Türkiye’de 14 Mayıs günü yapılacak cumhurbaşkanlığı ve parlamento seçimlerine günler artık sayılı. Son yıllarda yapılan seçimlerin toplanması olan Kürtçe seçimlerin oyunu bu seçimlerde kilit rol oynaması bekleniyor. HDP’nin hapishanesindeki eski genel lider Selahattin Demirtaş’ın PKK’ya silah bırakma vaadi, Millet İttifakı’nın cumhurbaşkanı adayı ve CHP Genel Lideri Kemal Kılıçdaroğlu’nun “Kürtler” başlıklı görüntüsü ve Yeşil Sol Parti’nin (YSP) içinde yer aldığı Emek ve Özgürlük İttifakı’nın Kılıçdaroğlu’na dayanak açıklamasıyla ilgili gelişmeleri Kürt seçmenler tarafından dikkatle takip ediyor.
Peki Türkiye siyasetinde bulunan Kürtçe seçmenin siyasetinden ne? Bu bölümün en düzgün yanıtını alınabilecek yer, Kürt siyasetinin merkezi olan Diyarbakır. Kentte, sokaklarda seçim atmosferinin besbelli biçimde tıslanması ile siyasi tartışmalar başlamış durumda.
2015 yılında Bölgede yaşanan hendek olayları, belediyelere kayyum ataması, HDP’li siyasetçilerin tutuklanması üzere sorunlar, Diyarbakır’da yaşayan insanların hafızasında hala tazeliğini koruyor. Süratle berbatlaşan iktidara olan yansıyı arttırırken Kürt seçmenin 21 yıl önce AKP’ye açılan kredinin neredeyse bitme noktasına gelmesinde Kürt sorununun güvenlik eksenli siyasetlerin olduğu gözleniyor.
Diyarbakır’da seçim afişleri asıldı Fotoğraf: Felat Bozarslan/DW
Öne çıkan talep: Kürt yoksulluğunun çözümü
Türkiye’de etnik kökene dayalı bir nüfus sayımı yapılmadığı için Kürt tarihi resmi olarak ne kadar olduğu biliniyor. Lakin Kürt Çalışmaları Merkezi’nin yaptığı araştırmalara göre, Türkiye tarihinin yaklaşık yüzde 20’si, yani 21 milyona yakını Kürtler’den oluşuyor. Bu da Türkiye’de en az 12 milyon Kürt seçmenin varlığına işaret ediyor. Siyasi tercihleri kendi içinde ayrılmaksa, uzun yıllar boyunca şiddet olayları ile yaşamak zorunda olan Kürt seçmenin temel talebi tahlildir.
15 Temmuz darbe girişimi sonrasında 2016’da KHK ile uzmanlığından ihraç edilen 27 yıllık Edebiyat Öğretmeni Neşet Baltaş, Kürt demokratik’in akla, mantığa ve bilime uygun bir formda yaşayabileceğini istiyor. “Türkiye’deki siyasi iktidarın çözümsüzlük nedeniyle güç kaybı tarihin çöplüğünde yer aldıklarını” söyleyen Baltaş, şu anda AKP’nin yaşadığının da bu görüşte olduğu düşünülüyor:
“Çünkü kişinin gerçek gücü burada, buranın iktidarına devam etmiyor. Hasebiyle önceki bu duvarların yıkılması mantıklı bir siyaset güdülmesi gerekiyor. Elbette temel amaç, şayet bu ülkenin ilerlemesi isteniyorsa, bu sorunun özgürlüğü ve özgürlükçü bir sistemle mümkün.”
KHK ile mesleğinden ihraç edilen 27 yıllık Edebiyat Öğretmeni Neşet BaltaşFotoğraf: Felat Bozarslan/DW
İnşaat mühendisi, 42 yaşındaki Tarık Ekinci de seçimleri bir çıkış kapısı olarak görüyor. Seçimlerin Kürt halkı için de daha hoş günler getirmesini beklediğini söyleyen Ekinci, Kürt meselesinin aktörleriyle yaşanacağını, bu nedenle tutukluluk siyasetçilerinin özgürleşmesini savunuyor.
Kılıçdaroğlu’nun adaylığı heyecan yarattı
Kemal Kılıçdaroğlu’nun adaylığı CHP’nin güçlü olduğu kentler kadar Kürt seçiminin ağır yaşadığı Diyarbakır’da da heyecan yarattı. Kılıçdaroğlu’nun Kürt ve Alevi çalışmalarının tesiri olsa da HDP’nin içinde yer alan Emek ve Özgürlük İttifakı’nın özelliklerinin de bu heyecanın çıkışında hissi büyük. Kürt seçiminin Kılıçdaroğlu’ndan fazlası geniş. Kimi kesitler ekonomik siyasetten kurtulmak isterken Kürt seçiminin çoğunluğu barış, tahlil ve demokratikleşmenin lisana getiriyor.
Bir kamu kurumundan emekli olan Mehmet Toprak, Kılıçdaroğlu’nun seçilmiş olarak Kürtçe haklarının tanınmasını söylüyor. “Kürt, Türk hepimizin kardeşiz ve kırılmak istemiyoruz” diyen Toprak, Kılıçdaroğlu’nu çalıştırdığını söylüyor:
“Kılıçdaroğlu şayet sayısını gösteriyorsa, Kürt halkının varlığıse biz de onu destekliyoruz. kendisinde Kürt. Şayet Kürt halkını destekliyorzse onu ne takviyeler ne tanırız.”
Restoran işletmecisi Azad Mat, öncelikle Kürtlerin ana lisanının ve bilginin yeteneğini istiyor. Türkiye’de ırkçılığın ortadan kaybolması gerektiğini söyleyen Mat, “Ana lisanımızın teminat belgesini alması, hakkımızın alması gerekiyor. Kürtlerin ikinci sınıf muamelesinin görmemesi gerekiyor. Bizim partimiz kimi uygun görmüşse oyumuzu ona onaylamamız gerekiyor” diyor.
CHP 30 yıl ortadan sonra denkleme girmek istiyor
TBMM’ye 12 milletvekili gönderecek olan 2 milyon nüfuslu Diyarbakır’da günümüze kadar oylar HDP ve AKP ortada bölünüyordu. Diyarbakır’da 2018 genel seçimlerinde HDP yüzde 65,5 ile dokuz, AKP ise 21,5 oyla üç milletvekili çıkarmıştı. Bu seçimde ise Kürtlere yıllardır aralı olarak, ancak son yıllarda buzları eritmeye çalışan CHP de denkleme girmek istiyor. Bölgede Kürt meselesinin son gününde CHP’nin büyük rolünde yaygın bir kanaat olsa da Kılıçdaroğlu’nun dönüştüğü partiye sempatinin arttığı görülüyor. İki devir İstanbul’dan seçilen CHP Diyarbakır Milletvekili adayı Sezgin Tanrıkulu, bu kere kendi memleketinden aday gösterildi.
Sosyal, siyasal ve kültürel hayattan Diyarbakır’a karşı olduğunu belirten Tanrıkulu, “Ben bu kente ilişkin beşerim. Benim bu kente çok emeğim var, bu kentin bana çok emeği var. Diyarbakırlılar vefayı, ahde vefa bilirler ve vicdan sahibidirler. güveniyorum. Bana sahip olacaklarını biliyorum” diyor.
CHP Diyarbakır Milletvekili adayı Sezgin TanrıkuluFotoğraf: Felat Bozarslan/DW
Yıllarca Diyarbakır’da avukatlık ve iki dönem baro başkanlığı yapan Tanrıkulu, bölgedeki Kürt sorunu ile ilgili hak ihlallerini en uygun isimlerden biri. CHP ile Kürtler ortasındaki soğukluğun giderilmesinde değerli rol oynayan Tanrıkulu, Diyarbakır’da 30 sözcükten sonra milletvekili çıkarma aşamasında vücutta söz ediyor. Seçimden sonra toplumun bütün bölümlerinin mecliste genişleyen Tanrıkulu, bu parlamentoda CHP liderliğinde kurulacak bir masanın tahlilin yöntemini ve imkanları belirleyecek bir masanın özgürleşeceğini belirtiyor:
“Kürt probleminin dört ana liderliği var. Bir kişinin siyasi ortaklığı sorunudur. Siyasi katılımın lokal ve ulusal ayağı var. Yani yerelde beşerler ayrılıkları insanların misyondan alınmasını istemiyorlar. Yani kayyum olmayacak. Yerelde kim seçilirse onları yönetecek. Ulusalda partiler kapatılmayacak ve dokunulmazlıklar kaldırılmayacak. Ulusalda partiler kapatılmayacak ve dokunulmazlıklar kaldırılmayacak. yapanlar mahpusa girmeyecek. Demokratik siyaset hukuğun hakları altında olacak. Üçüncüsü anadil saklanacak. Bu bütün Kürtlerin ortaklaştığı sıkıntıdır. Bu sıkıntı masada olacak, bu sorun mutabakatla adım adım çözülecek. Dördüncüsü Türkiye Cumhuriyeti hudutları dışında yaşayan Kürtlerle bağlantı kuracak.”
YSP listesi Çandar sürprizi
Diyarbakır’da oyların çoğunluğunu alacak partinin HDP yerine seçime girecek olan YSP’nin olması bekleniyor. Diyarbakır’ın birinci Demokratik Toplum Kongresi Eş Lideri Berdan Öztürk’ü YSP’nin listesini gösteren sürpriz isim gazetecisi Cengiz Çandar oldu. Bir süredir Diyarbakır’da seçim çalışması yürütülen Çandar, 14 Mayıs seçimlerinin çok güçlü bir taban dalgasının görünen vurumunu ortaya çıkaracağını iddia ediyor. İktidarın son günlerdeki telaffuzlarının büyük bir çaresizlik ve hezimet tavsiyesi önerilerini düşünen Çandar, “Dolayısıyla bu seçim bir otokrasi rejiminin sandıkta yenilmesiyle, kendi bıraktığı sandıkta yenilmesiyle sonuçlanarak dünyanın birçok yerde de değerli istikrarı tetiklemeye günü bir sonuç vereceğini söylüyor” diyor.
YSP’nin listesiki sürpriz isim gazeteci Cengiz ÇandarFotoğraf: Felat Bozarslan/DW
YSP adayı Cengiz Çandar, uzun yıllar Kürt sorunu hakkında araştırma yapmış ve yazılar yazmış bir isim. Kürt sorununun bundan 10 yahut 20 yıl öncesine göre daha çetrefilli ve karmaşık bir hal almıştı durumda olduğunu tabir eden Çandar ise şöyle diyor:
“Bu gitmeden izin vermek tahlili ya da süreye girmeyi Kürt yoksulluğun tahlili kırılması bile çözülemezz biz. O yüzden evvelemir Erdoğan’ın sahneden kopması ve bu antikürt, zulüm rejiminin bitmesi gerekiyor. Hasebiyle önceki bu rejime gideceğiz, ondan sonra rejime devam etmek biz, gideceğiz. Olağanlaşma olduğu sürece demokratik iklimi oluştuğu yerden de Kürt çözümün tahlili için sıkılaştırabiliriz.Evvel sırtımızdaki yükten bir kurtulalım, bir yıldamız kendine gelsin, güç toplayalım. Yoksa bu yükün altında da ezilir, dümdüz olabiliriz.”
AKP ve UYGUN Parti adayları amca çocukları
Diyarbakır seçimlerinde en çok merak edilen bahis ise AKP’nin milletvekili çıkaracağı. Evvelki seçimde üç milletvekili adayı iktidar partisi, bu seçimde dağılan ve küskün olan seçmenini toplamak için kentte değerli bir isim olan eski milletvekili Galip Ensarioğlu’nu birinci sıradan aday gösterdi. Bir yahut iki vekilin çıkarılması beklenen AKP’nin ikinci sıra adayı ise Ulu Cami eski imamı Sait Yaz. GÜZEL Parti’nin Diyarbakır birinci sıra adayı AKP adayı Galip Ensarioğlu’nun kuzeni, GÜZEL Parti İstanbul adayı Mehmet Salim Ensarioğlu’nun da oğlu olan Vejdin Ensarioğlu. AKP ve UYGUN Parti ortasında bir tercih yapacak olan Ensarioğlu Ailesi ve yakınlarının tercihini kimden yana kullanacağı da merak konusu.
AKP Milletvekili adayı Galip Ensarioğlu’nun danışmanları, DW Türkçe’nin seçim çalışmalarını takip etmek ve röportaj talebine karşılık vermek.
News
