Her gün yeni bir artış haberiyle başlayan Türkiye’de besin fiyatlarındaki artış baş döndürmüyor. Hasadın yaşandığı yaz aylarında, aslında gerilemesi umut edilen yaş zerzevat ve meyve fiyatlarındaki artış dudaklarda uçuklatıyor. Birkaç gün önce 90 TL’ye satılan Ayşe bayan fasülyenin fiyatı 140 TL’yi aştı. Bamyanın kilosu 100 TL.
Ayrıca yüksek et, süt, yumurta ve yağ fiyatları bilhassa dar ve sabit gelirli kesitler için temel besin öğelerini lüks tüketim haline getiriyor, bir araya gelmeme ve açlık riski artıyor.
Türkiye’de besin fiyatlarında artış sürüyor.Fotoğraf: Westend61/IMAGO
Türkiye, dünyada beslenme enflasyonunun çok yüksek olduğu yerdedir. Hatta 38 üyeli Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü’nde (OECD) yüksek besin enflasyonunun olduğu ülke pozisyonunda. OECD’nin paylaştığı verilere göre, Türkiye’nin Mayıs 2023’te yüzde 52,5 olan besin enflasyonu oranı, OECD’nin izlediğinin yüzde 400 üzerinde.
Çevre ve iklim ekonomisi uzmanı Dr. Oğuz Tutal, gerekli izin verildiği takdirde Türkiye’de yüzde 60’ı aşan besin enflasyonunun daha da dayanıklı olabileceği ikazında bulunuyor.
Çevre ve iklim ekonomisisti Dr. Oğuz Tutal, iklim koşullarının beslenme güvenliğine testleri ile ilgili soğutma çalışmalarını yürütüyor.Fotoğraf: Privat
Tutal, Avrupa İklim ve Etraf Derneği (CERA Europe) ve Avrupa Kalkınma Enstitüsünün (EDI) uzman uzmanı, iklim değişikliğinin ziraî üretime testleri ile ilgili çalışmalar yürütülüyor. DW Türkçe’nin sorularını yanıtlayan Tutal, besin fiyatlarındaki artışta para siyaseti ve girdi fiyatlarındaki artışlarda tesirlerinin göz arkası edilemeyeceğini söylemekle birlikte “Aynı vakitte, iklim ikliminin besin üretimi ve arzını etkilemeye devam edeceğine dikkat edin. Ve bu tesirlerin daha da şiddetlenmesi bekleniyor” dedi.
İklim değişikliği MGK programında
Gıda güveliğini tehdit eden iklim değişikliği pek çok ülkede olduğu üzere Türkiye’de de bir güvenlik sorunu olarak görülüyor. Ankara’da Çarşamba günü yapılan Ulusal Güvenlik Konseyi (MGK) toplantısının ardından yayınlanan bildiride iklim değişikliğinin “küresel bir kriz durumunun çalışmaya başladığı” belirtildi. Toplantıda iklim değişikliğinin, sistemsiz göç toplumsallardan buhranlara, iç karışıklıklardan devletler ortası sürena kadar pek çok sorun tetikleyebilecek tesirleri üzerinde durulan bilgiler paylaşıldı. Bildiride, “İnsanlığın bu müşterek yoksulna milletlerarası toplumun adil ve samimi çabası ile işbirliğinin tahlil getirebileceği vurgulandı” tabirleri yer aldı.
Dünya çapında olduğu üzere Türkiye’de de orman yangınları arttı.Fotoğraf: Yasin Akgül/Getty Images/AFP
Bildirinin iklim değişikliği ile ilgili eleman için “Gayet hoş özetlenmiş” diyen ekonomist Tutal, iklim ikliminin Türkiye’nin besin değerlerinin olduğu kadar, bölgesel istikrarı da devam edebileceğine dikkat çekti.
Türkiye’nin su zavallı birliğine işaret eden Oğuz Tutal, Fırat ve Dicle havzası başta olmak üzere Akdeniz, Ege ve Güneydoğu Anadolu ülkesinin kaybedilen değerli bir kısmındaki yıllarda önemli bir kuraklık tehlikesinin bulunduğu yere, su krizinin yaşanacağına işaret etti.
Birleşmiş Milletler’in Hükümetlerarası İklim İklimi Paneli’nin yayımladığı özel raporda, Türkiye’nin topraklarının yüzde 60’ının çölleşmeye dayalı olduğuna dikkat edilmişti. Ekonomist Tutal ise hem Türkiye’nin hem bölgedeki su geriliminin, yani hayattalık imkanları su kaynaklarının mevcut kaynakların temin edilememesinin, jeopolitik risklerinin de beraberinde getirdiğine vurgu yaptı. Güney Avrupa’da ve bilhassa de Arap yarımadasında önemli bir su kıtlığı olduğunu söyleyen Tutal, “Gelecek 20 yılda su kaynağından beslenmeler ve sürekli risk de var” tespitinde bulundu.
İklim kaynaklı göç dalgaları kaygıya yol açar
İklim göçleri de bölgesel istikrarı belirleyen faktörler ortada yer alıyor. İklim değişikliğinin tesirlerinin en şiddetli görülebileceği Afrika ve Asya’dan daha ılıman bölgelerde, gücün daha yüksek olduğu, önemli bir göç saldırılarının beklendiğini aktaran Tutal, Suriye krizinin patlak vermesinde kuraklığın da tesirli olduğuna gözlerin önünde seren bir akademik dikkat çekti.
Suriye’de su kıtlığı ve kuraklığın kriz durumlarından biri olarak görülüyor.Fotoğraf: ABDULAZIZ KETAZ/AFP/Getty Images
Oğuz Tutal, “Uydu üzerinden geçmişe yönelik kuraklık haritaları çıkartılmış ve orada aslında savaş geliyorum dediğini görüyor. Evvel su kıtlığı, kuraklık başlıyor, bu insanların temel besinlerinin karşılayamamasına yol açar. Başlayan ekonomik ve toplumsal buhran ve toplumsal patlamaların akabinde meydana gelenleri ne yazık ki sona erer “dedi.
Türkiye’nin besin tedarikçisi rolü de tehlikede
Uzmanlar tedbirin alındığı takdirde, Türkiye’deki mevcut ekonomik krizlerin daha da derinleştirilebileceği, besin maddelerinin de tehlikeye sokabileceği konusunda ikazlarda bulunuyor.
Bu uzmanlardan biri de Akdeniz ve Ortadoğu ile ilgili çalışmalarıyla tanımlanmış Prof. Dr. Michaël Tanchum. Avusturya Avrupa ve Güvenlik Siyasetleri Enstitüsü (AIES) konusunda uzman ve Navarra Üniversitesi öğretim üyesi Tanchum, iklim iklimlendirmenin Türkiye’nin beslenme güvenliğine testlerini listelenmiş tahlilinde, iklim tespit ve tahlil tekliflerine yer veriyor.
Tanchum, Türkiye’deki yüksek besin enflasyonuna dikkat çekerken, besin kırılması kırılganlığının kronik ve yapısal olduğunu, “Bu günlerde şiddetli su gergin ve kuraklığa karşılık verme yetersizliğindeki eksiklikn bir sonucu” kelamlarıyla söz ediyor.
Akdeniz ve Ortadoğu ile ilgili çalışmalarıyla kaydedilen Prof. Dr. Michaël Tanchum, Türkiye’nin Agritech diplomasisi yoluyla tarımdan yeniden inşa edilmeleri iyileştirmesi doğal olarak görülüyorde.Fotoğraf: Privat
“İklim değişimi Türkiye’nin Avrupa ve Ortadoğu için beslenme tedarikçisi olma rolünü tehdit ediyor” ikazını yapan Michaël Tanchum, Türkiye’deki besin üretiminin sonuçtaki normal beslenme zincirlerinde yaşanacak kesintilerin, Avrupa ve Ortadoğu’yu olumsuz etkileyeceğinin de devam etmesi çiziyor.
Çözüm “Tarım diplomasisi” mi?
Tanchum’a layık, kârlı besin ihracat gelirlerini kaybetmemek ve memleketler arası besin zincirlerindeki kilit rol, Türkiye’nin “Agritech” olarak da isimlendirilmesi, ileri tarım teknolojilerine yönelmesi gerekiyor.
Bunlar verimli ve sürdürülebilir besinler üreten yapay zeka, otomasyon, biyoteknoloji, bilgi izleme ve bilgi analizi de dahil olmak üzere ziraî üretim alanında ayırmak farklı ileri teknolojiler kapsıyor.
Gıda güvenliği tehlikesi olan Türkiye’nin daha fazla zaman kaybı lüksü olmadığını söyleyen Michaël Tanchum, Ankara’nın ivme kazanan iklim değişikliğinin yol açtığı hasara karşı koymak için “Agritech diplomasisi” çalıştırılması ve bu teknolojilerde lider olan bölgelerde yeniden inşa edilmeleri iyileşmesi aktarılıyor.
Türkiye’nin yüzde 60’ı çölleşme tehlikesiyle karşı karşıya. Van Gölü havzası susuzluk alarmı veriyor. Fotoğraf: Felat Bozarslan/DW
“Argitech diplomasisi, Ankara’ya yönelik bölgesel liderlik sergilemesi için kaçırılamaz bir fırsat sunuyor” diyen Tanchum, Türkiye’nin bazı Avrupalı ortaklarının ve bilhassa İsrail ile Birleşik Arap Emirlikleri’nin (BAE) su kullanım bolluğu ve kuraklığa dayalı teknolojilerde liderliği hatırlatıyor , Hindistan-İsrail-BAE ziraî besin işbirliğinin başarılı sinerjisinin örnek alınmasını öneriyor. Tanchum, bu tekliflerini şu sözlerle aktarıyor:
“Türkiye, İsrail ve BAE ortadaki üçlü işbirliği, yeni bir ekonomik kalkınmanın inşa edilmesini sağlayabilir, bu yolla zamante bölgesel besin güvenliği de desteklenir. Avrupa Birliği (AB) ve üye devletleri için de Avrupa tarım yoluyla Türkiye ile kazan-kazan güçlendirilmesi için benzeri olanaklar mevcut ve biyostimülanlar en acil düşük sermaye yatırımı tahlilini sunuyor.”
Tarımsal teknolojilerde tamamlayıcı ortaklıklar
İsrail, zirai su güvenliği teknolojilerinde başkan bir ülke olarak tanımlanıyor. İsrail ile işbirliği sayesinde Hindistan’ın dünyanın en büyük ikinci ürün üreticisi olduğu, bunun yerine artan su kıtlığına sahip olduğu ve diğer ürünlerde rekor randıman elde edildiği belirtiliyor. BAE de zirai teknolojilere ve sürdürülebilir tarıma yaptığı büyük yatırımlarla değerli bir küresel beslenme aktörü faaliyetlerinde. Hatta Türkiye ile BAE, çağdaş iklim sisteminin benimsenmesi, besin üretiminin verilmesi ve tedarik zincirlerinin sürekliliğinin sağlanması mevzularında bir mutabakat zaptı imzaladılar. Lakin Michael Tanchum, Türkiye’nin iki ülke ile bu alanda işbirliği potansiyelinin şimdi etkinleştirilmediğine dikkat çekiyor.
Pek çok ülkede olduğu üzere Çin’de tarımda drone kullanılıyor. Fotoğraf: resim-alliance/Photoshot/Z. Xudong
Türkiye’nin bu sorunları Batılı ülkelerle işbirliğini geliştirme fırsatı var. Ankara, çalışma ısı ve kuraklık halinde gerilimleri tolere ederek arttıran biyostimülan kişilerin bulunduğu Almanya, İtalya, İspanya, Hollanda ve ABD ile bu alanda işbirliğini geliştirilebilir.
Türkiye hangi yolu tercih edecek?
Çevre ve iklim ekonomisi Oğuz Tutal’a sunulacak, Türkiye tarımının uygulayacağı, önümüzdeki süreçte atılacak adımları belirleyecek.
Ekonomi İklimsti, “AB ile ilişkilerin yine canlanması, Gümrük Birliği’nin güncellenmesi umuluyor. Öte yandan Türkiye yakın zamanda gerçek ve sürdürülebilir tarım uygulamalarına geçilmezse, AB’nin sonda karbon düzenlemesi ve Yeşil Mutabakat siyasetleri nedeniyle Avrupa’ya ihracat da bir ölçülebilir” diye konuştu.
Tüm kasvetlere rağmen Türkiye’nin hala bölgede değerli bir tarım üreticisi olduğunu, geniş ve çeşitlendirilmiş tarım yerleri bulunduğunu belirten Tutal, hakikat uygulamaları ve siyasetlerle bir çok tarım eserinin yetiştirilebileceğini, büyük potansiyele sahip değerli jeostratejik büyüme ve güçlü büyüme sayesinde de tarım ihracatını daha da güçlendirebileceğini vurguladı.
“Kazanmayan çiftçi üretemez devam edemez”
Peki Türkiye’nin besin değerlerini korumak ve rolünü korumak için öncelikle hangi adımları atması gerekiyor?
Türkiye’de çiftçilerin sıkıntılarına tahlil bekleniyor.Fotoğraf: Ümit Bektaş/Reuters
Bu soruyu yanıtlayan Oğuz Tutal, beslenme ve tarım özelinde üreticinin kilit değerini taşıdığına işaret etti, “Üreticinin ahenk siyasetlerini ve kayıtlı yol haritasını uygulayacak marifette, şuurda ve vizyonda olması gerek lakin uluslararası zamante da emeğinin karşılığını almak zorundadır. Oysa şu anda bir çok çiftçi, , üretim fiyatlarındaki fahiş artışlar nedeniyle üretimden oluşuyor, hatta kaçıyor. kesinlikle tarım sigortaları, tarım dayanak siyasetleri, çiftçilerin girdiği masrafları düşürecek teşvikler olmak üzere tarıma dayanak siyasetlerinin hayata geçmesi mümkün değil. Zira kazançyan çiftçi üretemez devam edemez” diye konuştu.
Her bölgeye uygun ürün modeli, bölgesel ve ulusal eser desen haritalarının çıkarılmasını anlatan Tutal, ayrıyeten hakikat su kullanım usulleri ile akıllı tarımın yaygınlaştırılmasının da büyük değerini taşıdığını aktardı.
News
