AKP iktidarının, Beşar Esad ile yıllar sonra “siyasi diyalog” arayışına girmeye, Türkiye ve Suriye’de olduğu kadar, memleketler arası alanda da yakından izleniyor.
Erdoğan’ın sürpriz hamlesinin, yaklaşan seçimler öncesinde taktik bir atılım mi olduğu, yoksa nitekim de dış siyasette büyük bir değişim manasına mı geldiği, tarafından tartışılıyor.
2011 yılında başlayan iç savaş, akabinde Esad rejimiyle ipleri koparan, Suriyeli muhalif kümelere her türlü dayanağı veren, geçmişte “kardeşim” diye tabir edilen Esad’ı “terörist” ilan eden ve devirmeye çalışan Erdoğan’ın diyalog çabalarının başarılı olup kalabileceği, bunun siyasi tahlil çabalarına nasıl yansıyacağı Merak ediliyor.
Erdoğan ne amaçlıyor?
DW Türkçe’nin sorularını yanıtlayan Suriyeli dış siyaset uzmanı Haid Haid, Erdoğan idaresinin “diyalog açılımına” ihtiyatlı yaklaşılması gerektiğini söyledi.
Londra merkezli niyetinde olan Chatham House’ın araştırmacılarından olan Haid’e göre son adımları, yeni bir dış siyaset anlayışından çok, işlemle artan kamusal baskının bir sonucu.
“Öncelikli gayesi seçim ödülü”
Türkiye’nin artık seçim seçimlerine girdiğini, iktisattaki berbat gidişatın Erdoğan üzerinde baskıyı daha da arttırdığını belirten Haid, AKP başkanının bugün hastanede en çok Suriye siyaseti ve sığınmacılar sorunu nedeniyle reaksiyonla karşı karşıya kaldığına işaret etti.
“Erdoğan’ın kişisel maksadı seçimleri kazancı” diyen Suriyeli uzman, şöyle devam etti:
“Erdoğan Esad ile diyalog açılımla muhalefet partilerinin en büyük kozunu, seçmende karşılık bulan en güçlü telaffuzunu ellerinden almayı hedefliyorlar. Zira muhalefet partileri, Esad ile diyalog kuracaklarını, sığınmacıların geri göndereceklerini söylüyorlardı. İşte Erdoğan bu söyleyerek kendini de üstlenerek bu kozu ellerinden almayı hedefliyor. ‘Diyalogsa bunu Esad ile ben kurarım’ iletisiyle, muhalefetin elinin bağlı olmasını, seçmenleri de kendisine oy vermeleri için ikna etmeyi hedefliyor.”
Ankara’da telaffuz değişikliği
Erdoğan’ın 5 Ağustos’ta Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin ile Soçi buluşması sonrasındaki iletiler, iktidar cephesinden arkadan yapılan açıklamalar, Haid Haid’in bu tahlilini yaptı.
Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, Soçi buluşmasından bir kaç gün sonra, aslında bundan 10 ay önce, Suriye Dışişleri Bakanı Faysal Mikdad ile Belgrad’daki Bağlantısızlar Toplantısı’nda ayaküstü kısa bir sohbet yaptığını ilk seferi açıkladı. Bu görüşmenin uzun zaman saklanmış olması soru işaretlerine yol açmış olsa da da kamuoyunda, Türkiye ile Esad döneminin ortasında, 2011 yılından sonra birinci defa bu psikolojik bir siyasi sürecin gerçekleşmiş olduğu öğrenilmiş oldu.
Çavuşoğlu’nun bu açıklamasının akabinde MHP lideri Devlet Bahçeli’nin yazılı bir açıklamasıyla, Esad rejimi ile diyalog eforlarına güçlü dayanak açıklamasına da dikkat çekildi. Milliyetçi seçmenlerin Zafer Partisi’ne kaymasından kaynaklanan rahatsızlıklar bilinen Bahçeli bildirisinde, Türkiye’nin Suriye ile görüşme seviyesinde “siyasi diyalog mertebesine” çıkmasını, “ciddiyetle ele alınmaya değer” bir adım olarak nitelendirildi.
AKP Genel Lider Yardımcısı Hayati Yazıcı da, şikayet damgasını vuran açıklamalarıyla Esad rejimi ile doğrudan diyaloğun “çok gerçek bir yaklaşım” olduğunu savundu, ihtilafların tahlilinde diyaloğun anahtar kıymete sahip olduğunu söyledi. Yazıcı, bir televizyon kanalında, “liderler düzeyinde bir görüşme olabilir mi?” sorusuna da, “Ben hiç olmazsa olmaz durumda değilim. Bir yerden başlar, bu seviye yükselebilir, umarım” karşılığını verdi.
Esad, Erdoğan’a “şaka” mı yapar?
Peki, Ankara-Şam sınırında liderler düzeyinde diyalog yoluyla olağanlaşma işleminin gerçekte hakikaten mümkün mü?
Suriyeli uzman Haid Haid, kısa süreli olağanlaşmanın mümkün olmadığı görüşünde.
Ankara’nın şu andaki diyalog görüşmelerinin seçim vaadini taşıdığını, bu vaatlerin de seçimlerden sonra genellikle unutulduğunu söyleyen Haid, “Türkiye’deki seçimlere kadar Esad’ın da ‘evet diyaloğu başlatacağız’ demesi mümkün görünmüyor. Zira bunu yapmayıp, Erdoğan’ı seçimler öncesinde güçlendirecek muazzam bir jest yapmış olur.Bunu da yapmak istemeyecek” diye lisana dile getirdi.
Suriyeli muhalifler ikna olur mu?
Türkiye’nin ihtiyatlı adımlarıyla da olsa, Esad rejimi ile diyalog arayışına girerken, öte yandan yıllar boyu ona dayanağı olduğu Suriyeli muhalif kümeleri da gözardı edilemeyeceği belirtiliyor.
Çavuşoğlu’nun geçen hafta “bizim bir formda muhalefet ile hükümet, rejimi anlaştırmamız lazım” ve “muhalif Suriyelilerle ortada bir barışın olması gerekiyor” halindeki açıklamaları üzerine Suriye’nin ülkelerine, Türkiye’nin denetiminin geniş katılımılı protestolar, bunu gözlerinin önünde sermişti .
Haid Haid’e katılan bu şovlarla nükleer kümeler Ankara’ya “biz Esad ile uzlaşmayacağız, el vereceğiz” iletisini vermiş oldu. “Kanımca Türk hükümetleri, bu kadar geniş bir alanda büyüme ve bu verimte olmayı beklemiyordu” diyen Haid, Erdoğan’ın seçmenlerine Bildiri verme korkusuyla adım atarken, bunun için Suriye ve Türkiye’deki Suriyelilerde yol açılacağı yansıyı içermediği görüldüğünde.
Haid, “Ancak yaşananlar, Ankara’nın bu tepeye atlarken, iki sefer düşünmesi gösteriliyor” dedi.
Diyalog Türkiye’ye ne kazandıracak?
Türkiye’nin Esad ile diyalog arayışının, Suriye rejiminin siyasetlerinde ne ölçüde değişiklik getirebileceği, Ankara’nın beklentilerine karşılık bulunamayacağını, üyelerin en çok karşılık bulacağı soruların ortasında.
DW Türkçe’nin sorularını yanıtlayan Heinrich Böll Vakfı’nın Ortadoğu ve Kuzey Afrika Kısmının Lideri Bente Scheller, Erdoğan’ın Esad ile diyalog yoluyla sıkıntıları tahlile kavuşturmanın çok güçlü olduğu görüşünde.
“Esad rejiminin, PKK ile işbirliği konusunda oldukça kapsamlı bir sabıka belgesi var” diyen Scheller, Ankara ile Şam’ın ortasında olağanlaşmanın sağlandığını, hatta Esad rejiminin geçmişte ve günümüzde olduğu yerde de, PKK ve onunla irtibatlı yapılarla birliktelikten ayrılmayacağını söyledi.
Esad rejiminin komşularının içişlerine müdahale edildiğini, bu yolla sona ermeyi amaçladığını, eskiden de Türkiye’ye karşı PKK’yı bu gayeyle araçsallaştırdığını aktaran Scheller, “Türkiye ile bağlantıların normalleşse bile Esad rejiminin gelecekte de PKK’yı Türkiye üzerinde baskı aracı olarak kullanımık için korunmasını sağlar ” diye konuştu.
“Esad, Suriyelileri geri kabul etmez”
Esad ile diyaloğun, Suriyeli sığınmacıların ülkelerine ülkedeni de sağlayamayacağını söyleyen Scheller, son periyotta Suriye ile ilgileri normalleştirme istikametinde adımlar atan Lübnan ve Ürdün’ün karşı karşıya kaldıkları problemlere dikkat çekti.
“Lübnan hükümeti ve Hizbullah, Suriyeli sığınmacıların ülkelerine geri gitmeleri için aşırı baskı kurdular. Ancak dayanıklılık olarak geri dönmek isteyenler bile Esad rejimini geri alamadı. Birebir her şeyi Türkiye’de tutuldu. Zira Esad Suriyelileri geri kabul etmeyecektir” diyen Bente Scheller, Esad rejiminin,lerin geri dönüşleriyle ekonomik külfete katılmak istemediğini söyledi.
Alman uzman, Ürdün’ün de Esad ile bağlarını olağanlaştırma yoluyla sorunları tahlile kavuşturamadığına dikkat çekerken, daha büyük Sorunların yaşandığına işaret etti.
Scheller, “Çözüme kavuşturmak, Suriye-Ürdün hududundaki insan, istihdam ve silah kaçakçılığı sorunu daha da büyüdü. Zira Esad rejimi, Ürdün’e kaçakçılık faaliyetlerini daha da arttırdı. Özetle, Esad rejimi ile bağlarını normalleştirmek, onun yapan işbirliği ile karşılık vermek Vereceği manasına gelmiyor.Zira Esad, herkesin ona borçlu olduğuna inanıldı, el uzatanlara da müteşekkir değil.Bütün bunlar Esad ile olağanlaşma düşünerek herkes için teşvik edici olmak çok, ikaz altındadır taşınır” lisana dile getirildi.
ABD ve AB’nin geçiş süreci öncesi
Ankara’nın son atılımları Batılı başşehirler tarafından da detaylı izleniyor.
Bente Scheller, ABD ve AB’nin Suriye’de iç savaşını sona erdirecek bir “geçiş süreci” okuduğunu, Suriye ile bir normalleşmeye karşı zafer kazandığını hatırlattı.
Alman uzman, “Bu barış karşılığında de alışılmadığı için Esad ile bir gelecek inşa edilemez, bu nedenle geçiş süreci devam eden normalleşme gayretleri, aslında BM kurallarına uymaya de aykırı” şeklinde konuştu.
Bente Scheller, Türkiye’nin Esad rejimi ile normalleşmeye, birimlerin oluşturulmasına yönelmesi durumunda, bunun hem kendi ulusal çıkarları hem de parlaklıkları, hem de memleketler arası açıklıkler açısından sorunlu bir durum oluşturacağını aktardı.
Türkiye’nin yumuşak gücü
Türkiye’nin Suriye’de denetimi altında sunulan hizmetlerin ve sağlanan olanakların, Esad’ın denetimi altında pek çok bölgeden daha düzgün olması bunun da Esad rejimi üzerinde büyük baskı oluşmasını aktaran Scheller, “Bu Türkiye’nin yumuşak gücü. Ve Esad’ın aslında bunda büyük rahatsızlıkların olduğu da biliniyor” diye konuştu.
Ancak son günlerdeki açıklamaların, Suriye’nin yoğun Türkiye’nin denetimindeki tedirginliğe yol açtığını hatırlatan Scheller, “Çünkü onlar Türkiye’ye güvendiler, bulundukları inançta yaşıyorlardı. Artık ise hayal kırıklığına uğradılar. Türkiye, Esad ile birlikte çalışırlar hissedecekler? Zira Türkiye’nin rejimiyle işbirliği, onların tehlikede olduklarında manasına girebilecekleri” aktarıldı.
Erdoğan operasyonu için düğme basar mı?
Ankara’nın Şam ile temaslarını bir diğer değerli faktör, Türkiye’nin Suriye’nin bölgedeki PKK’nın uzantısı olarak görüldüğü YPG’nin de ana omurgasını oluşturduğu Suriye Demokratik Güçleri’ne (SDG) karşı atmak adımları attı.
Erdoğan, yaklaşık üç ay önce Suriye’nin kuzeyde yeni bir operasyon yapılacağını duyurmuştu. Ankara bu yolla, Suriye’nin 30 km derinliğinde oluşturmak istediği “güvenli katılımı” tamamlamayı hedefliyor.
Erdoğan geçen hafta yaptığı bir konuşmada, “Suriye’de terörün yuvalandığı son bölgeleri de temizleyerek, bu güvenlik kuşaklarının halkalarını umarım yakında birleştireceğiz” sözünü verdi.
Ancak başta ABD ve Batılı ülkelerin itirazları bu operasyona, Rusya’nın da vetosunu kaldırmaması, Erdoğan’ı şiddetli bir tercihe zorluyor.
Operasyonun büyük riskleri içeriyor
Chattam House uzmanı Haid Haid, son değerlendirmesini yaparken, “Türkiye’nin şu anda yayınlanan tek seçeneği Rusya’nın durumundani ne olursa olsun hareket sınavı. Hava gücünün kullanılamayacağı için bu daha büyük ve risk manasına geleceği” dedi.
“Erdoğan’ın şu anda cevap aradığını düşünmüyorum: Ama türlü bir harekatın kendine sağlayacağı faydalar risklere değecek mi? Yararın daha ağır bastığını düşündüğünü an geçer. Bugün olmasa da ya da üç hafta sonra… Zati bu diyaloğun açılımından önceki önceliği bu operasyondu, Bu yolla milliyetçi oyları kazanmayı hedefledi.Lakin istenilen düzeyde değildi.”
Alman uzman Bente Scheller ise, Türkiye’nin hudut bölgesinde daha geniş bir dağılım kontrol altında tutulmasının kolay olmayacağına işaret etti.
Bu sonuna kadar operasyonların memleketler arası hukuka uygun olmadığını, Türkiye’nin operasyonu baskıyla karşı karşıya kalabileceğini söyleyen Scheller, lakin mevcut memleketler arası konjonktür nedeniyle kimse Ankara’yı engellemek için harikulade bir güç de sarfın biteceğine işaret etti.
Scheller, “Dikkatler Ukrayna’ya ve çok tehlikeli ihtilaflara çevrilmiş durumda. Bu nedenle Erdoğan tekrar bir operasyon düzenlemesi halinde bu çok doğal ki protesto edilir kınanır ancak kimse bunu engellemeye çalışmayacaktır” dedi.
Güvenli bölge planı sorunları çözer mi?
Alman uzman, Türkiye’nin inançlı bölge planı için, bu alandan terörden arındırma gayesini öne sürdüğünü, lakin bunun da çok yapılmayacağını söyledi. Scheller, değerlendirmesini şöyle özetledi:
“Bizler kümelerin, terör politikalarının nasıl hareket ettiğini görüyoruz. Kendi coğrafyası ile sınırlanmıyorlar. Ziyan vermek isterlerse veriyorlar, bunun birimlerinin tarihinde görebiliriz. Bu nedenle inançlı bir bölge Türkiye’nin sahiden kendisini teröristlerden koruyabileceği manasına mı gelir bundan çok da emin değilim. Bu bu nedenle ilan edilen amaç ile elde edilebilecek sonuç pek uyumlu olmadığı kanaatinde değilim.”
EKONOMİ
16 Şubat 2025EKONOMİ
16 Şubat 2025GÜNDEM
16 Şubat 2025GÜNDEM
16 Şubat 2025GÜNDEM
16 Şubat 2025GÜNDEM
16 Şubat 2025EKONOMİ
16 Şubat 2025Veri politikasındaki amaçlarla sınırlı ve mevzuata uygun şekilde çerez konumlandırmaktayız. Detaylar için veri politikamızı inceleyebilirsiniz.