Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın desteklediği AK Parti Seçim Beyannamesi’nde iktisat liderliğinde dikkat çekici vaatler yer aldı. Bu vaatler ortada yüzde 50 civarındaki enflasyonun ve yüzde 10 düzeyindeki işsizliğin tek haneye düşürülmesi, kişi başına düşen ulusal gelirin 10 bin 600 dolardan 16 bin karşılığında çıkarılması ve “gelir takviyeli aile sistemi”nin güçlendirilmesi amacıyla öne çıktı.
DW Türkçe’ye konuşan ekonomistlere göre, Erdoğan’ın iktisat alanındaki vaatleri, AKP’nin 2011 Genel Seçimleri öncesinde, “Türkiye hazır, 2023 amacı” başlığıyla duyurduğu 2023 hedeflerinin de gerisine düşmüş durumda. Uzmanlar, Erdoğan’ın 14 Mayıs seçimlerinden zaferle çıkması halinde mevcut para ve maliye siyaseti ile bu vaatleri gerçekleştirmesinin “neredeyse imkansız” olduğunu lisana getiriyorlar.
Erdoğan’ın son vaatleri neler?
Erdoğan’ın Türkiye iktisadının yüksek enflasyon, tarihi cari açık ve işsizlik ile boğuştuğu bu periyotta açıkladığı iktisat vaatlerinde enflasyon ve işsizlik ile uğraş, tarım ve hayvancılığa dayanmak üzere, aile gelirinin büyüme güvenleri öne çıksa da, kelam konusu senaryoların nasıl hayata geçirileceğine dair bir program ortaya çıkıyor ortaya konuldu.
Erdoğan’ın vaatleri orta para siyaseti ya da mevcut düşük faiz siyasetine yönelik rastgele bir husus yer almazken, 2024-2028 orta ortalama yüzde 5,5’lik büyüme yakalanacak, 2028’de 1,5 dolarlık ulusal gelire ve 16 bin dolarlık kişi başı varılacağı üzere vaatler yer aldı.
Beş yıl içinde 6 milyon yeni istihdam ve kişi başına 25 bin dolar gelir elde eden Erdoğan, bugün 620 milyar dolarlık dış ticaretin de 1 profesyonel doların üzerinden çıkacağını tabir etti.
Bununla birlikte sıhhat ve savunma kesimlerinde büyüme beklentisi olan Erdoğan, hayata geçirilecekleri “gelir tamamlayıcı aile dayanak sistemi” ile hiçbir hanenin gelirinin mutlaka bir düzeyinin bozulmamasını sağlayacaklarını kaydetti.
Erdoğan, Türkiye’nin kendi üreteceği doğal gaz ve petrol gelirlerinden ayrılacak bir Aile ve Gençlik Bankası’nın kurulacağını vurguladı.
“Program yok, yalnızca vaat var”
Peki Erdoğan’ın iktisat alanında açıkladığı bu vaatler hayata geçirilebilir mi?
DW Türkçe’ye konuşan Prof. Dr. Cihan Bolgün’e göre, Erdoğan’ın 14 Mayıs seçimlerine yönelik açıkladığı iktisat gayeleri bir programa ve stratejiye değil, yalnızca vadelere dayanabiliyor.
Erdoğan’ın enflasyon, oran ve kişi başına düşen ulusal gelir alanlarında vaat ettiği gayelerin gerçekleşme ihtimalinin dünyadaki siyasetlerle mümkün olmadığını vurgulayan Prof. Bolgün, “Ortada bir program yok, yalnızca vaatler var. 12 yıl önceki konulan maksatlar nasıl tutmadıysa, bugün de bu vaatlerin gerçekleşmesi imkansızdır” diyor.
Prof. Dr. Cihan BolgünFotoğraf: özel
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın açıkladığı vaatlerin iktisattaki gerçeklerle örtüştüğünü söz eden Bolgün, ‘Erdoğan seçim kazanansa bile 12 aylık cari açık 60 milyar yaklaşırken, önümüzdeki üç ayda dış borç ödemeleri başlarken, iktisatta yapılacak tek şey katı sermaye denetimine geçiş olacak” değerlendirmesinde bulunuyor.
Bolgün’e göre, Erdoğan’ın düşük faiz ve tüketim odaklı iktisat siyasetlerinin devam etmesi halinde Türkiye ekonomisindeki berbat gidişat artarak devam edecek.
Son OVP ile emsal vaatler
Erdoğan’ın 14 Mayıs vaatleri ile Eylül 2022’de uygulanan son Orta Vadeli Programı ortasındaki benzerlikler dikkat çekiyor.
Hazine ve Maliye Bakanlığı ile Strateji ve Bütçe Başkanlığı tarafından, Türkiye İktisadının 2023-2025 dönemine ait yol haritası içeren yeni Orta Vadeli Programı (OVP) 4 Eylül 2022 tarihinde Resmi Gazete’nin tekrarlanan yayınlanması yayımlandı.
Programa göre 2023 yılı büyüme gayesi yüzde 5, 2024 ve 2025 yılı için büyüme yüzde 5,5 olarak belirlenmiş, enflasyonda 2023 yılında yüzde 24,9, 2024 yılında yüzde 13,8 ve 2025 yılı için ise yüzde 9,9 maksimuma konulmuştu.
İşsizlik içinse 2023’te 10,4, 2024’te 9,9, 2025’te ise yüzde 9,6 amaç açıklanmıştı. Programda 2023 yılı boyunca ihracatta 305 milyar dolar, ithalatta 384 milyar dolar ile toplam 690 milyon daire dış ticaret hacmi vizyonulmuştu.
12 yıl önceki maksatlar gerçekleşmedi
Öte yandan Erdoğan’ın 12 yıl önce, 2011 Genel Seçimleri öncesinde “Türkiye hazır, maksimum 2023” liderliğiyle duyurulduğu 2023 maksimumlarının neredeyse tamamı gerçekleşmedi.
12 yıl önceki enflasyonun tek haneye indirileceği, işsizliğin yüzde 5’in belge çekileceği, kişi başına gelirin 10 bin dolardan 25 bin yüze çıkarılacağı ve Türkiye’nin, dünyanın 10 büyük iktisadı merkezinde girileceği vaatler sıralanmıştı.
Ancak bugün gelinen noktada enflasyon yüzde 50 oranında, geniş tarife oranı yüzde 23’ün üzerine çıkmış durumda. Cari açık ve dış ticaret açığı cumhuriyet tarihinde rekor kırarken, kişi başına gelir 8 bin 500 olurken, Türkiye’nin dünya ekonomileri içindeki yeri ise 21’inci sırada yer aldı.
Millet İttifakı ne vaat ediyor?
14 Mayıs’ta Erdoğan’ın egemenliklerindeki Cumhur İttifakı’na karşı yarışacak CHP’nin inançlarındaki Millet İttifakı da iktisada ait vaat ve projelerini 30 Ocak 2023 tarihinde “Ortak Siyasetler Mutabakat Metni” ismiyle kamuoyuna duyurmuştu. Dokuz ana başlıkta 2 bin 300’ün üzerinde vaadin yer belgesi yarımya yakın kısmı iktisat alanında gayeler oluşturmuştu.
Metnin iktisat liderliği altında kaleme alınan maksatlar arasında enflasyonun iki yıl içinde kalıcı biçimde tek haneye indirileceği, TL’ye yine prestij ve istikrar kazandırılacağı, ortalama büyüme tutarının yüzde 5’in üzerine çıkarılacağı, beş yıl sonunda dolar cinsinden kişi ulusal gelirin en az iki yılda bir faizin çıkacağı, beş yıllık işsizliğin tek haneye indirileceği ve ihracatın 600 milyar dolar seviyesine yükseltileceği üzere umutlar öne çıktı.
“Muhalefetin vaatlerinde de performansları var”
DW Türkçe’ye konuşan ekonomist Barış Soydan’a bağlı Millet İttfifakı’nın da iktisat alanındaki vadelerinin gerçekleşmesi konusunda beklemeler var.
Barış SoydanFotoğraf: Privat
Muhalefetin iktidara geldiği zaman Erdoğan’ın iktisat siyasetleri yerine daha iyi ve piyasa kuralları uyumlu bir idare sergileyeceklerini tabir eden Soydan, “Sadece telaffuz bazında bile atlanacak adımlar, iktisada berbat gidişi tersine çevirecek bir hareketlenme başlatabilir” diyor.
Buna Millet İttifakı’nın buna rağmen Ortak Mutabakat Metni’nde de iktisatta vaat edilenlerin nasıl hayata geçirileceğine dair net bir program yaptığını işaret eden Soydan, “Bir takım gayeler var lakin gayelere nasıl ulaşılacağına dair bir yol haritaları yok. Nasıl bir para siyaseti, nasıl bir maliye siyaseti , nasıl bir vergi siyaseti konusunda önümüz hala karanlık. Oysa birinci 100 gün yapılacaklar konusunda daha net bir plan ortaya konabilirdi” diye konuşuyor.
News
