Cumhurbaşkanlığı seçimlerinin akabinde Türk Lirası’ndaki kıymet kaybı hızlanırken kurlardaki yükselişin enflasyona da devam etmesi bekleniyor. Seçimlerden bu yana dolar kuru yaklaşık yüzde 30, Euro yüzde 32 yükseldi.
Bu düşüşte bilhassa seçime yaklaşan mühlet içerisinde Merkez Bankası’nın kendi rezervleri ve alternatif piyasa araçları üzerinden kurulum baskılandığı siyasete son dönemde tesirli oldu.
Bağımsız adayların oluşturduğu Enflasyon Araştırma Grubu’na (ENAG) göre Haziran ayı enflasyonu aylık yüzde 8,54, yıllık yüzde 108,53 olarak gerçekleşti. Enflasyonun en yüksek olduğu kalem ise lokantada ve bulunduğu yerde bu kalemin dağıtımı ve mesken eşyası takip etti.
TÜİK verileri uzun süredir devam ediyor
Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) resmi enflasyonu oranlarının düşük hesapladığına dair tartışmalar uzun süredir devam ediyor. TÜİK enflasyon programlaması için haftalık bir fiyat araştırması yaparken bu verilerin aylık geometrik ortalamasını yer alıyor. ENAG, metodolojik yönetim sistemleriyle daha yakın olan günlük dinamik bilgileri kullanıyor.
TÜİK verilerine göre Mayıs ayında aylık enflasyon yüzde 0,04 ile neredeyse yerinde sayarken, yıllık yüzde 40’ın (yüzde 39,59) yerine geriledi. Enflasyonun çöküşünde Karadeniz’de keşfedilen doğal gazın seçim yatırımı olarak Mayıs ayında parasız politika nedeniyle TÜİK’in bu kalemi programlamada sıfırlanması tesirli oldu. AncakvVatandaş yerine ödeme yaptığı doğal gaz fiyatının programlamada sıfırlanması ekonomistler tarafından algoritmak olarak yanlış bulundu.
ENAG ise Mayıs ayına ait enflasyonda doğal gaz fiyatlarının değişmediği aylık yüzde 7,35, yıllık ise yüzde 109,01 olarak açıklamıştı. ENAG’a göre doğal gaz fiyatı sıfır alınsa dahi Mayıs ayında yıllık enflasyon yüzde 105,45 düzeyindeydi.
TÜİK’in Haziran ayına ilişkin resmi enflasyon verisini açıklaması bekleniyor.
TCMB anketinde beklenti 2,81
Merkez Bankası’nın Haziran ayına ait Piyasa İştirakçileri Anketi’ne göre, Mayıs’ta yüzde 2,49 olan Tüketici Endeksi (TÜFE) artış oranı 2,81’e çıktı. Cari yıl sonu TÜFE’deki artış oranında yüzde 38,55 oldu. TÜFE’de artış beklentileri 12 ay sonra yüzde 29,84’ten 30,65’e yükselirken, 24 ay sonra yüzde 17,74’ten 18,12’ye çıktı.
Reuters’ın anketine katılan 11 ekonomistin ay TÜFE iddiaları yüzde 2,50 ila 5,50 artış bandında yer alırken, yıllık ertelemeler yüzde 36,30 ila 40,30 ortada şekillendi. Ankete göre TÜFE’nin Haziran’da aylık ortalama yüzde 4,84 büyümesi, yıllık bazda sonlu bir düşüşle yüzde 39,5’e gerilemesi bekleniyor.
Dolar 26, euro 28 lirayı geçti
İktidar seçimlerinin akabinde iktisatta ortodoks siyasetlere geçiş sinyalinin verilmesi, Merkez Bankası’nın nakdî sıkılaştırma adımı piyasa oyuncuları tarafından kâfi bulunmadı.
Merkez Bankası, 22 Haziran’da siyaset faizini 650 baz puan artırarak yüzde 15’e çekerken, enflasyonun enflasyonun ana bölümünün bir artışa işaret ettiğini belirterek sıkı para siyasetinin yönlendirileceğini şekilde güçlendirileceğini verdi.
Ancak faiz kararının akabinde kurlardaki artış devam etti. Dolar 26 liraya yaklaşırken euro 28 lirayı geçti.
Uzmanlar kurlardaki artışın geçişkenlik tesiriyle enflasyonu da üst çekeceğini belirtiyor.
Türkiye şeklinde dış kapasiteye bağımlı ülkeler için doların yükselişi, onun vatandaşıyla ilgileniyor. Mahallî paranın pahasını kaybetmesi iktisatta domino tesirine neden oluyor. Kur yükseldiğinde en başta büyümek için fiyat artışları geliyor.
Ekonomistlere göre enflasyondaki artışta kur artışlarının yanı sıra akaryakıt, araba ve hizmet alanında yapılan artışlar da tesirli olacak.
Dünyada ham petrol fiyatlarının arttığına ve diğer taraftan ziraî üretimde yaşanan arz probleminden dolayı besin fiyatlarının da Türkiye’de özetlenen düşüş trendinin yükselişine dikkat çeken ekonomistler, bu ögeleri da enflasyonu yükseltecek sonraki etmenler olarak sıralıyor.
Zam tutarları belli olacak
Haziran ayına ilişkin enflasyon rakamlarının açıklanmasının akabinde memur ve emeklilere yapılan altı ay artırım oranı da netleşecek.
Ancak enflasyonun olması gerekenden daha düşük hesaplandığı ve bu nedenle memur ve emeklilere yapılan artırımın da daha düşük hesaplandığına yönelik tartışmalar sürüyor.
TÜFE’nin resmi bilgilerine göre yılın ilk beş yılında yüzde 15,26 olarak gerçekleşti.
Buna göre Temmuz ayında memur ve emeklilere yüzde 6 toplu mukavele artırımının yanı sıra Haziran enflasyonu yüzde 1 çıkarsa yüzde 7,79’luk enflasyon farkı dahil yüzde 14,25 artırım, yüzde 2 çıkarsa yüzde 8,85 enflasyon farkı dahil toplam yüzde 15,38 artış yapılacak.
Eski SSK ve Bağ-Kur emeklileri, altı aylık gerçekleşen enflasyon kadar artırım tutarı için Haziran TÜFE’nin yüzde 1 ya da 2 çıkması durumunda artırım oranı yüzde 16,41-17,56 sıcaklıklarda olacak. Ek artış yapılmazsa hala 7 bin 500 lira olan en düşük emekli aylığı en az 8 bin 730,75 en fazla 8 bin 817 lirayı vardı.
ENAG’ın programlamasının özelliklerine göre Ocak-Haziran periyodu enflasyon oranı yüzde 50,53’ü buluyor. Buna göre eski SSK ve Bağ-Kur emeklilerinin maaşının en az 11 bin lira olması gerekiyor.
Emekliliklere enflasyon oranında artış yapılsa dahi maaşlar kıtlığın hududunun altında kalıyor. Türkiye Emekçi Sendikaları Konfederasyonu’na (Türk-İş) Haziran ayında açlık sınırı 10 bin 373 lira iken yoksulluk hududu 33 bin 788 lira düzeyinde bulunuyor.
24 yıl Doruğuna çıktı
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın artan enflasyona karşılık düşük faiz davetlerinin yanı sıra TCMB’nin 2021 yılı sonunda indirimlere başladığı kurslara yol açmıştı. AKP’nin “yeni iktisat modeli” olarak adlandırdığı düşük faiz, yüksek kur siyaseti nedeniyle enflasyon, Ekim 2022’de yüzde 85,51 ile 24 yıllık yükselişe çıktı.
Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’in göreviye gelmesiyle birlikte iktisat alanında atılan adımlar, piyasalarda Türkiye’nin enflasyonla çabası için tüm dünyada uygulanan ortodoks siyaset araçlarına dayanan bir patikaya dönmeye başladığı şeklinde yorumlanıyor.
DW Türkçe’ye VPN ile sansürsüz nasıl ulaşılabilirim?
News
