Dış siyaset zelzeleden nasıl oluşuyor?

Türkiye’yi derinden sarsan son verdiklerinin akabinde pek çok farklı arama kurtarma gruplarının akabinde çeşitli yardımlar devam ederken, kullanılan ülke için bu çok değerli dönüm noktasının dış siyaset gösterdiklerini ya da parlaklığını birinci etapta temelden etkilemesini beklemiyor.

Dışişleri Bakanlığı’nın son verilerine göre Kahramanmaraş merkezli zelzelelerin akabinde toplam 101 ülke genel manada yardım teklifleri sırasında, arama kurtarma olarak 80’e yakın ülkelerdeki takım sahasında çalışıldı. Bu arada 7 bine yakın yabancı işçi arama-kurtarma ve yardım çalışmalarında rol alırken, gözlenen yardım için hala gelmesi beklenen yabancı işçi bulunuyor.

Arama kurtarma yeterliliğinin hemen sona ermesinin akabinde hayatta kalanların sıhhat ve diğer sorunların giderilmesine yönelik yurt dışı yardımlar da sürüyor.

Depremlerin akabinde dördüncü düzey alarm sonuçları geçen Türkiye, bu yetenek arama kurtarma çalışmaları için en kritik saatler için yabancı ekiplerin gelme durumunu olumlu karşılamıştı. Bu yetenek çok sayıda yabancı takım için olduğu üzere Türkiye’nin yakın vakte kadar gergin ilgileri içinde bulunduğu Yunanistan ya da Ermenistan ya da olağanlaşma adımlarının atıldığı İsrail’den gelen takımların kırılmasından canlı çıkartmak için sarfettikleri uğraşlarla halk arasında sempati ile karşılandı.

Serhat GüvençFotoğraf: Kadir Has Üniversitesi

Gerginlik siyasetlerindeki faylar kırıldı mı?

Yabancı arama kurtarma ve yardım seçenekleria seçenek sempatinin bazı ülkelerde sürdürülen genişleme siyasetlerini iç siyasette vakit zaman kullanmayı tercih eden iktidarın seçimine kadarki telaffuzlarının nasıl etkileneceği de tartışma konusu.

Kadir Has Üniversitesi Öğretim Vazifelisi Prof. Dr. Serhat Güvenç, Türkiye’nin ilkinin karşılığının ardından ister istemeyen yaraları sarmak gösterdiğini, gelen yardımların beklenebileceğini şu sözlerle pahalandırıyor:

“Aynı fiyatlarıyla birlikte fay çizgilerindeki güç boşalması üzere tahminen de yabancı düşmanlığı fay sınırında da büyük bir güç boşalması oldu. Buna güç tüketimi de kısa sürede kolay olmayacağa benziyor.”

Güvenç, bu nedenle “yabancı düşmanlığı” üzerine inşa edilecek bir siyasi konumun bir süre boyunca Türkiye’de geçmişe göre karşılık bulmada zorlanacağını söylüyor.

Bu orta değişimin ardından yardımlarda dikkat edilmesi gereken bir yerde İsrail ile ilgili olağanlaşmanın somut bir şekilde ortaya konulması oldu. İsrail’den geniş bir arama kurtarma gelirken, bir sahra hastanesi kuruldu ve İsrail Dışişleri Bakanı Eli Cohen grubu Türkiye’ye ziyarete geldi.

Aynı formda yakın vakte kadar ilgilerin gergin olduğu Ermenistan Dışişleri Bakanı Ararat Mirzoyan ile Yunanistan Dışişleri Bakanı Nikos Dendias dayanışmak için gelen bakanlar ortasındaydı.

Selim KuneralpFotoğraf: özel

İlişkilerdeki sertliği yumuşatmaya sarfiyat mı?

1999 Marmara zelzelesinin akabinde da çok etkilenen Türkiye’ye yeniden çeşitli seçeneklerin arama kurtarma gruplarının yanı sıra yardımlar geldi ve tansiyonlu olunan Yunanistan ile sıcak bağların kapısı aralandı.

O periyotta Dışişleri Bakanlığı merkez misyonda bulunan Emekli Büyükelçi Selim Kuneralp DW Türkçe’ye 1999 zelzelesinin tesirlerini şöyle anlatıyor:

“Benim kalan Türk-Yunan yakınlaşmasını tetiklemesiydi. Zira bizdeki zelzelenin akabinde Yunanistan’da da bir olmuştu ve biz de kurtarma takımı gönderilmişti. Akabinde iki gezisinde kişisel irade ile yakınlaşma oldu ve bir süre bu hava devam etti.”

Kuneralp bu yakınlaşmanın tesiriyle Yunanistan’ın Türkiye’nin AB’ye adaylıklarına karşı koymadığını da hatırlatıyor.

Peki misal bir süreç artık yaşanabilir mi?

Güvenç, Türkiye’nin yardım davetine birinci reaksiyon verenler ortasında Türkiye’nin ilişkilerinin en sıkıntılı olduğu Yunanistan’da komşuların olduğunu belirterek şöyle konuşuyor:

“Bu yardım da oldukça duygusal bir biçimde yapıldı. Batı Avrupalıların daha serinkanlı davrandığını görüyoruz ama sonuçlar, Ermenistan’ın bu coğrafyasının insanları. Rekabette de yardımlaşmada da dozu daha yüksek ve bu doz da Türklere daha çok hitap ediyor.”

Güvenç, Yunanistan’da bir askeri depremzede bir çocuğun kucağına alanın görsel olarak viral hale getirilmesini hatırlatarak, Yunanistan’daki “saldırgan Türkiye” imajının bu fotoğrafla nasıl etkilenmiş olabileceğine ait şu yorumu yapıyor:

“Son periyottaki ‘bir gecede oluşabildiğiniz’ telaffuzları bu artık imajı hortlatmıştı. Artık ise Yunanistan’daki o imaja yerle yeksan oldu. Yani Türkiye’yi kuşatıra elde edilmesi gereken bir çocuk olarak resmettiğiniz zaman o başka bir tamamen karşılık geliyor.”

Ancak iki dış siyaset uzmanı da Yunanistan ile Marmara zelzelesinin akabinde yaşadığı uzun soluklu ve kalıcı bahar havasının bu defa o kadar kolay olabileceğini düşünüyor.

NATO Genel Sekreteri Stoltenberg ve Dışişleri Bakanı ÇavuşoğluFotoğraf: ADEM ALTAN/AFP Getty Images aracılığıyla

İsveç ve Finlandiya’nın NATO üyelikleri

Depremden önceki dış siyasetin en değerli gündem bilgilerinden biri olan İsveç ve Finlandiya’nın NATO üyeliklerine Türkiye’den beklenen onay konusu zelzele sonrasında da yeniden kıymetini koruyor. Son olarak NATO Genel Sekreteri Stoltenberg, Türkiye’nin Ankara’da dayanışması için “İsveç ve Finlandiya’nın NATO üyeliklerinin onaylanmasının vakti geldi” diye konuştu.

Ancak kullanılana göre Çavuşoğlu’nun “Bu iki ülkede bulunduğuyla ilgili Türkiye’nin gidişatından beri sergilediği tavır çok nettir. Türkiye’nin kaygılarının karşılanması gerekiyor. Yalnızca kelamda değil, kullanmak da” kelamları Ankara’nın tutumunda şu an için bir değişim olduğunu gösteriyor.

Kuneralp, İsveç ve Finlandiya’nın NATO üyelikleri ile ilgili çizgisini sürdütediğini belirterek, yakın bir periyotta “rasyonaliteye dönüleceğini” düşünmediğini söylüyor.

ABD Dışişleri Bakanı Antony BlinkenFotoğraf: Jacquelyn Martin/AP/dpa/picture Alliance

ABD ve AB ile ilişkiler nasıl süreçler?

1999 zelzelesinin akabinde o periyodunda ABD Lideri Bill Clinton Türkiye’ye gelmiş ve Kocaeli’nde çadır kenti ziyareti sırasında kulağına gidip geldiği, burnunu sıktığı fotoğraf hafızalarında yer etmişti.

Şimdi ise ABD Dışişleri Bakanı Anthony Blinken dayanışma için hafta sonu Türkiye’de olacak.

Güvenç, Batı ülkelerinin arama kurtarma grubu ya da yardım gönderme konusunda talepte bulunmazken seçim arifesinde “Erdoğan’ın gerisindeymiş gibi” yorumlanabilecek rastgele bir açıklama ya da atakta durduğuna dikkat ederek, açıkça söylüyor:

“AB de dikkatli bu husus. Türk bileşimi yardım ve dayanak gücü teslim edilmekte ve imkanlarda karşılanmaya çalışılmakta olup, bunun için hükümetin iktidarının kendini güçlendirmesine yol bir biçimde yorumlanmasına da bozulmaya devam etmektedir.”

Tarihinin en büyük insani yardım operasyonunu Türkiye için gerçekleştirilen AB, mart ayında da bir bağış konferansı düzenleneceğini açıklamıştı.

Güvenç, ABD’nin bir uçak gemisinin yardım hedefli gönderildiğine ait haberlerin yayının akabinde yapılan “işgale milar” komplo teorilerini de anımsatarak, biraz da haklı olarak zelzelesi bile unutturacak kadar “korkunç bir ABD imgesi” bulunduğunu ve ABD’nin bunu düşünmesi gerektiğini söylüyor .

Suriye ile ilgisi ne olacak?

Sadece Türkiye’yi değil Suriye’yi de sarsanların bir dönem önceki temkinli bir biçimde atılmaya başlanan Şam idaresi ile olağanlaşma adımlarını ve mümkün bir operasyonun nasıl etkileneceğini merak konusu.

BM’nin son denetimine sahip olan, muhaliflerin denetim yaptığı bölgede 4 bin 600, planlama denetimlerinin yapıldığı bölgede ise bin 400’e yakın kişi zelzelede hayatını kaybetti.

Kuneralp, oranlarının getirdiği ekonomik yükle birlikte Türkiye’nin bir mühlet önceden yapmayı planladığı Suriye operasyonunu gerçekleştirmesinin artık daha güç olduğu ortaya çıktığında.

Güvenç de bu türlü bir operasyonun dünya çapında Türkiye aleyhine çevireceğini belirterek, “Böyle bir operasyonun gidişinin yarattığı özelliklerle başlamaya çalışan bir Türkiye’nin düzgünce yalnızlaşmasına sebep olur. Onu da şu anda kimse istemez bence Türkiye’de” diyor.