Fransız gösterileri 1915-1918 ortalarında Osmanlı İmparatorluğu’nda yaşayan Asuriler ve Keldanileri maksat katliamlarının Fransa tarafından “soykırım” olarak yetişkinler için yasal başlatılması başlatıldı. Fransız hükümetinin girişimleri şimdilik desteklenmiyor.
Girişim birinci olarak parlamentonun üst kanadı olan Senato’da gündeme geldi. Senato’da bolluk içeren sağ Cumhuriyetçiler (LR) partisine mensup 76 senatör tarafından sunulan “1915-1918 devrinde Asuri ve Keldanilere Yönelik Soykırımın Tanınması” başlıklı karar tasarısı 8 Şubat’ta genel olarak tartışıldı. Türkiye’deki yıkıcı zelzele felaketinin tamamının ertelenmesine gerek görülmedi. Tasarı kayıt sonunda 2’ye karşılık 300 oyla kabul edildi.
Tasarıda Fransız programlarıe, “1915-1918 ortasında Osmanlı makamları tarafından 250 binden fazla Asuri ve Keldaniye’ye yönelik kitlesel imhayı, sürgünü ve kültürel eğitimin elden gelenleri soykırım olarak tanıması,” “bu soykırımı bölgesel kınaması” ve “her yıl 24 Nisan’da Ermeni soykırımını ve Asuri-Keldani soykırımını anma günü ilan ediyor” davetinde bulunuluyor.
“Fransa’nın Doğu Hıristiyanları borcu”
Karar tasarımının mimarı olan LR seti üyesi Marsilya senatörü Valérie Boyer, oylama öncesinde genel olarak yaptığı konuşmada, 1915-1918 devrinde Osmanlı İmparatorluğu’nda yaşayan “2,5 milyon Hıristiyan’ın fizikî, kültürel ve dinî soykırım kurbanı olduğunu” savundu. Fransa’nın, Yasal Sultan Süleyman ile Fransa Hükümdarı 1. François ortasında imzalanan kapitülasyonlardan bu yana “Doğu Hıristiyanlarını müdafaa rolü olduğunu” lisana gelen Boyer, “Fransa bu tarihi ve manevi tazminata sadık kalmalıdır” dedi. Boyer konuşmasında, Doğu Hıristiyanlarının 1915-1918 devrinde Osmanlı İmparatorluğu bölgelerinde yaşadıkları ile IŞİD’in bugün Irak ve Suriye’deki hareketleri ortada paralellik içinde oluştu.
Valérie Boyer, Nicolas Sarkozy’nin cumhurbaşkanlığı döneminde gündeme gelen ve “Ermeni soykırımını inkârın cezalandırılmasını” öngören yasal girişimlerin başlatılmasını öngören bir gelişme yaşandı.
Fransız hükümeti “soykırım” kararına karşı
Oturumda, Dış Ticaret Bakanı Ollivier Becht ise Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ve katılımın tasarıyı desteklemedikleri bildirisini verdi. Tarihin tarihsellere aktarılmasını sağlayan Fransız Bakan, “Bir soykırımı öğrenmek için Soykırımın Önlenmesi ve Cezalandırılması Hakkında Mukavele ve milletlerarası mahkemelerin tüzükleriyle oluşan milletlerarası bir organ temelinde hukukî bir karar verilmesi” dedi. 1915 olayları ile IŞİD kurbanları ortasındaki paralelliğe de karşı çıkan Fransız Bakan, “1915’de kurbanların tamamı Hıristiyan’dı. Meğer IŞİD’in kurbanlarının birçoklarını Müslümanlar oluşturuyor” ifadesini kullandı.
Senato’daki kayıttan bir gün önceki Paris’te Fransa Asuri-Keldani Uyum Komitesi’nin yıllık yemeği düzenlendi. Fransa Güç Bakanı Agnes Pannier-Runacher tarafından temsil edilen eski Cumhurbaşkanı François Hollande ve eski başbakanlar François Fillon ve Bernard Cazeneuve de katıldı.
Ankara reaksiyon gösterdi
Senato’da büyük oy çoğunluğuyla kabul edilen, ancak hukuksal planda bağlayıcılığı olmayan karara Ankara’dan reaksiyon gecikmesi oldu. Türkiye Dışişleri Bakanlığı Bakanlığı Tanju Bilgiç, mevzu hakkında bir inceleme yaptı, “Türkiye’nin kimseden tarih dersi almaya hak kazandığı yok. Tüzel ve tarihi temelden mahrumiyet bu basiretsiz teşebbüsün Fransa Senatosu’nun itibarsızlığını pekiştirmekten sonraki bir sonucu ya da alınacak bir istikameti mevcut. Fransa Senatosu , diğerlerine tarih dersi vermek yerine, kendi taraflarında bakılmalıdır” karşılığını verdi.
Meclis meclisine geliyor
Senato’nun kararı sonrasında başka bir girişim artık Fransa Ulusal Meclisi’nde gündeme getiriliyor. Meclis’teki teşebbüsün gerisinde da LR milletvekilleri var. Lakin LR Senato’da olduğu üzere Meclis’te çoğunluğa sahip değil. LR bu nedenle Meclis’e ait “Asuri-Keldani soykırımı” tezine ait bir karar tasarısı, bir yasa teklifi sundu. Karar tasarısı Senato’daki karar metni ile büsbütün halinde tabir ve tezleri içermektedir.
Yasa hükmü ise iki husustan oluşuyor. Birinci husus, “Fransa, Birinci Dünya Savaşı sırasında Asuri ve Keldaniler’e yönelik soykırımı açıkça tanıyan” sözler kullanıldı. İkinci husus ise “Fransa her yıl 24 Nisan’da Birinci Dünya Savaşı’ndaki Asuri soykırımının kurbanlarını anar” teklifine yer veriliyor.
Karar tasarısı ve yasa teklifinin Meclis genel konseylerinin ne zaman geleceği şimdi belli değil. Hükümetin Senato’da olduğu üzere karar tasarısının karşılanması bekleniyor. Karar tasarısı kabul edilse dahi, son hükümet ve Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’a ilişkin.
Yasa teklifi için durum daha karmaşık. Teklif Meclis’ten geçerse Senato’ya gidecek. Yasalaşması için burada da kabul edilmesi gerekiyor. Senato’nun, mevzuyu birinci duyurusu yapılıyor ve birinci karar alan yasama organı olarak yasa teklifini kabul etmeye hazırlandığı sırada bulunuluyor.
Yasalaşırsa Anayasa Kurulundan dönülebilir
Parlamentonun bu biçimde oy vereceği yasaya Cumhurbaşkanı, Başbakan, yasama organlarının liderlerinden biri ya da 60 milletvekili yahut senatör tarafından “Anayasaya aykırılık” temelinde Anayasa Kurulu önünde itiraz edilebiliyor. Emsal, Şubat 2012’de yaşanmış, “Ermeni soykırımını inkârın cezalandırılması” konusunda Fransız parlamentoları tarafından oylanan yasa, bir küme parlamentonun itirazı üzerine Anayasa Kurulu tarafından “ifade özgürlüğüne ters olduğu” iptal edilmişti. Anayasa Kurulu’nun iptal kararı öncesi Paris-Ankara krizinde siyasi ve operasyon bağları kopma noktasına gelmişti.
News
