Hamas saldırısının bir yılı Türkiye için dolarken durum ne?

Hamas’ın 7 Ekim’de düzenlediği hücumun üzerinden hemen bir yıl geçti. Her geçen gün dirença itidal tavsiye ederek tansiyonu düşürmeye çalışan Türkiye akabinde ateşkes ve arabuluculuk denklemlerine dahil olmak için çabaladı ama çok başarılı olamadı. İsrail’in taarruzlarını İran’a da yöneltmesiyle birlikte son günlerde “iç cepheyi desteklediği” tartışmaları öne çıktı.

İsrail’in Gazze’de ağırlaşan ve 40 binin üzerinde Filistinlinin hayatını kaybetmesine yol açan operasyonları son haftalarda Lübnan, Yemen ve İran şeklindeki cephelerde farklı hallerde devam ediyor.

İran’ın balistik füzeleriyle vurulduğu İsrail’in saldırılarının sürmesi sırasında Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın “İsrail’in Türkiye’ye de saldırabileceği” açıklaması da iç kamuoyunda tartışılıyor.

Peki geçen bir yıllık sürete Türkiye için sürdürülebilir durum tespitinin bir araya getirilmesi ögeleri neler?

Türkiye ne istedi, ne buldu?

Saldırıların akabinde önceki durumu yumuşatmak için çabalayan, öncelikle temkinli siyaseti İsrail’in ataklarının giderek ağırlaşması, insani kayıplar nedeniyle bir mühlet sonra terk eden Ankara İsrail’e karşı en sert telaffuzlarda bulunan bölgelerin ortasında yer aldı.

Ancak kullanılana göre bu telaffuz eforlarını sekteye uğratan bir etken de oldu.

Selin NasiFotoğraf: özel

London School of Economic Avrupa Enstitüsü’nden araştırmacı ve dış siyaset uzmanı Dr. Selin Nasi, 7 Ekim taarruzlarının akabinde Ankara’nın bir yılda Gazze’de yıkıma uğrayan Filistinlilere tertipli yardım yollayarak insani bir siyaset izlediğini ve Filistin problemini milletlerarası kamuoyunun gündeminde olduğunu belirtti, şöyle devam ediyor:

“Ancak bunu yaparken tercihli olarak Hamas yanlısı bir davranışı benimsemiş olması Türkiye’nin hareket kısıtlamasıya devam ediyor. Türkiye bölgesindeki ateşkes ve Gazze’nin savaş sonrası yapılandırılmasına yönelik operasyonların dışında kalmış durumda.”

Ortadoğu uzmanı Dr. Erhan Keleşoğlu da Türkiye’nin eforlarının gereğince sonuç alamamasının nedenlerinden birini şöyle açıklıyor:

“Arap Baharı öncesinde Türkiye’nin Suriye ile İsrail ortasında arabuluculuk girişimlerini gördüler. Ancak bu çabalar tekrar kadük harcandı. Zira bilhassa Filistin sorununun Araplar bilhassa de Mısır’da yapılması, Arap dışı aktörlerin müdahil olması istemiyor. Türkiye’nin yapabilecekleri bu nedenle de hudutlu.”

Erhan KeleşoğluFotoğraf: özel

Bu ortadaki Gazze Temas Kümesi kapsamında da denkleme girmeye çalışan Türkiye Hamas’ın elindeki rehinelerin kurtarılması için de vakit zaman tesirli olmaya çalıştı.

Nasi’ye yeteneği Gazze’deki savaş bir bakıma Ankara’nın Hamas üzerindeki genişlemesinin ne kadar güçlü olduğu da ortaya çıktı.

AKP’nin hayatında dek Hamas’ın askeri kanadından fazla siyasi kolu ile izin verildiği hatırlatan Nasi, Hamas Siyasi Ofisi Şefi İsmail Haniye suikasti sonrasında tutulan siyasi kanadının başına 7 Ekim ataklarının mimarı Yahya Sinvar’ın getirilmesini Türkiye’nin aktifliğini baltalayan bir şekilde gelişmeye devam ediyor .

Ankara’nın siyasetini Hamas’ın askeri gücünü kullanarak yok edilemeyecek vizyonu üzerinden kurguladığını ve bir yerde Gazze’de savaş sonrası güvenliğin tesis edilmesinde Türkiye’nin geçirdiğine duyulacağını gösterdiğini söyleyen Nasi, şöyle konuşuyor:

“İsrail operasyonlarının istikametini Gazze’den Lübnan’a ve İran’a çevirmesiyle yeniden şekillendirmeyi açıkça ortaya koymuş oldu. Bu stratejinin ne ölçüde muvaffakiyete ulaşacağı kuşkulu lakin topyekun savaşı görebiliyordu olan İsrail’in bölgede kendisini hasım olarak gören devletlerle işbirliğine yanaşmayacağını iddia etmek sıkıntı değil.”

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve öldürülen Hamas Siyasi Ofisi Şefi HaniyeFotoğraf: Mustafa Kamaci/Anadolu/picture Alliance

İsrail Türkiye’ye saldırır mı?

Hamas’ın hücumlarının diğer bir deyişle ilk davetleri yapan ve geleneksel bir savaştan aldığı tasayı sıklıkla Ankara’da bugünlerde ise İsrail’in bir sonraki maksadının Türkiye olup olmayacağı tartışılıyor. Erdoğan TBMM’nin 1 Ekim’deki yaptığında yaptığı konuşmada “İsrail idaresinin büsbütün dini bir fanatizm ile Filistin ve Lübnan’dan sonra göz dikeceği yer bizim vatan topraklarımız olacaktır. Şu anda bütün hesap bunun üzerinedir” diye konuştu.

Türkiye ile İsrail 2010’un ortasında bozulmaya başlayan 7 Ekim taarruzlarının öncesinde normalleşmeye girmiş, Erdoğan ile Netanyahu Hamas’ın saldırısından birkaç hafta önce 20 Eylül 2023’te New York’ta birinci kere yüz yüze bir ortaya çıkıyor, “benzer kravatları takmalarından” övgülerle bahsetmişlerdi.

Peki Erdoğan’ın lisana getirdiği “İsrail’in başka bir amacının Türkiye olabileceği” savı ne kadar tedavi edilebilir?

Uzmanlara sunulan bir NATO ülkesi olan, başta savunma olmak üzere münasebetleri özenli yaklaşımları hala devam eden Türkiye ile İsrail ortasında sıcak çatışma ihtimali bulunuyor.

NATO hava ve füze savunma sistemi bir bölüm olarak Malatya’nın Akçadağ ilçesinde bulunan Kürecik Radarı Üssü de bu arada zaman zaman sorun gelirken, Bağlantı Başkanlığı Kürecik’teki radar işleyişinin eski bilgileri alınan “NATO başlangıç ​​çerçevesi yalnızca müttefiklerle paylaşılıyor, İsrail şeklinde NATO müttefiki olmayan ülkelerle paylaşımın kelam konusu olmadığını” bildirmişti.

Muhallefet partilerinin dış siyaset kurmayları Erdoğan’ın kelamlarını iç siyaset hareketi ve hem kendi tabanını hem de Filistin konusunda hassas olan başka seçmenleri kendi ülkelerinde son günlerde sıklıkla lisana getirilen “iç cephe” yönlendirili altından ayrılma atılımı olarak görülüyor.

Keleşoğlu, AKP iktidarının periyodunda iç ve dış siyasetin hiçbir zaman olmadığı kadar iç içe geçtiğine işaret ederek, “Erdoğan hastanede tedavi edilecek telaffuzları bilhassa Filistin konusunu çok araçsallaştırarak kullanıyor” diyor.

31 Mart yerel seçimleri öncesinde daha itidalli bir telaffuzda olan iktidarda olan Tekrar Refah Partisi’nin yükselişi ve İslamcı liberallerin gelen tenkitlerle daha sertleştiğini söyleyen Keleşoğlu, şu yorumu yapıyor:

“İsrail’in Türkiye’ye karşı yani bir NATO ülkesine ve kendisine göre bayağı iri kıyım bir göçe karşı atağa geçiyor değil, ama türlü bir şey de yok zati. Büsbütün iç siyasete yönelik, iç siyasetteki değişimi gayeli bir retorik olarak uyguluyor.”

CHP Genel Lideri Özgür Özel Erdoğan’ın sözleri için “Ülkenin Cumhurbaşkanı çıkan Meclis kürsüsünde ‘İsrail, Türkiye’ye saldıracak’ diyorsa, bir kapalı oturuma ivedilikle olacaklık vardır. Gelecekler ve bu Meclis’i bilgilendirecekler” derken, İYİ Parti Genel Lideri Müsavat Dervişoğlu Erdoğan ‘ı “devlet ciddiyetine yakışmayan biçimde bulunmakla” eleştirdi.

TBMM Başkanı Numan Kurtulmuş da en son “İlgili bakanların katılımıyla Meclis’te İsrail’in genişleyenci siyasetleri ve Türkiye’nin geliştirebileceği önlemler konusunda kapalı oturum yapılabilir” diyerek kapalı oturuma yeşil ışık yaktı.

İsrail Başbakanı Benyamin NetanyahuFotoğraf: Michael Kappeler/dpa/picture Alliance

İsrail telaffuzları Batı’ya oranların de modülü mü?

Batı ülkelerinin idarelerinin İsrail’e kâfi reaksiyon göstermeleri gerek iktidar yetkililerinin açıklamalarında bol hükümete yakın ülkelerde çoğunlukla lisana getirilen bir öge yapılırken, Türkiye’nin Batı’dan uzaklaşmasında bir etken olup olmadığı sorularına da neden oluyor.

Nasi’ye rakip olarak Erdoğan’ın İsrail ile ilgili son savları yalnızca iç siyaset atağı olarak açıklanmalı. Son devirde İsrail’e yönelik daha sert telaffuz benimsenmesinin gerisinde Türkiye’nin Batı’dan bağımsız bir dış siyasete yönelmesinin tesirli olduğunu söyleyen Nasi, kelamlarını şöyle sürdürüyor:

“Tarihsel perspektiften Türkiye’nin İsrail ile ilgileri Batı’yla ilgilerinin bir uzantısı olarak mevcut. İsrail’le mesafe kopmaları İsrail’in ABD ile yakın bağından dolayı Washington’ı etkilemek için bir kanal görevi olarak görüldü. Yakın devirde bu yaklaşımın değişmeye başlaması “

Nasi, Türkiye’nin rastgele bir bölgesel savaşa dahil olup olmadığını yahut İsrail’in askeri olarak karşı almayı düşündüğünü belirttiğini, İsrail’in Türkiye’yi maksat aldığına ait bir sinyal bulunduğunu belirtiyor ve konuşuyor:

“Kaldı ki NATO üyesi bir ülkeye saldırması ABD’yi karşılaması demek olur. Hal böyleyken Ankara’nın sert çıkışları ülkenin çaydırıcılığına ve dayanıklılığıne ziyan veriyor ve Türkiye’nin operasyonu girişimlerden dışlanmasına yol açıyor.”

Keleşoğlu’na bağlı ise nispi bir “Batı’dan özerklik çabası” yalnızca Gazze ile ilgili son bir yılda yapılan tartışmalarla hudutlu değil ve daha eskiye uzanıyor. Bunun Türkiye’nin klasik siyasetinin geldiğini ve yalnızca AKP’ye de mahsus bir durumun olmadığını söyleyen Keleşoğlu, “Batı ile ilgileri koparmadan, dünyanın öteki ulusal ve küresel güçleriyle düzeyde bir bağ bence Türkiye’nin klasik devlet politikası” diyor.

Bu ortada Erdoğan başkanlığında bugün Milli Güvenlik Kurulu bölgesel giderek artan tansiyon ve başta muhtemel göç olmak üzere bu çatışmaların Türkiye’de yaşanacak ögeleri ele alınacak.