Kürt siyasetini nasıl tesirler?

Cumhurbaşkanlığı ve parlamento seçimlerini geride bırakan Türkiye siyaseti, altı harfli fazla süre boyunca Edirne Cezaevi’nde tutuklu bulunan HDP eski Eş Genel Lideri Selahattin Demirtaş’ı konuşuyor.

Çarşamba günü yayınlanan bir makalede HDP’yi sert bir lisanla eleştiren Demirtaş, gazeteci İrfan Aktan’a verdiği röportajda faal siyaseti bırakacağını açıkladı. Faal politikayı “şu aşamada” bıraktığını ve ancak HDP’nin bırakılmasından vazgeçmeyi belirten Demirtaş, beş yıldır HDP’ye iletilere iletilere karşılık alamadığını ve Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde aday olma talebinin de reddedildiğini vurguladı.

Demirtaş siyaseti hakikaten mi bıraktı?

Demirtaş’ın resmi Twitter hesabından yayınlanan bildirisi birinci etapta siyaseti büsbütün bırakılacağı olarak değerlendirildi. Lakin röportajda Demirtaş’ın “şu aşamada” sözü açık bir kapı halinde bırakılarak yorumlandı. Siyaset bilimciler de bunun için süreksiz bir çekilme olduğu ve Demirtaş olarak bir yerde mevcut olan Kürt siyasetini büsbütün terk edilme görüşünde.

Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Vazifelisi Doç. Dr. Vahap CoşkunFotoğraf: Privat

Demirtaş ve HDP idaresi ortasındaki bileşenlerin ayrıntılarını bilindiğine dikkat ederek Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Vazifelisi Doç. Dr. Vaha Coşkun’a bağlı olarak iki tarafta da bunu açık havada tartışmaktan imtina ediyordu. Demirtaş’ın birinci kez 2023 seçimlerinden sonra HDP’yi ağır eleştiren bir yazı kaleme kapsamını hatırlatan Coşkun, Demirtaş’ın sert iletilerinden sonra sürgünün sürpriz olarak karşılanmadığını söylüyor:

“Tamamen siyaseti bırakmış değil. Muhtemelen AK Parti ve Erdoğan’ın seçimleri kazandığından sonra mevcut durumda çok büyük bir değişiklik yapılmamıştır. Biraz daha geriye çekilmek, tabir-i ciazse biraz inzivaya çekilmek ve gelecek periyodun hazırlığını yapmak için biraz daha sanat planından çekilmek için hisetmiştir. Kurallar şayet gelecekte değişirse muhtemelen tekrar kıymetlendirme yapar ve siyasetin içerisinde tekrar etkin bir rol alır.”

Kürtçe seçiminden Demirtaş’a destek

Demirtaş’ın tenkitleri ve çekilme kararı Diyarbakır’da Kürt siyasetinin merkezi pozisyonlarında geniş bir yankı buldu. Seçim öncesi siyaset ısınan iki milyon nüfuslu kentte seçim sonuçları ile birlikte beşerler, kameralara danışmata yine değiştirme işlemi başladı.

Kentin sokaklarında Demirtaş’ın tenkitlerini haksız bulanlar olsa da çoğunluk HDP’nin eski genel liderine dayanak veriyor. Destekçileri Demirtaş’ın tutuklanmasından bu yana Kürt siyasetinin sahipsiz kaldığını düşünüyor. Diyarbakır’daki HDP’li seçimler, TİP ile ittifak yapılmasına da kızgın. TİP’in Kürt siyasetinde 15 milletvekili kaybettiği savunuluyor.

Fotoğraf: Özel

“Kürt siyasetiyle Türkiye toplumunun bağı kesildi”

Selahattin Demirtaş ile HDP idaresi ortasında meseleler olduğu uzun vakittir biliniyordu. Lakin yaşanan ihtilafa rağmen önünde sık sık beraberlik iletileri yapılıyor, kamuoyunda tartışmalar yapılamıyordu. Demirtaş’ın tenkitleri ile birinci seferin gündeminde oturan tartışmalar ve çekilme kararının Kürt siyasetini nasıl etkileyeceği de merak konusu. Kürt siyasetini yakından takip eden Dicle Toplumsal Araştırmalar Merkezi Lideri Mesut Azizoğlu’na bağlı Demirtaş, farklı bir şekilde dikkat çekmeye çalıştı:

“2015 yılında yüzde 13 oy alan ve Türkiye siyasetinde bulunan bir Kürt siyaseti vardı. Bugün ise Kürtlerin rolünden uzak durularak seçim kazanılacak hale getirilen Kürtler. Bugün izlenen siyasetler sonucu Kürt siyasetiyle Türkiye’nin bağlantısı kesildi. Aslında Demirtaş’ın bu şekilde tıkalı olduğu ilgili yeni yöntemler mevcut, yeni arayışlar mevcut. Şu kesin ki izlenen prosedür gerçek değil. Esasen o da onu eleştiriyor. Bunların değişimiyle ilgili bir serzenişte mevcut.”

Selahattin Demirtaş kimdir?

1973 yılında Elazığ’ın Palu ilçesinde doğan Demirtaş, siyaset öncesinde Diyarbakır’da hür avukatlık ve İnsan Hakları Derneği yöneticiliği yaptı. Sivil toplum deneyiminin akabinde zatı içinde yer alan Kürt siyasetinde resmi olarak yer alan Demirtaş, Barış ve Demokrasi Partisi ile Halkların Demokratik Partisi (HDP) Eş Genel Başkanlığı yaptı. 4 Kasım 2016 günü tutuklanan Demirtaş, 11 Şubat 2018’e kadar HDP’nin Eş Genel Başkanlığı misyonunu yürüttü.

Üç periyot milletvekilliği yapan Demirtaş hala Edirne F Tipi Kapalı Cezaevi’nde tutuklu bulunuyor. 2014 ve 2018 Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde aday olan Demirtaş, tahlil sürecinde de başarısız rol aldı. Hakkında Anayasa Mahkemesi ve AİHM tarafından verilen ihlal kararları bulunan Demirtaş’ın hala Kobani belgesi ve birçok davadan yargılanıyor.

“Demirtaş’ın ardından HDP’de liderlik sorunu kendini gösterdi”

Siyasi hayatı boyunca farklı bir imaj çizen Demirtaş, Kürt siyaseti içinde Türkiye’deki seçmenlerin de üzerinde mutabık kaldığı bir isim oldu. 2015 seçimlerinden sonra Erdoğan’a yönelik “Seni lider planlamayacağız” kelamı boyunca konuşulan Demirtaş, yenilenen İstanbul seçimlerinde de Kürt seçmenlerinde rol oynadı. 2019’da yapılan ve İstanbul’da tekrarlanan lokal seçimler öncesinde PKK lideri Abdullah Öcalan Kürt seçmenin kayıtlı kalmasının daveti yapıldı. Buna karşılık Demirtaş ve HDP idaresi ise İmamoğlu’nun takdir edildiğini açıklamış, Kürt seçmenin çoğunluğu İmamoğlu’na oy vermişti.

Doç. Dr. Vaha Coşkun, Demirtaş ve HDP’nin genel büyümenin ortasında önemli bir fark olduğunu düşünüyor. Demirtaş’ın başka genel liderlerden farklı olarak siyasal başkan şeklinde davrandığına dikkat eden Coşkun, “Toplumda tamamlayıcı olan, karizmatik bir aktördü. Cezaevine girmesinden sonra HDP içerisinde zati bir liderlik sorunu kendini aşikâr ediyordu. Demirtaş’ın artık eklenmesinden sonra yani bütün bütün HDP siyasetine rastgele Bir halde müdahil olacağından sonra muhtemelen HDP’nin liderlik sorununun kendini bir biçimde daha derinleştirerek göstereceği öngörüsünde bulunuyor.

“HDP içindeki tartışmaları tetikleyecektir”

Demirtaş’ın tenkitleri ve çekilme kararı, bölgedeki siyaset bilimciler tarafından HDP’nin tekrar yapılması için bir davet ve seçim başarısızlığının sorumluluğunda olanların da siyasetten eklenmesi olarak da okunuyor. Lakin bu davetin yenilenme kararı alan HDP’de nasıl karşılık bulacağınızı şimdi öğrenin. Doç. Vaha Coşkun ise HDP’nin bir yenilenme dayanıklılığının seçimden sonra çok açık bir biçimde kendini gösterdiğini düşünüyor ve partide bu istikamette önemli bir tartışmanın ayrıntısını tabir ediyor:

“HDP 2015’ten beri rastgele bir siyaset üretiyordu. HDP’nin daima Türk çözümüyle yaptığımız ittifakın ne getirilen, ne götürdüğü önemli bir biçim sorgulanacak. Hasebiyle Demirtaş’ın geri götürülmesi. Geri çekilirken de bütün bu tenkitlerini açık, net ve hayli sert bir lisanla HDP’nin kalem almasının bu tartışmaları, bu dönüşümleri tetikleyeceğini diye düşünüyorum.”

Selahattin Demirtaş 2014 yılında Diyarbakır’da. Yanındaki eşi Başak Demirtaş ile kızları görülüyor. Fotoğraf: resim-alliance/AA/A.Aslan

“HDP’de yapısal bir sorun var”

Demirtaş’ın açıklamalarında tartışılan noktalardan biri de Cumhurbaşkanlığı seçimi aday olma teklifinin HDP yönetiminin reddedilmesi nedeniyle reddedilmesi. HDP Sözcüsü Ebru Günay, basın toplantısında Demirtaş’ın adaylığının hukuksal durumu açısından değerlendirildiğini, kendisinin de bir bayan aday olduğunu açıklamıştı. Pekala Demirtaş ilk tıpta aday olsaydı nitekim de muhalefet ismine farklı bir yanıt alındı ​​mı?

Vaha Coşkun da HDP’nin aday çıkarmaması siyasetinin yanlış olduğunu düşündüğünü ve Demirtaş’ın da bunda sorumluluğu olduğunu belirtiyor. “Kuşkusuz Demirtaş’ın adaylığı kitledeki motivasyonu sağlanabilirdi. Lakin benim görebildiğim kadarıyla HDP’deki sorun şahsî meseleleri aşmış durumda” diyen Coşkun, HDP’de yaşanan yapısal problemlere işaret ediyor. Demirtaş’ın HDP’de açık bir parti içi demokrasi sorununu savunduğunu söyleyen Coşkun, değerlendirmesini şöyle sürdürüyor:

“İttifak siyaseti, adayların belirlenmesi, merkezin yerelin tavırlarına rastgele bir mana atfetmemesi başka ayrı sorun alanları. Münasebetiyle HDP yüzde 13’lerden yüzde 8 bantna düşmüşse bu yalnızca Demirtaş’ın günde olup olmamasıyla açıklayabileceğimiz bir durum değil. Burada çok daha derin, çok daha dayanıklı. HDP artık büyüyor, daha fazla umut vaat eden bir parti çalışmalarını kaybetti. Küçülen bir partinin gerilemesi sona erdi ve bu çok önemli bir tehlike.”

DW Türkçe’ye VPN ile nasıl ulaşılabilirim?