Emeklilikte yaşanabilir (EYT) çalışanları ile ilgili düzenlemeleri içeren Toplumsal Sigortalar ve Genel Sıhhat Sigorta Kanunu ile 375 sayılı Kanun Kararında Kararnamede değişiklik yapılmasına ilişkin Kanun Teklifi, TBMM Genel Konseyinde kabul edilerek maddeleştirildi.
Emeklilik parası yaş haddi nedeniyle elde edemeyen yüzbinlerce kişinin uzun süre beklediği düzenlemeye ait teklifler, Genel Kurul’da bulunan AKP, CHP, HDP, MHP ve YETERLİ Partili 395 milletvekilinin oy birliğiyle kabul edildi.
Getirilen yenilikler
Kanuna bağlı olarak, 8 Eylül 1999 öncesinde sigortalı olup bayanlarda 20, erkeklerde 25 yıl sigortalılık süresi boyunca emekli olabilirler. Emekli olabilmek için, işe başlama süresine göre5 bin ila 5 bin 975 gün ortasındaki prim günü rejiminin da tamamlanması gerekiyor.
EYT’den özel kesim çalışanlarının tekrar eski iş yerlerine dönebilmesi için 10 günlük başvuru mühleti, AKP ve MHP’nin teklif ettiği öneriyle 30 gün iptal edildi.
İlk defa yaşlılık yahut emekli aylığı tutulanlardan, yaşlılık yahut emekli aylığı talebi nedeniyle ayrılma ayrılma bildirimgesi verilenlerin ayrılmadan ayrılma bildirgesi takip eden 30 gün içinde en son çalışılan özel kesim yerinde iş toplumsal güvenlik takviyeli primine tabi çalışma başlamaları hâlinde, çalışmaya başlandığı yerden, çalışmaya başlandığı yerden primi patron payının 5 puanlık bölümü isabet eden fiyat Hazinece karşılanacak.
Kamu kurumu ve masraflarında takım halinde tutulan personeller, vilayet özel yönetimleri ve belediyelerin ile bağlı finanslarında ve bunların üyeleri olduğu mahalli yönetimlerde, birlikte başka farklı sermayelerinin yarısından fazlası vilayet özel yönetimleri, belediyeler ve bağlı takvimlere ilişkin organizasyonlarda personelne rutinleri; emeklilik, yaşlılık yahut malullük aylığı çalışmaya hak kazanmaları hâlinde, çalıştırıldıkları kamu kurum ve kuruluşları yahut şirketlerince iş kontratlarının feshedilme mecburi tutma koşulları de yürürlükten kaldırılacak.
Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanı Vedat Alım, Twitter hesabından yaptığı paylaşımda, “Uzun süre boyunca uğraştığımız 24 yıllık EYT sorunu artık çözüldü. İşçilerimize güzel olsun!” dedi.
2 milyon 250 bin kişi
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, EYT’lilerle ilgili düzenlemenin Aralık ayı sonunda kamuoyuna açıklamıştı. Erdoğan, kelam konusu düzenlemeyle yaklaşık 2 milyon 250 bin kişinin daha emekli olma hakkına sahip olacağının sözünü vermişti.
Emeklilikte yaş dağılımı en son ne vakit kaldırılmıştı?
1991 yılında emekli olabilmek için üç şart vardı. kadınlar için 20 yıl sigortalılık süresi, 5 bin 525 gün prim ödeme ve asgarî 55 yaş; erkekler için ise 25 yıl sigortalılık mühleti, 5 bin 600 gün prim ödeme ve en az 60 yaş. Fakat o yıl yapılan seçimlerde devrim Hakikat Yol Partisi (DYP) Genel Lideri Süleyman Demirel, emeklilikte yaş kaidesinin kaldırılması vadetti. Bunu 1992 yılında başbakan olarak gerçekleştirdi.
EYT ile ilgili 8 Eylül 1999’da ne oldu?
Demirel’in attığı bu adım, sigortalılık mühleti olduğu düşünülen kadınların 38 yaşında olması, 43 yaşında ise emekli olabilmesine imkan sağladı. Yıllar içinde çeşitli iktidar göreviye gelindi ve düzenleme tartışması söz konusu oldu. Toplumsal güvenlik sisteminin bu nedenle büyük ziyan görüldüğü tabir edildi. Nihayetinde 8 Eylül 1999’da Bülent Ecevit’in başbakanlığında üçlü yeni bir maddeyle emeklilik şartları yeniden düzenlendi. Sigortalılık ve prim günü mühletinin yanı sıra, bayanlar için 58, erkekler için 60 yaş sınırı getirildi.
EYT’liler nasıl ortaya çıktı?
1999’daki bu düzenlemenin akabinde 1992 ile 1999 ortasında işe girenler tartışma konusu oldu. İş hayatını 1992’deki yasa varken 20 ya da 25 yıl sonra emekli olacaklarını düşünürken 1999’daki yeni maddeyle sakatlanmayı tabir ettiler. Kanunların geri işletilemeyeceğinden hareketle bir ortaya çıkan organize olmuşlardır. 2015 yılında Emeklilikte Yaşa Takılanlar Toplumsal Yardımlaşma ve Dayanışma Derneği’ni kurdular.
Muhalefet ve iktidar ne dedi?
EYT’liler kamuoyunda pek çok siyasi partinin buraya yöneldiği görülüyor. 2018 yılında CHP ve UYGUN Parti’nin durumunun çözülebilmesi için Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne kanun teklifi verdi ancak iktidar bunları reddetti. Muhalefet bunun gündemde gidişatında devam edince 2019 yılında Cumhurbaşkanı Erdoğan, EYT’nin ülke iktisadını çökertmeye giden bir adım olduğunu, seçim kaybedilecek bile olsalar bu şeyin içine girmeyeceklerini söyledi.
EYT’nin bütçeye yükü ne?
Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati, yaptığı açıklamada, “EYT’nin bütçeye maliyeti bu yıl için 255 milyar lira olarak hesapladık, kasada hazır duruyor. Buna Kredi Garanti Fonu kefaletleri dahilinde değil” dedi.
Erdoğan ise düzenlemeyi duyurduğu konuşmasında, “Sistemin idamesine ziyan vermemek ve ülke iktisadının üzerine kaldırılamayacağını yükler bindirmemek için uzunca bir süre bu türlü bir düzenlemeye sıcak bakmadık” kelamlarını kullandıklarını ve düzenlemenin fedakarlığıyla durdurulduğunu söyledi.
Reuters’ın ekonomistlerin programlamalarıyla ortaya çıkardığı tablo, EYT’nin kamuya yıllık 150 milyar lira maaş bütçesi maliyetinin hayırlı olduğuna işaret etmişti. Bunun dışında tek seferlik kıdem tazminatlarının da 300 milyar lirayı bulması öngörülmüştü.
DW,ANKA/CÖ,BB,JD
News
