6 Şubat’ta meydana gelen zelzeleler Kahramanmaraş, Hatay, Adıyaman, Kilis, Osmaniye, Gaziantep, Diyarbakır, Malatya, Şanlıurfa ve Adana’da büyük yıkıma yol açtı.
büyük kişinin patlaması vilayetlerin yapısı de Vilayet Afet Risk Azaltma Planı (İRAP) kayıtları 2019-2021 yılları ortasında hazırlanmıştı. Bu raporlar felaketin gerçekleşeceği yıllar öncesinden haber veriyordu.
İçişleri Bakanlığı’na bağlı Afet ve Acil Durum İdaresi Başkanlığı (AFAD) tarafından yönetilen İRAP raporu Kahramanmaraş’ın birincisine aitti. Türkiye Afet Risk Azaltma Planı (TARAP) çerçevesinde 2020 tarihli raporda kentte 7,5 büyüklüğünde bir olacağı öngörülmüştü. Raporda üç yıl önce yapılan tespitler 6 Şubat’ta büsbütün gerçekleşti.
Hatay: Ruhsatsız yapılar var, ulaşım master planı yok
Kahramanmaraş’ın Pazarcık ve Elbistan ilçelerinde meydana gelen 7,7 ve 7,6 yıllık ömürlerde, resmi bilgilerde bulunan en az 38 bin 44 kişinin ömrü tükendi.
Hatay’da en fazla can kaybı oldu. Hatay’ın İRAP raporu 2021’de kullanılmayanları. Raporda, 130 yıldır büyük bir zelzelenin bölgedeki bölgesel bozulmalar altında olduğu belirtiliyor.
Kahramanmaraş’ta ölçülen değerlerde en fazla can kaybı Hatay’da oldu Fotoğraf: CLODAGH KILCOYNE/REUTERS
Özellikle Antakya-Samandağ çöküntü alanı ve çevrelerinin depremsellik açısından etkin, dikkat çekici raporda, Doğu Anadolu Fay Zonu ve Meyyit Deniz Fay Zonu’nun Amik Ovasında birleştiğine, Antakya, Yayladağı ve Samandağ’a kadar uzanan fay kollarıyla Akdeniz içindeki fayların ilin en değerli zelzele kaynakları işaretleniyor.
Muhtemel senaryoda 5,5, en berbat senaryoda 7,5 uzunlukta bir kapasite öngörülürken, Hatay’da sıvılaşma riskinin yüksek olduğu alüvyal yerde yapılaşma konusunda dikkat çekiliyor.
İRAP kapsamında yapılan çalışmalarda; imar barışı sonucu kayıt kaydının silinmesi alan parametrelerine dayanım koşullarını sağlayıp sağlamadığının bilinmediğinin de itiraf ediliyor. Hatay’ın ulaşım master planının bulunmadığı, vilayet ruhsatsız yapıların bulunduğu, taban etüt laboratuvar incelemelerinin yetersiz olduğu da raporda yer alıyor.
Yapıların dayanıklılığı testlerinin fiyatına tabi olması ve yaptırılmasının vatandaşın çalışmasına izin verilmesi da kesilirken, sanayi bölgelerinin aralıklarının ayrılması, ekonomik ömrü tükenen binalar ve 1998 öncesi yapılan yapılara kâfi tahlillerin yapılmamış olması, Afete Maruz Bölge içerisinde yapılaşmaların olması ve bu yapıların yıkılmaması, yorulması afetlere nedenyet verecekleri tesislerin varlığı tehdit olarak ücretlendiriliyor.
Adıyaman: Karar vericilerin imarlarını açan alanları uygun değil
2021 tarihli Adıyaman İRAP raporunda da vilayetteki fayların 7’den daha büyük verim yaratabilecek kalitede olduğu vurgulanıyor. Tarihî ve aletsel devir kayıtlarına göre Doğu Anadolu Fay Zonu’nun vilayetinde çok sayıda yıkıcı zelzeleye yol açma uyarısı yapılıyor.
Raporda Samsat merkezli 5,5 ve Gölbaşı merkezli 7,4 saatlik senaryoları ele alınıyor.
2021 tarihli Adıyaman İRAP raporunda da vilayetteki fayların 7’den daha büyük verim yaratabilecek kalitede olduğu vurgulanıyorFotoğraf: Alican Uludag/DW
Bu senaryolarda kesme dönüşümdeki yavaşlık, karar vericilerin imara temel etüt uçları değerlendirmeden alanı imara açmaları, uygun yerde yapılmayan çok katlı ve lisanssız-denetimsiz binaların olması tetikleyici ögeler ortada sayılıyor.
Raporda kent karlılık yollarının kısıtlı olması, zelzelede köprülerin yıkılarak çevredeki vilayetlerden yardımların aksaması da tehditler ortasında sayılıyor.
Kentteki mevcut kamu hastanesinin yıkılması halinde sıhhat hizmetlerinde aksamaya yol açılacağı belirtiliyor. Sarsıntı hasar riski yüksek mahallelerde 7 bin 279 adet binada yaşayan 59 bin 421 kişinin yer aldığı bilgisi veriliyor.
Kilis: Kentleşme tarım toprakları üzerinde
Kilis için de durum farklı değil. 2021 tarihli raporda Kilis merkezli 6,9, Kahramanmaraş Pazarcık merkezli 7,5 büyüklükte iki zelzele senaryosu var.
Kilis merkezli mümkün zelzelede 183 binanın yıkılacağı öngörülüyor. Pazarcık merkezli zelzele senaryosunda ise Kilis merkez ve köylerinde can ve mal kayıplarının olacağı, ulaşım ve bağlantı çizgilerinde ziyanların geleceği belirtiliyor. Pazarcık merkezli mümkün zelzele sonucu 268 binadaki hasar tespitleri yapılıyor.
Raporda Kilis’in merkezi sokak ve mahallenin bazında yapı stok durumu ile ilgili olarak hiçbir bilgi yer almadığı uyarısı yapılıyor.
Yapı stokunun eskiden belirtildiği ve alüvyal uyarısı yapılan raporda, kentleşmenin tarım programları üzerinde olması ve üreme sularının atık sularla kanalizasyon sularına karışması taban tedbire çalışmaması olmaması tehdidiler olarak sıralanıyor.
2021’de yayınlanan Diyarbakır raporunda ise 7,2 büyüklüğünde bir zelzelede altyapı altyapısı ziyan göreceğini öngörülüyor.
Yapı stokunun makûs olduğu, yapıların mühendislik hizmeti verilmemesi nedeniyle yer seçimlerinin yanlış olarak işaretlendiği raporda “İmar affına son raporlama elzemdir” hataları de yer alıyor.
Diyarbakır’da zelzelede çöken binalardan biri Fotoğraf: Ömer Yasin Ergin/AA/picture Alliance
Denetim düzeni ile ilgili önerilere işaret edilen raporda, “zemin ve temel etüt kayıtları ayrılma uygun yapılmalı, dışarı çıkacak alanlar imara açılmalı, kayıtlı normlara dayalı yer seçimi yapılmalı, İmar Planı’na altlık teşkil eden jeolojik-jeoteknik etütler yapılmalı, ada ve parsel tabanlı tüm yapılaşmalarda mühendislik hizmeti almayan hiçbir ruhsat ruhsatı verilmemeli” ikazları yapılıyor.
İRAP kapsamında yapılan çalıştay tarafından sağlanan şubat 4,3 performansında performansında ise soğuk hava şartlarının nedeni ile dışarıda muafiyet yaşanacağı, belediye denetimi dışında yapılan yapıların ziyan görülebileceği belirtiliyor.
Gaziantep: Kentsel dönüşüm afet risk önceliğine bağlı değil
2021 tarihli Gaziantep raporuna göre büyüklüklerin büyüklüğü 6,4 ile 7,5 arasında değişiyor.
7,5 büyüklüğündeki Pazarcık merkezli mümkün zelzele senaryosunda Gaziantep İlinin tüm ilçelerinde ağır kesintilerin gerçekleşeceği belirtiliyor.
Raporda yapı stokunun büyük bölümü lisanssız ve eski olduğu, zayıf tabanlarda değerli bir dizilimin bulunduğu, dar gelirlinin kaçak akıma yöneldiği, imar barışının bu manada tehdidinin oluşturulduğu, ayrılabilen dönüşümün yapılabileceği afet riskinden önceliğine göre belirlenmediği tespitleri yer alıyor.
Yapıların inşaat etabında yeterliliğince denetimin sözlü olarak rapor edilmediği, birçok mühendis ve müteahhidin öldüğü gün sahibi olduğu gün.
Sıvılaşma riskine dikkat edilirken, Gaziantep’teki üniversitelerde Jeoloji Mühendisliği, Jeofizik Mühendisliği üzere yer bilimleri ile ilgili kısımlar yoktu ve çok sayıda fabrikanın dolgu taban üzerine oluşturulduğu uyarısı da var.
2021 tarihli Gaziantep raporlarına göre zelzelelerin büyüklüğü 6,4 ile 7,5 arasında değişiyor
Adana: Kaçak ve kontrolsüz yapılaşma var
Adana için 2021’de tamamlanan İRAP raporunda da Ceyhan, Yumurtalık, İmamoğlu, Seyhan ve Yüreğir ilçeleri mevcut yapı stoğu ve fay hatlarına yakınlıklarından gidiş dönüş afetinden olası ziyan görebilecek ilçeler olarak sıralanıyor.
Raporda 6,5 inçlik mümkün bir gösterim senaryosunda, olayların ortasında kaçak ve kontrolsüz yapılaşma, mevcut yapının sağlam olmaması, yerleşim açısından yanlış yer seçimi, taşıyıcı sistemlerde mülk sahipleri tarafından yapılan tahribat yer alıyor.
Sıvılaşma riski olan yaşam yapısının ağır olduğu belirtilen raporda, özellikleri görülen binada bazında ve yer özellikleri izlenmeden yapıldı, vilayetteki müteahhitlerin teknik manada yetersiz olduğu gösterimi yapılıyor.
Raporda, sanayide yaşanan kesintilerin, kaçak yapıların ve ekonomik ömrün dolmasının, 1998 öncesinde yapılan yapılarda insanların ikamet etmesi veya tehdit eden ögeler olarak ücretlendirilmesi nedeniyle yorulduğu belirtildi.
Malatya: İmar planı havza sınırı kaydı
2021 tarihli Malatya’ya ilişkin raporda ise Doğu Anadolu Fayı uzanımlarının veya tehdit ettiği enfeksiyonek bu fay sınırı boyunca büyüklük 6,7 ile 7,8 ortasından çok sayıda harcandığı ve bu sürelerin ağır hasarlara neden olduğu bilgisi veriliyor.
Raporda sıvılaşma riskine dikkat çekilerek imar planlarının havza bölgesinin yanlışsız kaydığı, bu alanlarda yapı stoku artarken diğer alanlarda kalan yapıların 1999 öncesine ilişkin olduğu uyarısı yapılıyor.
İl genelinde mikro bölgeleme çalışmaları ve yerleşim haritası oluşturulmuş olup ilçe merkezlerinin tamamında bu türlü bir çalışma yapılmadığı söz verilmektedir. Ayrıyeten ilçe merkezi bina envanter bilgisinin bulunmaması, kâfi teknik çalışmanın olmaması bir zayıf istikamet olarak ücretlendiriliyor.
Şanlıurfa: Teknik işçi yetersiz
Şanlıurfa için 2021’de hazırlanan İRAP raporunda Doğu Anadolu Fay çizgisinde meydana gelen olası bir zelzelede Şanlıurfa’nın bilhassa bu hatta yakın olan yerleşim yerlerinde yapısal hasarlara neden olabileceği uyarısı yapılıyor.
Tehlikeli ve risk haritalarının tüm ilişkilerinde formda tamamlanmadığı, teknik sürdürülebilirliğin devam ettiği belirtiliyor.
Konuya ilişkin deprem ekonomik durumu şuurlu bir formda hazırlıklı değildi, zelzele tehdidinin ciddiyetle alınmadığı tabir edilen raporda, mali eksiklikler, mevzuat ve düzenlemelik sıkıntıları, yer seçimi konusunda kurumlar ortası bağlantının olmaması, denetim ve kontrol düzeneklerinin ciddiyetle alınmasındaki eksiklikler de ekonomik, politik/yasal açıdan bakım yapılması gerekenler mevzular olarak sıralanıyor.
Osmaniye’nin 2021’de onaylanan İRAP raporuna ise internet üzerinden ulaşılamıyor.
Kahramanmaraş İRAP raporunda da yeni imar bölgelerindeki taban zayıf olduğu, sanayi tesislerinin alüvyal toprak alanları üzerinde toplantıları olduğu, zelzele konusunda kent nüfus şuurlu olmadığı, mali eksiklikler ve mevzuat ve yönetimlik sıkıntılarıyla birlikte yer seçimi konusunda kurumlararası bağlantıların eksik olduğu, ve kontrol sonuçlarında eksikliklerin bulunduğu ikazları yapılıyor.
İmar affı nedir?
İmar affı, mülkiyet ve imar sorunu olan, ruhsatsız değişiklikleri ya da lisanslı ama imar mevzuatına muhalif olarak eklentiler yapılmış yapıların kusurlu olarak sisteme dahil edilmesi düzenlemeleri tabir ediyor.
İmar Barışı olarak isimlendirilen bu düzenlemelerle devlete bağlı bir bedel karşılığında iskân ruhsatı ya da yapı kayıt belgesi veriliyor.
Son İmar Barışı düzenlemesi Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın imzasıyla 8 Haziran 2018’de yayınlandı. Düzenlemeye göre imar mevzuatına alışılmamış durumlar “ev sahiplerinin beyanı doğrultusunda” kayıt altına alındı. Binanın güvenliğinden bina sahibi vatandaş sorumlu tutulurken, kaçak yapılara Yapı Kayıt Evrakı verildi. İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından sağlanan yazılım resmi verilerine 2018’de yapılan düzenlemeyle Türkiye’den 3 milyon 152 bin yapı imar affından yararlanıldı. Kahramanmaraş merkezli zelzelelerin sınıflandırılması 10 vilayet imar affı kapsamında verilen yapı kayıt belge sayısı ise 294 bin 166 oldu.
News
