Deniz Baykal vefat etti

“Herkesin ayrıldığı yerde, sen dayanabilirsen tek. Her şeyle dünyanın önüne serilir.

Bu tabirler, Deniz Baykal’ın hayatı boyunca ilham kaynağı olduğunu söylediği “Eğer” şiirinden. Şairi, İngiliz edebiyatçısı Rudyard Kipling. Türkçe’ye çeviren ise Baykal’ın, 2006 yılındaki vefatından sonra “Hepimizin öğretmeniydi” diye hitap ediyor Bülent Ecevit.

Baykal, “öğretmen” olarak tanımladığı Ecevit ile görüş ayrılıkları ve politik rekabetle yaşama sahnesi olan siyasi mesleğindeki basamakları da Ecevit’in hükümdarlığındaki Cumhuriyet Halk Partisi’nde (CHP) dağılmaya başladı.

15 Aralık 1998: Deniz Baykal CHP Genel Lideri sıfatıyla periyodun DSP lideri Bülent Ecevit’i ziyaret ediyor.Fotoğraf: DHA

Siyasete giriş

20 Temmuz 1938’de Antalya’da doğan ve üniversiteye kadar memleketinde okuyan Baykal, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ni bitirip bireysel üniversitenin Siyasal Bilgiler Fakültesi’nde doktorasını tamamladı. ABD’de Columbia ve Berkeley üniversitelerinde iki yıl mühlet doktora sonrası çalışmalarını devam etti. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi’nde siyaset bilimi doçenti olarak öğretim görevine başlandı. 1968’de CHP’ye girmeye başlayan siyasal yaşama atıldı.

İlk kez 1973 genel seçimleri sonucu CHP’den Antalya milletvekili olarak meclise giren Baykal, Ecevit hükümetleri devirlerinde Maliye ve Güç Bakanlığı görevlerini üstlendi. İlerleyen yıllarda Ecevit’e karşı parti içi muhalefeti yürüten Baykal, 12 Eylül 1980 darbesiyle kapatılana kadar CHP’de Genel Sekreter Yardımcılığı da yaptı.

Baykal, 24 Aralık 1995’te Ankara’da düzenlenen genel seçimler için oy kullanılıyordu.Fotoğraf: picture-alliance/dpa/D. Messiniler

Esaret günleri

12 Eylül sonrasında bir ay Ankara Merkez Komutanlığı’nda, yasaklı olmasına rağmen faaliyetleri sürdürülürken dört ay da Çanakkale Zincirbozan’da gözaltında tutuldu. 1984 yılında Erdal İnönü’nün Toplumsal Demokrasi Partisi’ne (SODEP) rağmen siyasi yasağın sürmesine rağmen girdi. 1985’te bu partinin Sosyaldemokrat Halkçı Partisi’yle (SHP) birleşmesiyle SHP’li oldu. 1987 ve 1991 yıllarında SHP’de üç kez milletvekili seçildiğinde Genel Lider Erdal İnönü’nün karşısına çıkan başarılı olamadı. SHP’de Küme Başkanlık ve Genel Sekreterlik misyonları de yaptı.

1992’de tekrar açılan CHP’ye geri döndü. 9 Eylül 1992 tarihli kurultay ile CHP Genel Başkanlığına seçildi. 54 yaşında bu göreviye gelen Baykal; Mustafa Kemal Atatürk, İsmet İnönü ve Bülent Ecevit’ten sonra dördüncü CHP’nin genel lideri oldu.

Şubat 1995’te CHP’nin SHP ile birleştiği kurultayda genel başkanlığa aday olamadı ve bu misyonu yaklaşık altı aylığına Hikmet Çetin üstlendi. Eylül 1995’te tekrar CHP genel başkanlığına seçilen Baykal, Ekim 1995 tarihinde DYP-CHP örnekleme modelinde Başbakan Yardımcılığı ve Dışişleri Bakanlığı görevlerini üslendi.

SHP Küme Toplantısı’ndaki Deniz Baykal ve Erdal İnönüFotoğraf: DHA

Sadece iki devir kaçırdı

Baykal, 35 yaşında meclise girişi sağlayan 1973 seçimlerinden yalnızca iki periyotta parlamentodaki yerini alamadı ve daima Antalya milletvekili olarak görev yaptı.

12 Eylül darbesi sonrasında yazılan 1982 Anayasası’nın getirdiği beş yıllık siyaset yasağı nedeniyle 6 Kasım 1983 seçimlerine katılamayan Baykal, 17’nci devir milletvekili olamadı. 21’inci periyotta meclise girememesinin nedeni ise, yaptıklarını yaptığı CHP’nin 18 Nisan 1999 seçimlerinde kaydedilen tarihi kayıp oldu. Birinci defa seçim sonuçlarıyla parlamento dışında kalan CHP’nin genel lideri Baykal, sandıktaki başarısızlık nedeniyle görevinden istifa etti. 30 Eylül 2000’deki CHP kurulunda yine seçilerek üçüncü kez CHP Genel Lideri oldu.

2000–2010 yılları arasında CHP genel başkanlığını yapan Baykal, 2002’den 2010’a kadar ana muhalefet partisi başkanı oldu.

Kasım 2002’deki genel seçimlerin akabinde Baykal’ı, CHP’nin TBMM’de yapılan anayasa değişiklikleri sayesinde, siyasi yasaklı Recep Tayyip Erdoğan’ın milletvekili seçilenlerin mahzurunda, AKP’nin o devirlerde genel lider olan Erdoğan’ınlık ve cumhurbaşkanlığında mesleğindeki yolu da açmış oldu. Baykal uzun süre konuşulan bu dayanağın AKP ile yapılan sonuçları sonucun ortaya çıktığı bulunuşuna ise şu yanıtı verecek:

“İnancımızın, anlayışımızın uygunluğu olarak demokrasi ve hukuk açısından çarpık tabloyu değiştirmek için büsbütün kendi inisiyatifimizle, kendi girişimimizle hiçbir şekilde ayrılmaktan vazgeçmek zorunda kaldık.”

Baykal, 3 Kasım 2002 seçimlerinin akabinde AKP Genel Merkezi’ne giderek Erdoğan’ı tebrik etmişti.Fotoğraf: resim-alliance/dpa/Tinazay

Halk TV girişimi

Baykal hükümdarlığındaki CHP, partiye yakın bir televizyon kanalının ihtiyacını karşılamak için 2005 yılında Halk TV’yi kurdu. Taraf kaynaklarıyla kurulan kanal, Baykal ismine tescil ettirildi.

Halk TV, AKP’nin medyanın büyük bir kısmı denetiminin yıllar içinde giderek izleyicisini artırdı. Lakin Deniz Baykal’ın 31 Mart 2019 seçimlerinin akabinde Halk TV’de idare değişikliğine giderek kanalın başına kızı Aslı Baykal’ı getirmesi onlara neden oldu. Kanalın Ocak 2020’de İngiltere’de yaşayan iş insanı Cafer Mahiroğlu’na satılmasıyla ise Baykal ailesi için adı Halk TV defteri kapanmış oldu.

Görüntülere “meydan okumak” için istifa etti

Baykal 10 Mayıs 2010’da CHP’li Nesrin Baytok olduğu tez edilen bir bayanla saklı kamera görüntülerinin internetten yayınlanmasıyla başlayan süreci sonunda genel başkanlıktan istifa etti. Aldığı istifa kararının, “komplo” olarak tanımladığı olaya karşı bir “meydan okuma” olduğunu söyleyen Baykal, 2011 ve Haziran 2015 genel seçimlerinde CHP’den Antalya milletvekili seçildi. Baykal, 2015 genel seçimlerinden sonra meclisin en yaşlı üyesi sıfatıyla 25’inci devir meclisinin birinci kaydını açtı ve yeni TBMM lideri seçilene kadar vekâleten bu görevi yürüttü.

CHP tarafından 30 Haziran 2015’te yapılan TBMM başkanlık seçimleri için aday gösterilmek üzere AKP’li rakibi İsmet Yılmaz’a üstünlük sağlanamadı. Kasım 2015’teki erken seçimlerde CHP’den Antalya milletvekili olarak TBMM’ye giren Baykal, yeniden meclisin en yaşlı üyesi olarak yeni lider seçilene kadar oturumları yönetti.

2019’daki yemin merasiminin tekerlikli sandalyede katılmasına Baykal ve CHP Genel Lideri Kemal KılıçdaroğluFotoğraf: DHA

Felç oldu

Ekim 2017’de beyne giden ana damardaki tıkanıklık nedeniyle sınıflandırma uygulandı. Buna rağmen siyaseti bırakmadı.
Fizik tedavi ve katılım için Almanya’da yaklaşık 3,5 ay kalan Baykal, Mart 2018’de Türkiye’ye döndükten sonra 24 Haziran 2018 seçimlerinde CHP’den Antalya milletvekili seçildi. Lakin sıhhat sorunları nedeniyle lakin sekiz ay sonra mecliste yemin edilebilirdi. Yemin merasimin tekerlekli sandalyeyle gelen Deniz Baykal, hekim oğlu Prof. Ataç Baykal’ın kablosuz kulaklıktan okunan yemin metnini tekrarlayarak ant içti. TBMM Genel Heyet salonunda kızı Aslı Baykal’la birlikte eşinin yemin merasimini izleyen Olcay Baykal gözyaşlarına hakim olamadı. Ancak Deniz Baykal’ın yıllarını TBMM’ye yaptığı son ziyaret oldu.