Bulunduğu coğrafyanın en büyük tarım ve hayvancılık ülkelerinden biri olan Türkiye, son devirde rekor kıran besin enflasyonu nedeniyle bitkisel ve hayvansal eser fiyatlarında dünyanın en değerli ülkelerinin biri haline geldi. Birleşmiş Milletler (BM) Besin ve Tarım Örgütü (FAO) tarafından yapılan açıklamalarda, küresel besin fiyatlarının 10 birleşimdeki bir formda gerilendiği yıllık bazdaki patlamanın yüzde 3,2’ye ulaştığı belirtiliyor. Türkiye’de ise Ocak 2023 prestijiyle besin enflasyonundaki yıllık artış yüzde 70’i aşmış durumda. 6 Şubat’taki 11 yıllık süreçte Kahramanmaraş’ta yükselişin ardından ise ülke genelinde besin fiyatlarındaki yükselişin artarak devam etmesi öngörülüyor.
Gıda enflasyonu yüzde 71 oldu
TÜİK’in Ocak 2023 verilerine göre, besin enflasyonu aylık bazda yüzde 6,6 artarken, yıllık bazda yüzde 71 arttı. Aylık bazda en rekabetçi büyüme yüzde 11 ile ‘diğer işlenmemiş gıda’ kapsamında yer alan beyaz ve kırmızı et, balık, süt, yumurta, bakliyat ve ara ürünlerinde gözlendi. Türkiye Ziraat Odaları Birliği’nin (TZOB) bilgilerine göre son 1 ayda patlıcanın fiyatı yüzde 80, yeşil fasulye yüzde 47, kabak yüzde 44, salatalık yüzde 42, domates yüzde 29, sivri biber yüzde 27, havuç yüzde 21, 4 ve limon yüzde 18’e yakın arttı.
Üretici enflasyonu yüzde 142’ye çıktı
TÜİK’in 15 Şubat’ta açıkladığı 2023 Ocak periyoduna ait Tarım Eserleri Üretici Fiyat Endeksi’ne (Tarım-ÜFE) ise Tarım-ÜFE’de bir önceki sezonlarda oynananlara göre yüzde 142,84 ve 12 aylık ortalamalara göre yüzde 139,25 artış gerçekleşti. Ocak 2023’te endekste kapsanan 86 sudan, 15 unsurun ortalama fiyatında azalış, 67 hususun ortalama fiyatında ise artış yaşandı.
Ziraat Mühendisleri Odası İstanbul Şube Lideri Hasan Murat KapıkıranFotoğraf: Privat
” Küçük aile işletmeciliği yok oldu”
DW Türkçe’ye konuşan Ziraat Mühendisleri Odası İstanbul Şube Lideri Hasan Murat Kapıkıran’a göre, besin fiyatlarındaki düşmeyen artışlar son 20 yılda uygulanan tarım politikalarının bir sonucu.
Türkiye’de hem bitkisel hem hayvansal tarımda küçük aile işletmeciliğinin neredeyse yok olduğunu öne süren Kapıkıran, ”Gençler bu alanlardan çekildi, anne babalar ise yaşlandı ve üretim bıraktı. Uygulanan takviye siyasetleri yetersiz kaldı, ziraî üretim süreleri için verimsiz bir işe geri döndü. Üreticinin temel çalışmasını sağlayan bir siyaset, yüksek besin enflasyonunu daha uzun yıllar sürdürmeye devam ediyor” diye konuşuyor.
Türkiye’de geçmişteki çiftçilerin zirai üretimdeki yem ve gübre halinde temel girdilerin çoğunu kamu kuralları üzerinden temin edebildiğini hatırlatan Kapıkıran, ”Bu ürünlerin özel bölümünün devredilmesi ile çiftçilerin çalıştırılması olan girilenlerin denetimi şirketlerine geçti. Böylece üretim değerilendi, bu da eser fiyatlarına yansıdı ve yansımaya devam edecek” diyor.
”Depremzede çiftçilere takviye verilmeli”
Son yıllarda ülke genelinde tarım yerlerinin ve sulak büyümenin imara açılmasının, ziraî üretim yapılması gereken bol, madenler, programlar ve havalimanları yapımının zirai üretimde büyümenin önünü açan bir sonraki etkeninin işaret eden Kapıkıran, büyümeyi söylüyor:
”Yerli üretim azaldıkça ithalata yöneliyoruz. Türk Lirası’nın bedeli düştükçe bizim maliyetlerimiz artıyor ve bu da besin ürünlerinde fiyatlar giderek artıyor. Zelzele ile birlikte bölgede yaşanan göç ne yazık ki ziraî üretimde büyük bir zafiyet ortaya çıkacak. Bu bölge ziraî üretimin yaklaşık yüzde 20’sini sırtlıyordu. Mart ayı ile birlikte bölgede pek çok eserin ekim devri başlayacak. İnsanların burada kalan çiftçiler için yeni takviyelerin beslenmesi gerekiyor. Aksi taktirde üretimdeki maliyet artışları yüksek olan besin enflasyonunu daha da artıracaktır.”
Dünyada birinci sıralarda yer alıyor
Türkiye, rekor düzeylere ulaşıyor ve zelzele sonrasında daha da fazla beklenen besin enflasyonunda dünya liginde birinci sıralarda bulunuyor. Dünya Bankası verilerine göre, Türkiye dünyasında besin enflasyonu en yüksek birinci 10 ülkenin ortasında yer alıyor. Birinci sırada yüzde 285’lik besin enflasyonu ile Zimbabve yer alırken, bu ülkede yüzde 158 ile Venezuela, yüzde 143 ile Lübnan, yüzde 95 ile Arjantin ve yüzde 81 ile İran izliyor. Türkiye ise yüzde 71 düzeyindeki besin enflasyonuyla sistemde yer alıyor. Türkiye G-20 ülkeleri Arjantin’in içinde yer alıyor ve akabinde ikinci sırada yer alıyor.
Tüm Süt, Et ve Damızlık Sığır Yetiştiricileri Derneği (TÜSEDAD) Lideri Sencer SolakoğluFotoğraf: Privat
”Zarar eden çiftçiler üretimden çıktı”
DW Türkçe’ye konuşan Tüm Süt, Et ve Damızlık Sığır Yetiştiricileri Derneği (TÜSEDAD) Lideri Sencer Solakoğlu, besin fiyatlarının üzerindeki enflasyonist baskının beklediği periyotta de devam edeceğini söylüyor.
Gereksiz ve güvenli süt ürünlerinin üzerindeki fiyat baskısının durdurulamayacağını tabir eden Solakoğlu, ”Çünkü olağan zamanda yapılması gereken artırımları durumu engelledi. Devletin çiftçilerini korumak için kurulmuş kurumları kullanarak çiftçilerin fiyatlarını aşağıda tutmasını sağladılar. Bu devirde ziyan eden çiftçiler üretimden çıkmak zorunda kaldı” diye konuşuyor.
”Gıdada fiyat artışları devam edecek”
Türkiye’de besin fiyatlarının toplamının bilakis sürekli artması ana sebeplerinden birinde üretimde yaşanan patlamaya işaret eden Sencer Solakoğlu, ”Yani yalnızca iktisatta yaşanan yüksek enflasyon sorunu değil, ziraî ve hayvansal üretimdeki arz meşakkati da fiyatların artmasına neden oluyor. Ne yazık ki bu fiyat artışlarını sürdürüyor da devam ediyor” diyor.
Sektörle seçime kadar geçen süreçte besin üretimi konusunda uygunlaştırıcı bir adım öngörmediklerini lisana getiren Solakoğlu, ”Fiyatları baskılamaya yönelik ona atılımdan daha berbat tesirlere yol gösteriyor. Ne yazık ki bu türlü makus bir süreç içindeyiz” şeklinde konuşuyoruz.
Türkiye’nin hayvan varlığı azalıyor
Türkiye’de bilhassa et ve süt ürünlerinde fiyatlarda yükselen faktörlerden biri ülke çapındaki hayvan dağılımında düşüş yaşanması. Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) 9 Şubat’ta yayımlanan 2022 yılına ilişkin Hayvansal Üretim İstatistikleri’ne sunulan büyükbaş, küçükbaş ve kümes hayvan sayılarında önemli ölçüde küçülmeler döngüsü. TÜİK verilerine göre, Türkiye’nin toplam hayvan varlığı 2021 yılında 75 milyon 759 bin 569 baş iken, bu sayı 2022’de 73 milyon 472 bin 214’e düştü. Böylece Türkiye’nin hayvan varlığı bir yılda yüzde 3 kayıpla 2 milyon 287 bin 355 baş azalmış oldu.
11 ile birlikte Kahramanmaraş’a özel bir hayvansal üretime bir darbe daha vurmuş oldu. Zelzelenin vurduğu bölge Türkiye’nin büyükbaş hayvan varlığının yüzde 12’sini, küçükbaş hayvan varlığının ise yüzde 16’sını oluşuyor. Sarsıntı ile birlikte bölgede önemli bir hayvan kaybı yaşanıyor. Fakat bu mevzuda şimdi resmi bir sayım yahut tespit yapılmamış.
Deprem bölgesinde kaç hayvanın telef olduğu şu anda tespit edilecek hiçbir merhameti olmayacak lisana gelen TÜSEDAD Lideri Sencer Solakoğlu, ”Şu an Türkiye’de bölgesel olarak nerede, ne kadar hayvan varlığı olduğunu bilemiyoruz. Yani kimse Adana’da şu kadar hayvan var, Hatay’da bu kadar hayvan var diye net bir sayı veremez” diyor.
”Yerli üretime müspet verimlilik yapılmalı”
Hem büyük hem de küçük baş hayvancılığın gerçekleştiği bölgede daha önceki 3, 4, 5 hayvanlı hayvanlarda hayvancılık faaliyetlerinde bulunulması tabir eden Solakoğlu, şu şekilde lisana getiriyor:
”Artık hayvancılık, 30-40 hayvan varlığılı mülklerde, kooperatifçilik modeliyle çiftçilere bir yüzdelik yapılmalı. Eserlerine de ulusal ve lokal marketlerde ‘pozitif baskı’ oranlarının satış şekli verilmemektedir. Markalaşma çalışmalarında pazarlamaya dayanaklı çiftçi. Bu alanda çalışan çifti sayısı zati azdı ve yaşlıydı. Bu felaketten sonra kalanlar hayvancılık yapmak istemeyebilir. Hem onları hem de geri dönen hayvancılık yapmak isteyen gençleri teşvik etmek için cazip yeni bir modele geçilmeli.”
News
