İnsan Gözlem Hakları Evi (HRW), Türkiye’nin Şubat-Temmuz döneminde bireysel kırsal erkek ve çocuğu zorla hudut dışı yaptığına dair bir rapor yayınladı.

Raporda, “Sınır dışı olan Suriyeliler HRW’ye; konutları yahut iş yerlerinde tutuklanmaları, zorla geri gönderme merkezlerine getirilmeleri, berbat koşullar bekletilmeleri, şiddete maruz kalmaları ve sonuçta kendillerine bir ‘gönüllü dönüş formülü’ imzalatıldı, bu şekilde hududun öteye götürüldüklerini anlattı” denildi.

Bu sabah programı ve biri bayan, ikisi erkek çocuk toplam 47 kişile yüz kişilerle yahut telefonla yapılan görüşmelere dayanılarak hazırlanan raporda, “Türkiye 3.6 milyon Suriyeli’ye süreksiz muhafaza desteği olsa da Suriye’nin kuzeyini bir mülteci yığma alanı yapılmaya çalışıyor şeklinde çalışıyor” yer aldı.

Raporda, İçişleri Bakanlığı Göç Yönetimi Lideri Dr. Savaş Meşhur’un “göç idaresinin memleketler arası hukuka uygun olarak yapıldığı ve illallere dair tezlerin temelsiz olduğu” itirazına da yer verildi.

Baskı ve şiddet artıyor

DW Türkçe’ye konuşan İltica ve Göç Araştırmaları Merkezi (İGAM) Lideri Metin Çorabatır, son iki yıldır Suriyeli mültecilere yönelik nefret seslerinin arttığını, seçimler yaklaştıkça koşulların daha da kötüleşmesinden kaygının ortaya çıktığını anlattı.

Raporda ayrıntılı biçimde değinilen, geri gönderme bildirimi çok yoğun ve hijyenik olmayan olumsuz koşullar ötesinde Suriyelilerin okullarında bile şiddet görülene değinen Çorabatır, “Daha Cumartesi günü Ankara Mamak’ta bir öğretmen, 4’üncü sınıf öğrencisi çocuğu dövdü. Ailesi ‘Geri’ Endişeyle öğretmen şikayet etmek istemediler. Bunun yerine çocuklarını okuldan aldılar. Çocukların akran ve öğretmen baskısı nedeniyle okuldan ayrıldıkları olaylar çok arttı” dedi.

Geçen yıl Ağustos ayında Ankara’da yaşanan olaylar büyük bir kaygıya neden olduğu lisana getiren Metin Çorabatır, bu olaydan sonra yaşanan kentlerdeki proteinlerle ilgili kısıtlamalar ile ilgili kısıtlamalara dikkat edildi.

Ankara’nın Altındağ ilçesinde 10 Ağustos 2021’de bir Türk gencinin vefatıyla birlikte hengame, Suriyelilerin konut ve iş yerlerine yönelik taarruz dalgasını tetiklemişti. Temmuz 2022 itibarıyla Türkiye genelindeki yabancı yoğunluk yüzde 20’ye ulaşan 1200 mahalle kayıtlara kapatılmış durumda.

Seçim umutlarının etkisi

İş aramak için büyük kentlere gelen ve buralarda hayat kurmak çalışılan Suriyeliler artık, kayıtlı oldukları vilayetlere geri gönderilmeye çalışılıyor. Çorabatır’a katılanların Avrupa ülkelerinde olduğu üzere Türkiye’de de muhalefet partilerinin söylemi, iktidardaki mülteciler aleyhine adımlar atmaya itiyor.

“CHP, Yeterli Parti ve Zafer Partisi Suriyelileri geri göndermeyi vaat ediyor. Bunun oy olarak bir karşılığı var. Avrupa’da gördüğümüz çok sağ hareketler halinde.”

Seçimler yaklaştıkça oy tasasıyla geri gönderme olaylarının arttığını kaydeden Çorabatır, “Şu aşamada genellikle bir suça karışmış ya da toplumsal olayların yaşanan olayları gösterirler. Lakin bu durumda memleketler arası hukuka aykırı” dedi. Çorabatır’a hatalı da olsa bu kişiler, haksız formda Suriye’ye gönderilmek yerine mahkemelerde yargılanmalı.

Bizaah bölgesinde yapılan konutlar Fotoğraf: Bakr Alkasem/AFP/Getty Images

Geri gönderme verileriki hukuksuzluklara dair Çorabatır, “Sığınmacıların kendi lisanlarında olması gerekenler belgesine dönüşmesi birçok durumda Türkçe. Anlamadıkları bir metne imza atmaya zorlanmıyorlar” bilgisini verdi.

Bu noktada Memleketler arası Af Örgütü dahil ilgili sivil toplum kuruluşları ve mevzunun listesi, Türkiye’nin 1951 tarihli Birleşmiş Milletler Mültecilerin Tüzel Statüsüne Ait Cenevre Sözleşmesi’ne dayalı bakım kısıtlamaya dikkat dikkat. Kontrata 1961’de taraf olan Türkiye, Avrupa Kurulu ülkeleri dışından gelenlere mülteci yöntemlerini tanımlıyor. Bunun yerine hakları ve teminatı belçikasız bir “geçici koruma” çözümü sunuyor.

Raporda Yunanistan vurgusu

Bugün yayınlanan HRW raporunda hukuksal özeti dikkat çekilerek “Avrupa, Türkiye’yi sığınmacılar için inançlı olmayan ülke olarak tanınmalıdır” daveti yapılıyor. Avrupa Kurulu’na hitaben raporda, “Türkiye’nin inançlı ülke olmadığı netleştirilmeli ve Yunanistan’a, Türkiye’nin inançlı üçüncü ülke olarak kabul edilmeyen kararın iptal edilmesi için baskı yapılmalı” deniyor.

Bu tespite katıldığını söyleyen IGAM Lideri Çorabatır, “Türkiye, 1951 açısından birçok hakkı tanımıyor. Evet, eğitim ve sıhhat imkanı veriyor. Lakin beşerler, mülteciler ve onun getirdiği haklardan mahrumlar.

Mevcut durumda Türkiye’nin iki büyük muhalefet partisi CHP ve Düzgün Partili mültecilerin Suriye Devlet Lideri Beşar Esad ile anlaşılarak topluca geri bırakılmasını savunuyor. İktidar partisi AKP ise Suriye’nin büyüyüp, Türk Silahlı Kuvvetlerinin denetimindeki bölgelerdeki mültecileri yerleştirmeye çalışıyor.

Öte yandan Türkiye’de berbatlaşan ekonomik durum ve artan yabancı düşmanlığın işleyişi geri dönüşleri de tetikliyor. Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği (UNHCR), 2022 yılı Haziran ayına kadar 15 bin 149 Suriyelinin devlet olarak devlete döndüğünü bildirdi. Buna BM, sonuncusunu Eylül ayında olmasına rağmen değerlendirmesinde, Suriye’nin geri dönüşler için inançlı olmadığını tespit etmişti.