Emeklilikte yaşanan olaylarla (EYT) ilgili düzenlemeleri içeren Toplumsal Sigortalar ve Genel Sıhhat Sigorta Kanunu ile 375 sayılı Kanun Kararında Kararnamede kopyalanmasına izin verilmesi Dair Kanun, Resmi Gazete’de yayımlanarak resmi olarak girdi.
Emeklilik maaşı yaş haddi nedeniyle elde edemeyen yüzbinlerce kişinin uzun süre beklediği düzenlemeye ait teklifler, önceki gün TBMM Genel Heyetinde bulunan AKP, CHP, HDP, MHP ve UYGUN Partili 395 milletvekilinin oy birliğiyle kabul edilerek yasalaşmıştı. Kanun teklifi daha sonra da Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın onayına sunulmuştu.
Getirilen yenilikler
Kanuna bağlı olarak, 8 Eylül 1999 öncesinde sigortalı olup bayanlarda 20, erkeklerde 25 yıl sigortalılık mühletini almak zorunda olanlar emekli olabilirler. Emekli olabilmek için, işe başlama tarihlerinin 5 bin ila 5 bin 975 gün ortasında tamamlanması prim günü kaidesinin da tamamlanması gerekiyor.
EYT’den özel kesim çalışanlarının tekrar eski iş yerlerine dönebilmesi için 10 günlük başvuru süresinden yararlanırken, AKP ve MHP’nin yaptığı öneriyle 30 gün iptal edildi.
İlk defa yaşlılık yahut emekli aylığı tutulanlardan, yaşlılık yahut emekli aylığı talebi nedeniyle ayrılma ayrılma bildirimgesi verilenlerin ayrılmadan ayrılma bildirimi takip eden 30 gün içinde en son çalışılan özel dal yerinde iş toplumsal güvenlik takviyeli primine tabi çalışmaya başlamaları hâlinde, çalışmaya başlamaları halinde primi patron payının 5 puanlık bölümü isabet eden meblağ Hazinece karşılanacak.
Kamu kurumu ve belgelerida toplanan personeller, vilayet özel yönetimleri ve belediyeler ile bağlı finansal verilerde ve bunların üyeleri olduğu mahalli yönetimlerde, birlikte yahut farklı başka sermayesinin yarısından fazlası vilayet özel yönetimleri, belediyeler ve bağlı mali tablolara ilişkin organizasyonlarda personelne rutinleri; emeklilik, yaşlılık yahut malullük aylığı çalışmaya hak kazanmaları hâlinde, çalıştırıldıkları kamu kurum ve kuruluşları yahut şirketlerince iş kontratlarının feshedilmesi zarurî tutan kurallar de yürürlükten kaldırılacak.
Başvurular ne zaman harcanabilir?
Yasa Resmi Gazete’de yayımlandığı günden itibaren, ön şartları sağlayan EYT’liler, emeklilik dilekçesi verebilirler. Şartları yerine gelen bireyler, başvurularını hem e-Devlet üzerinden hem de Toplumsal Güvenlik Kurumu’na (SGK) doğrudan yapılabilir.
Dilekçesini Mart ayında rastgele bir şekilde doğuranların emeklilik ayları, 1 Nisan’dan itibaren geçerli olmak üzere bağlanacak. Dilekçenin ayın hangi günlerinde rastgele bir rol oynamayacak. Şartları şimdi sağlamamış EYT’liler ise, şartların tamamladığı genişlemeden emeklilik dilekçelerini verebilir ve dilekçe günlüklerini izleyenlerin aydan itibaren emekli aylarına bağlanacak.
SGK, emekli aylığı başvurularını normal kullanımda iki hafta içinde sonuçlandırsa da, yüzbinlerce EYT’linin içinde anda başvuruda bulunulması nedeniyle ay ödemesinde gecikmeler yaşanması öngörülüyor.
Bütçeye maliyet ne kadar olacak?
Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati, düzenlemenin bütçeye göre dağıtıldığını, programların takvimlere göre belirlendiğini, bu yıl 255 milyar liranın arttığını duyurmuştu. Reuters’ın ekonomistlerin programlamalarıyla ortaya çıkardığı tablo, EYT’nin kamuya yıllık 150 milyar lira maaş bütçesi maliyetinin hayırlı olduğuna işaret etmişti. Bunun dışında tek seferlik kıdem tazminatlarının da 300 milyar lirayı bulması öngörülmüştü.
EYT nedir?
1991 yılında Türkiye’de emekli olabilmek için üç ön koşul mevcuttur. Kültürler için 20 yıl sigortalılık mühleti, 5 bin 525 gün prim ödeme ve en az 55 yaş; erkekler için ise 25 yıl sigortalılık mühleti, 5 bin 600 gün prim ödeme ve asgarî 60 yaş.
1991 seçimlerinde yanlışsız Yol Partisi (DYP) Genel Lideri Süleyman Demirel, iktidara geldiğinde emeklilikte yaşını uzatmayı vadetti ve bu başbakan sıfatıyla 1992 yılında hayata kavuştu. Kelam konusu adımla, kadınların 38, kişilerin de 43 yaşında emekli olmaları mümkün oldu. 1999 yılında ise Bülent Ecevit başbakanlığında üçlü gruplar halinde, kadınlar için 58, erkekler için ise 60 yaş sınırına getirildi.
Bu düzenleme ile birlikte, 1992 ile 1999’un ortasına girenlerle ilgili bir tartışma patlak verdi. İş hayatı 1992’deki yasam halindeyken devam eden, 20-25 yıl sonra emekli olacaklarını düşünürken, 1999 düzenlemesiyle birlikte mağduriyet süreleri boyunca onlar ve örgütlendiler. Emeklilikte Yaşa Takılan Toplumsal Yardımlaşma ve Dayanışma Derneği 2015 yılında kuruldu.
DW/CÖ,JD
News
