Emeklilikte yaşanacak olayların (EYT) 23 yıl süren mağduriyetlerinin giderilmesi için yapılacak düzenlemede sona yaklaşıldı.
Resmi adı “Sosyal Sigortalar ve Genel Sıhhat Sigorta Kanunu ile 375 sayılı Kanun Kararında Kararnamede değişiklik yapılması Dair Kanun Teklifi” olan ve EYT ile düzenlemeleri içeren yasa teklifi, bugün Meclis Planı ve Bütçe Kurulu’nda ele alınmaya başlandı. AKP ve MHP milletvekilleri ile BBP Genel Lideri Mustafa Destici’nin imzasını taşıyan teklif, kurul görüşmelerinin akabinde Genel Kurul’a getirilecek.
Komisyon’a gelen düzenlemeye göre EYT’de yaş kaidesi kaldırıldı. Prim günlerinin değişiminin olup olmayacağı bilinmiyor.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın açıklamasına göre birinci etapta 2 milyon 250 bin kişinin emeklilik hakkının elde edilmesi bekleniyor. Düzenlemenin şekli geçerken EYT’li olmak için sonraki ilk günü aranacak.
8 Eylül 1999 öncesinde sigortalı çalışma yapanlardan yalnızca gerekli prim gün koşulmasını sağlayanlar düzenlemeden faydalanacak. Buna göre Toplumsal Güvenlik Kurumu’na bağlı EYT’liler 5 bin-5 bin 975 gün ortalama dönüşüm prim günleriyle emekli olabilirler. Bu da emekçilerin 750 ile 975 gün daha fazla prim gün ödeyeceği manasına geliyor. Esnaf ve memurlar kelam konusu olduğunda bayanlar 7 bin 200, erkekler ise 9 bin prim günüyle maddeden yararlanabilecek. Kısmi emeklilikte yaş şartlarında bir değişiklik olmadı. Kısmi emekli olmak isteyen EYT’liler yaş şartlarına bağlanmaya devam edecekler.
nedeniyle yeni zarar
Düzenlemede daha önceden duyurulan ‘5 bin prim gün’ kaidesinin yolu olarak 5 bin 975 günün uzatılması ise binlerce yeni mağduriyete yol açtı. 8 Eylül 1999 öncesi şartlar emekçiler için bayanlarda 20 yıl, erkeklerde 25 yıl çalışmak ve 5000 prim ödemiş olmaktı. 1999’da yapılan değişiklikle yaş şartıyla birlikte, ilk şart da gerçekleşmişti. Yasa tekliflerinde ‘Yaş koşulları dışında özel kanunlarındaki çözümler geçerli olacak’ deniyor.
AKP Küme Başkanvekili Muhammet Emin Akbaşoğlu ise kanun teklifiyle ilgili toplantıda, teklifin kolay, sade, uygulanabilir, en geniş kapsamlı ve özgürlükçi olduğunu öne sürerek “Prim gün sayısı, çalışma süresi ve yaş kaydından iki kaidesi yerine gelenler yani prim gün miktarı ve süresini dolduran istinasız herkes emekli olmaya hak kazanır. Yaptığımız düzenlemenin özü bu. Öbür bir kural ek yapmak asla kelam konusu değil. ‘Siz bu tekliflerle yeni mağduriyetler oluşturuyorsunuz’ demek iftiradır, dünyanın yanıltmaya başladığı bir dezenformasyondur” kullanıldı.
EYT’lilerin yaş pürüzünü aştı, ilk gününe eklendi
Bu görüntüyü görüntülemek için lütfen JavaScript’i etkinleştirin ve HTML5 videosunu destekleyen bir web tarayıcısına geçmeyi düşünün
EYT’liler ne talep ediyor?
Komisyon’da görüşmeler devam ederken EYT’liler sorunun kökten çözülmediği görüşmede devam etti.
Emeklilikte Yaşa Takılanlar Federasyonu Genel Lideri Gönül Boran Özüpak, DW Türkçe’ye yaptığını belirtti, Meclis’e sunulan ve prim kuralları düzenlemesinin hayal edilerek oluşturulduğunu belirtti, bu kanun hususunun iade edilmesi için gayrete devam edeceklerini söylüyor.
Meclis Planı ve Bütçe Kurulu’ndaki görüşmelere katılan Özüpak, “Yasa kurula prim kaideli olarak görüşülmeye getirildi. Federasyon olarak komiteden talebimiz, 99 önceki haklarımızın tastamam karşılığında ve insanca yaşanabilir maaşlara sahip olunuyor. Yasa prim koşuluyla çıkarsa EYT li bunu hesabını soracaktır” .
Özüpak, prim kaidesinden sorumlu olanların 1 milyon civarında olduğunu belirtiyor: “İki gözü iki çeşme halinde, biz inandık, bize 5 bin gün denildi. Gittik borçlanma yaptık, kredi çektik. Otomobilimizi sattık’ diyenler var. Alyansını bile şeytan var.”
Başka iş yerinde çalışma hakkı
Düzenlemeye göre ayrı ayrı emeklilik hakkı elde edenlerin yalnızca bireysel iş yerinde çalışmaya devam etmesi durumunda toplumsal güvenlik takviyesi primi verilecektir.
Akbaşoğlu, “Emekliliği hak edip emekli olan sonra bireysel şirketlerde 10 gün içerisinde tekrar başlayan tüm çalışanlar için işyerlerine 5 puan, yaklaşık 500 liralık bir desteklemeyi Hazinemiz, devletimiz üstleniyor. Ve bu bahiste yüzde 5 oranında bir takviye primi kelam konusu oluyor” dedi.
Emekli emekçiler çalıştırıldığında patrona 5 puan daha fazla toplumsal güvenliğe dayanak primi verilir. Kullanıcı EYT kapsamına giren personeller için dayanmak isterken, yapılan düzenlemede buna da sınırlama getirildi. Bu benzersiz bir çalışma özgürlüğü açısı bir sınırlama getirilen için eleştiriliyor.
Emeklilik başvurusu yapan uzun kuyruklar uluşturduFotoğraf: DHA
Bütçeye maliyet ne olacak?
Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati, EYT’nin bu yılki ortak kasaya koyduklarını söz vererek düzenlemenin bütçeye maliyetini bu yıl için 255 milyar lira olarak hesapladıklarını açıkladı.
Türkiye’de yaklaşık 13 milyon emekli bulunuyor. Emekliye bu yıl yüzde 30 artış yapıldı. Özel dalda 19 milyon çalışırken, minimum fiyat bu yıl yüzde 55 artışla 8506 lira oldu.
DW Türkçe’ye konuşan Toplumsal Güvenlik Uzmanı Özgür Erdursun, sigorta primi ve vergi üzerinden yasal gelirinin giderlerinden daha fazla arttığına işaret ederek, diğer taraftan artan maaşların harcamalara yansıyacağını, dolaylı vergi gelirlerinin de sanat gelirlerinin olacağını söylüyor. Erdursun, “Aslında kendi kendini amorti eden bir sistem var. Kaldı ki bu bedavaya dağıtılan bir para da değil. EYT’lilerin masrafları karşılanıyor ama EYT’liler esasen yıllar boyunca çalıştılar, primlerini yatırmışlar, vergilerini ödemişler. Bedavaya bir şey isteyenler isteyenler değiller ki” diye konuşuyor.
Başvurular ne vakit yapılacak?
AKP Küme Başkanvekili Muhammet Emin Akbaşoğlu, EYT’nin bu ay içerisinde yasalaşacağını açıkladı.
Kanun teklifinin en geç gelecek hafta salı yahut çarsamba günü TBMM Genel Heyeti’nden tutulması ve yasanın Resmî Gazete’de yayımlanmasıyla birlikte gizli kalması bekleniyor.
Kanun’un boşanmasıyla başvurmalar alınmaya başlanacak. EYT düzenlemesinden faydalananların emeklilik için dilekçesini verecek. Şartları yerine gelenler, Mühlet hududu olmaksızın, SGK ve e-Devlet’ten kayıt yaptırabilecekler.
Maaşlar ne vakit ödenecek?
Dilekçelerin kayıt kayıtlarını takip eden ay başı prestijiyle emekliliğe hak kazanılmış olacak.
Bu nedenle başvuruların şubatta başlaması halinde şubattan dilekçe veren emeklilikler martta birinci maaşlarını alabilecekler. Ocak ayında yapılan artış sonrasında en düşük emekli maaşı 5500 TL düzeyinde bulunuyor.
Bir EYT’nin kıdem tazminatı alabilmesi için az 1 yıllık bir süre içerisinde yerinde olması gerekiyor. Özgür Erdursun, “Emeklilik kesintisi sonra kıdem tazminatını talep eder, kıdem tazminatını alır, daha sonra tekrar istemek isteyen patron bu kişilerin girişlerini bir gün sonra, emeklilik talebinden sonra da kullanabilir. Toplumsal güvenlik takviye primiyle, emekliler için ödenen primle tekrar girişlerini yapar. Bu kişilerin tekrar çalışabilirler.Emekli kişilere daha sonra emekli aylıklarına bir kesinti olmaz” bilgisi veriyor.
EYT nasıl ortaya çıktı?
Türkiye’de prim hayatını doldurması yerine emekli olamayan kadınlar, uzun yıllardır mağduriyetlerinin giderilmesini bekliyor.
17 Ağustos 1999 zelzelesinin akabinde yapılan toplumsal güvenlik islahatı, Emeklilikte Yaşayan Takılanlar (EYT) denilen binlerce çalışanın mağduriyetine yol açtı. IMF ile stand-by muahedesi yapan DSP-MHP-ANAP hükümeti tarafından 8 Eylül 1999’da 4447 no’lu yasa iptal edildi, geriye dönük olarak çalıştırıldı ve bu önceden sigortalı olanlara da kullanılabilir. Sayılı kişi, işe başladığı tarihteki tüm kaideleri yerine getirse de yaşını beklediğim için emekli olamadım.
Sorun 1999’dan bu yana bir tartışma gündeme geldi, ancak bir çözüme kavuşmadı. Yaşayan insanlar 28 Şubat 2014’te EYT Derneği’ni kurdu. Küme, Türkiye’nin 22 vilayetinde dernekleşerek federasyon haline geldi. Ankara, İzmir, İstanbul, Bursa ve Kayseri’de geniş katılımlı mitingler düzenlendi.
News
