Yazar Abdullah Altay kaleme aldığı yazısında ‘Çin ve Rusya, Hamas’ın 7 Ekim’deki saldırısını terör faaliyeti olarak tanımlamaktan kaçındılar’ tabirlerine yer verdi.

İşte Altay’ın kaleme aldığı o yazı;

7 Ekim’den itibaren abluka altındaki Gazze’de işgal rejiminin soykırım ve katliamları global siyasetin merkezine yerleşti. Dünyanın gözü önünde 4 binden fazlası çocuk olmak üzere 10 bin sivilin katledildiği Gazze’de, ABD ve AB ülkelerinin İsrail’e şartsız dayanağı, Soğuk Savaşın akabinde en büyük kırılmalardan birine işaret etmektedir. ABD ve AB ülkeleri Gazze’ye yapılacak insani yardımlara ait BM kararlarını desteklemedikleri üzere ateşkes davetlerini da görmezden gelmişlerdir. Bütün ahlaki ve siyasi kıymetlerini rafa kaldıran Batı’nın İsrail’e takviyesi, ABD ve AB’nin Ortadoğu siyasetlerindeki global güç rekabeti ve çekişmeden bağımsız bir biçimde kıymetlendirilmesi mümkün değildir. Bu bağlamda ABD ve AB’nin Gazze yaklaşımı; Ortadoğu halkları için büyük bir hayal kırıklığı oluştururken, bölgedeki müttefik rejimleri de kendi halklarıyla karşı karşıya getirmiştir. Ukrayna’da güç günler yaşayan Rusya ve Ortadoğu’da hem ekonomik hem diplomatik nüfuzunu genişleten Çin’in Ortadoğu’daki varlığını kıymetlendirmek, hem Gazze’deki çatışmaların geleceği hem de krizin bölgesel bir savaşa dönüşüp dönüşmeyeceği sorununu anlamak ismine kıymetlidir.

Batıdaki aktörlerin İsrail’e mutlak dayanağından farklı olarak Rusya ve Çin, bölgedeki menfaatlerini korumak için farklı öncelliklere sahiptir. Rusya, Gazze krizini bir fırsata dönüştürmeye çalışırken, Çin ise ABD’nin bölgede artan askeri varlığından rahatsız olmaktadır. Moskova, İsrail’in Ukrayna Savaşı karşısında tarafsız kalmasını istemektedir. Pekin ise kendisini bilhassa İran’a baskı uygulayabilecek, kısıtlı ölçüde bölgede savaş cephelerinin genişlememesini sağlayabilecek, barışı ve arabuluculuğa sağlayacak ehil taraf olarak sunmaktadı

Çin ve Rusya, Hamas’ın 7 Ekim’deki saldırısını terör faaliyeti olarak tanımlamaktan kaçındılar. Bununla birlikte Hamas’ın Moskova’yı ziyaret ettiği gün Çin ve Rusya, Amerika’nın BM Güvenlik Kurulu’ndaki yalnızca Hamas’ın taarruzlarının kınanması kararı karşısında veto hakkını kullandı. Bununla birlikte Gazze’de kapsamlı bir ateşkes ilan edilmesi talebinden de kaçındı. Filistin davasının tekrar bölgesel siyasi bir gündem haline gelmesi Rusya ve Çin’in bölgedeki rollerini arttırmaları için fırsatlar sunmaktadı

İsrail’in Gazze Hücumları Rusya’nın Çıkarlarına Yarar Sağlıyor

Hamas Hareketi başkanlarından bir takım, 26 Ekim’de Moskova’yı ziyaret etti ve bu ziyaretleri sırasında Rusya Devlet Lideri Ortadoğu’dan Sorumlu Danışmanı ‘‘Mihail Bogdanov” ile görüştü. İşgalci İsrail Hükümeti ise bu ziyareti ‘‘üzücü” olarak niteleyerek kınadı. Bunun üzerine Moskova, İsrail-Filistin çatışmasındaki tüm taraflarla irtibat kanallarının devam edeceğini vurguladı. Bu ziyaretten evvel Putin, Kırgızistan’da gerçekleştirilen ‘‘Bağımsız Devletler Topluluğu” tepesindeki konuşmasında, İsrail ile rastgele bir dayanışma iletisi vermezken, ‘‘Filistin tarafındaki kabul edilemez hasar”dan bahsetti. Bununla birlikte Putin’in Netanyahu’yu arayarak, 7 Ekim akınındaki ölenler için taziyesini iletmesi ise yaklaşık 10 gün sürdü.

Moskova, İsrail’in Filistinlilere yönelik siyasetlerini, batı askeri gücünün Ukrayna’dan işgal güçlerine hakikat aktarabileceği bir fırsat olarak görmektedir. Bu açıdan Gazze’deki savaş, nispeten Washington’un ve Avrupalı müttefiklerinin dikkatini, NATO’nun doğu kanadından uzaklaştırarak doğudaki silah cephaneliklerini İsrail işgali tarafına yönlendirebilir. Bu da cüz’i olarak silahların ve cephanelerinin Ukrayna’ya gelmesini engelleyebilir. Halihazırda Gazze’deki savaşın bitkin halde olan Batının Rus güçlerine karşı Ukrayna için cephanelik ve fon bulma konusunda çok büyük bir zorluk yaşadığı periyoda denk geldiği gözden kaçırılmamalıdır.

ABD Lideri Joe Biden’in kongrede sunduğu acil fon talebi ve İsrail yardımları ile Ukrayna yardımlarını tıpkı pakette sunması, bilhassa kongredeki partisel ayrılıkların derinleştiği bir ortamda, Amerikan idaresinin İsrail işgaline verilecek dayanağın Ukrayna’ya verilen takviyesi etkileyebileceği korkusu oluşturmaktadır. Ayrıyeten Biden’in talep ettiği fon 61 milyar dolar Ukrayna takviyesi ve 14 milyar dolar işgalci İsrail takviyesi de dahil olmak üzere 106 milyar dolardır.

Rusya’nın Şubat 2022’de Ukrayna’yı işgal etmesinden bu yana Moskova’nın Tahran’la olan askeri iş birliği daha da derinleşti. Rusya, Tahran’ın füze programlarını modernize etmesi karşılığında İran’dan insansız hava uçakları ve balistik füzeleri ithal etti. Rusya ile İran ortasındaki bu askeri iş birliğinin -özellikle Ukrayna’nın Rus güçlerine karşı saldırısı devam ettiği sürece- savaşın genişlemesi halinde İran’ın Rusya’dan savaş uçakları ve hava savunma sistemleri üzere takviye talepleri artacağından savaşın sıcaklığının tüm Ortadoğu’ya da yansıması olacaktır.

Gazze’deki savaş, birebir vakitte Rusya’nın güney ülkelerine verdiği takviye sayesinde bölgedeki rolünü daha da güçlendirmesine sebep olmaktadır. Rusya’nın, Batı ile Washington’a dair verdiği gayretin geniş satıhlara yayılması, ABD’nin ve tesirindeki milletlerarası sistemin başka devletler nazarındaki haksız pozisyonu öne çıkmıştır. Putin ayrıyeten Washington’un Filistin sorununu uzunca bir mühlet görmezden geldiğini öne sürerek, Amerikan idaresinin temel başarısızlığına vurgu yaptı. Buna ek olarak Rus medyası, batı medyasının işgale taban sağlayan propaganda yayınların tersine açık bir biçimde Filistin tarafında yer alan ve sivillerin çektiği acıları ortaya koyan yayınlar yapmaktadır.

Geçmiş hadiselere karşın Rus diplomasisi, Ortadoğu’daki rakipler ortasında bir istikrar siyaseti izleyecektir. Zira bu durum, İsrail’le yakın alakasını devam ettirmek isteyen Rusya’nın da kazanımlarını artıracaktır. Ayrıyeten Moskova’nın, İsrail’in Ukrayna Savaşı karşısında tarafsız kalmasına, bilhassa de Kiev’e gelişmiş silahlar vermemesi ve Batının yaptırımlarına katılmayı reddetmesine gereksinimi vardır.

Özetle; Gazze’deki savaşın genişlemeden devam etmesi, Rusya’nın çıkarlarına hizmet etmektedir. Savaşın devam etmesi Amerika’nın Ukrayna’ya olan askeri yardımlarını azaltmasına sebebiyet verebilir. Çatışmaların ise Ortadoğu’da büyük bir savaşa dönüşmesi Amerika’nın İsrail’e mutlak takviyesi ışığında tahminen de yorgun Rusya’yı askeri olarak İran’dan dayanak almaya itebilir. Bu da Kiev ile savaşında Moskova’ya yarar sağlamaz.

Gazze Krizi Çin’in Ortadoğu Siyasetini Agresifleştirebilir

Diğer taraftan Çin Dışişleri Bakanlığı 8 Ekim’deki birinci açıklamasında ‘‘ilgili tarafların sakin kalarak kendilerini denetim etmelerini ve sivillerin korunması için hemen düşmanlıkların bitirilmesi” davetinde bulundu. Bunun akabinde Çin Dışişleri Bakanı Wang Yi ‘‘İsrail’in uygulamalarının kendini savunma kapsamını aştığını” belirterek ‘‘Gazze halkına karşı toplu cezalandırma” uygulamasının durdurulması davetinde bulundu.

Çin’in süreç üzerine tavrını, diplomatik kanallar aracılığıyla verdiği bildirilerin dışında, Gazze’deki savaşı Filistin-İsrail krizi bağlamından çok ABD ve müttefikleri ile olan rekabet bağlamında kıymetlendirilmesi gerekir. Ulusal çıkralarını önceleyen Pekin idaresi, 7 Ekim taarruzlarını sürpriz karşıladığı izlenimi vererek, krizin başlangıcında tarafsız bir tavır sergilemiştir. Fakat sonrasında İsrail’i eleştiren ve Amerika ile Avrupa’nın İsrail işgaline karşı mutlak takviyesine karşı Filistinlilerin yanında yer alan bir strateji Çin tarafından benimsendi. Rusya’nın yaptığı üzere Çin de söylemlerinde ve yayınlarında Ortadoğu’daki bu çatışmalarda Washington tarafında yer almayarak karşı tarafta yer almaya itina gösterdi. Bu tavır, Çin’in dünya üzerinde Washington’un yönettiği nizama alternatif bir tertip oluşturulmasının gerekliliği görüşüne takviye vermektedir.

Gazze’deki savaş klasik olarak Amerikan hakimiyetinin olduğu Ortadoğu’da, Çin’e kendi nüfuzunu artırabileceği bir fırsat vermektedir. Pekin son yıllarda bölgede siyasi ve ekonomik nüfuzunu istikrarda tutmayı amaçlamakta ve dış siyasetindeki bu dönüşümün yalnızca ticari çıkarları için olmasını hedeflememektedir. Birebir vakitte Çin Devlet Lideri Şi Cinping’in, çoğunluğunu Arap ülkelerinin oluşturduğu güney ülkelerindeki Çin liderliğine dair vizyonunu gerçekleştirmek ve Washington ile batılı müttefiklerinin karşısında kendi çıkarları için ortaya koyacağı yeni bir milletlerarası nizamı yerleştirme amacı de vardır.

Pekin son aylarda Ortadoğu’da daha evvel örneği görülmemiş halde arabuluculuk da yaparak diplomatik çalışmalarını ağırlaştırdı. O denli ki bu arabuluculuk sayesinde geçtiğimiz Mart ayında Suudi Arabistan ile İran ortasında tekrar bağlantıların başlaması için bir muahede imzalanmasını başardı. Pekin birebir vakitte geçtiğimiz Ağustos ayında 4 Ortadoğu ülkesinin (Mısır, Suudi Arabistan, İran ve Birleşik Arap Emirlikleri) BRICS kümesine dâhil edilmesinde de aktif bir rol oynadı. Ve yeniden Xi, geçtiğimiz aylarda Suudi Arabistan-İran ve Filistin-İsrail krizlerinde güçlü bir arabulucu aktör olarak ön plana çıktı. Savaşın patlak vermesinden birkaç gün sonra Pekin, ateşkes ilan edilmesinin koordine edilmesi için yardımcı olabileceğini belirten diplomatik bir kampanya başlattı. Çin’in Gazze’deki savaşta sergilediği tavrı da Pekin’in barışı temin edici ve tarafsız olarak arabuluculuk rolü üstlenebileceğine işaret etmekte. Tıpkı vakitte Çin’in çatışmaların tahlili noktasındaki güçlü siyasetleri bölgesel çekişmeleri de çözebileceğine dair bir itimat oluşturmaktadır.

Çin’in Gazze savaşındaki geri dönüşü İsrail’e olumsuz aktife karşın, İran’la olan yeterli ilgileri Pekin’i savaşın bölgesel olarak genişlemesinin düzgün bir aktör haline getirebilir. Zira Çin, İran’a baskı yapabilecek ender ülkelerden biridir. Pekin’in bu nüfuzunu, bölgesel olarak geniş bir savaşın patlak vermesinin engellenmesinde kullanma ihtimali vardır.

Özetle Ortadoğu’da sessiz bir halde nüfuzunu arttıran Çin için Gazze krizi, bölge siyasetini etkilemiştir. ABD’nin bölgede artan askeri varlığı ve AB ülkelerinin güç siyasetleri Çin’in ‘Bir Jenerasyon Bir Yol’ üzere stratejik planlamaları için olumsuz bir gelişme olabilir. Arabuluculuk ve ekonomik yatırımlarıyla yıllara yayılan bir strateji izleyen Çin, son krizin bölgedeki planlarını olumsuz etkileyebilme senaryosuna karşı daha agresif bir siyaset benimseyebilir.

ABD’nin Bölgedeki İtimat Kaybı Çin ve Rusya’ya Yarıyor

Gazze savaşının da gösterdiği üzere Filistin sıkıntısı, birçok Arap ülkesini direkt etkilemektedir. Bu sebeple bölgesel siyasetin öncelikli gündem hususu kalmaya devam edecek üzere gözükmektedir. Bu durum, mezkur ülkelerin artık kısmi sıkıntıları çözmeye çalışan eski tahlil tekliflerinin yerine kesin ve kalıcı tahliller üretmeye değer vermelerini sağlayacaktır. Tıpkı vakitte devam eden savaşın içeriği ve askeri sonuçları ne olursa olsun, Filistin sorununun kısa vadede görmezden gelinmeyeceği herkes tarafından kabul edilmiştir. Bundan ötürü normalleşmelerin Arap ülkeleri için toplumsal baskıyı arttıracağını beklemek mümkündür. Bu durum bölge ülkelerinin ABD ile olan alakalarını tekrar gözden geçirmeleri ve Rusya ve Çin üzere alternatif müttefikler arayışına neden olacaktır. Bu nedenle Çin ve Rusya’nın bölgedeki rolünün artması için yeni fırsatlar sunmaktadır. Böylelikle Çin ve Rusya’nın bölgedeki varlığına ait iki mümkün senaryonun gelişmesi mümkündür. Her ikisi senaryo da de Rusya ve Çin’in çıkarlarına takviye olacaktır:

Birinci senaryo: Bölgedeki ülkelerin çıkarlarını düşünmeyen ve bu ülkelerin istediği formda bölgesel istikrarı desteklemeyen ABD’nin gündeminden bağımsız olarak, bölge ülkelerinin kendi ortalarında ortak bir çalışma ortaya koyma yöneliminin artması. ABD’nin bölgede hala en tesirli güç olduğunda bir kuşku yok. Lakin bölgesel gündemi şekillendirme gücü son yıllarda yavaş yavaş azalmaktadır. Bu sebeple Gazze krizi, bölge devletlerinin kendi bölgesel çıkarlarını artırmak için daha fazla birlikte çalışmaları zorunluluğuna itecektir.

İkinci senaryo: Bölge ülkelerinin gibisi olmayan bir taraflılık sergilenen bu krizde, batılı ülkelerin yerine yeni alternatif olması nedeniyle Rusya ve Çin ile olan alakalarını güçlendirmeye devam etmesi. Batılı ülkelerin Gazze halkının Arap ülkelerine göç etmeleri için yaptıkları baskılar, Arap ülkeleri rahatsız etmiştir. Bu durum, Batının müttefiklerinin iç güvenliğine kıymet vermediğini, işgalin demografik yapısının sıkıntısını, öbür devletlerin çıkarlarına ilgisiz kalarak çözmeye çalışmaya hazır olduğunu da ortaya çıkarmıştır. Birebir vakitte Batının Gazze’deki insani durum karşısındaki duruşu, Washington’un müttefik olduğu Arap ülkelerinin sorumlularını, Batının bu krizdeki sivillerin hayatlarını sadece Arap oldukları için umursamadığı konusunda ikna ederken; Rusya ve Çin ise Gazze’de ateşkesin sağlanması ve insani yardımların içeriye alınmasına müsaade verilmesi davetini ciddiyetle artırmıştır.

Özetle Moskova, İsrail’in Gazze’ye başlattığı savaşı, Batı’nın askeri dayanağını Ukrayna’dan işgal güçlerine yönlendirmesi için bir fırsat olarak görüyor. Çin ise bu savaşa İsrail Filistin çatışmasından çok ABD ile rekabet bağlamında pahalandırıyor. Sonuç olarak Çin ve Rusya her ikisi de Gazze savaşı ile birlikte, ABD’nin memleketler arası sistemin ve İsrail’in bölge ülkeleri üzerinde zulüm siyasetinin tarafgir davranması ve başarısızlığını göstererek, kendisinin Güney ülkeleri üzerindeki destekçi ve alternatif bir güç olarak sunmaktadır.