Kahramanmaraş’ın Pazarcık ve Elbistan ilçeleri merkezli, 10 yıllık iki yılda büyük ömürde ömrü tükenenlerin artarken, binalarda bu kadar çok yıkımın ve devamında vefat ettiğinde yüksek olmasında son 20 yılda güçlü kazanan imar aflarının da büyük varlığı var. İmar affı da imar barışı ile ilgili detayları ve karşılıklarını derledik:
İmar barışı nedir?
İmar barışı; mülkiyet ve imar sorunu olan, lisanssız değişiklikler yanı sıra lisanslı ancak imar mevzuatına karşıt olarak eklentiler yapılmış yapıların hatalı olması ve sistemin dahil edilmesi manasına geliyor.
İmar affı ile lisans alan değişiklikleri bazılarının daha inşaları sırasında yanlış yapılmış olduğu ya da iki katlı binaya göre inşa edilmiş olup, daha sonra kat çıkılarak kullanılan, taban ve beton etütlerinin yanlış olmasına karşın de bu binalara imar barışı ile ruhsatlandırıldığı vurgulanıyor.
Bu açıdan bakıldığında, binada imar barışından yararlanılsa da, binada gerekli görülen özelliklerde inşa edilmeyenlerin yıkılması daha yüksek mümkünlük olarak ücretlendiriliyor.
Deprem bölgesinde yer alan Türkiye’de şu anda yaşanan kişilerin örneklerinin bir daha yaşanmaması için kullanılana plan sürecinden inşaat ruhsatına, iskân sürecinden yapı kontrolüne kadar sistemin tamamının gözden geçirilebildiğine kadar mevcut.
Türkiye’de imar affına ne vakit başlandı?
DW Türkçe’nin açık bilgi kaynaklarından ve TBMM arşivinden derlenen bilgilere göre, Türkiye’de 1948 yılından bu yana 20’den fazla imar affı içeriği yasa dışı bırakıldı.
Şehirlerin çoklukla aralıklı bölgelerinde yer alan gecekonduların affının ihbarı ortaya çıktı, ilk yasa 1983 yılında çıkarılırken, “imar affı” ya da “imar barışı” teriminin birinci olarak kullanılması Turgut Özal’ın başbakanlığında devrinde 1984’te durduruldu kanunla birlikte oldu.
Mimarlık Mecmuası’nda Abant İzzet Baysal Üniversitesi’nden Öğretim Üyesi Dr. Binali Tercan’ın kaleme aldığı makaleye kayıtlı, 1984’teki bu yasa ile birlikte tapuya temel olacak “tapu tahsis belgesi” birinci kere bu kanunla tanımlandı.
1986’da çıkartılan yeni bir yasa ile bu alanın kapsamı genişletildi ve daha önceki konut olarak kullanıldı, daha sonra işyerlerine çevrilen gecekondular da dahil edildi.
2018’deki imar affının farkı neydi?
İktidarlar tarafından çoklukla seçimden önce denk hale getirilerek çıkartılan imar aflarının en yaşlıları ve özetleri ise 2018 yılında Cumhurbaşkanlığı seçimi öncesinde TBMM’de kabul edilen torba yasa ile gerçekleştirildi.
24 Haziran 2018’deki genel seçimin onayı öncesinde 6 Haziran’da televizyonlarda yayınlanan reklamlarla “İmar Barışı” adı altında yasa ile imara karşıt, ruhsatsız ya da ruhsat eklerine karşıt olan yapı kaydı tescil edildi.
2018’den sonra kaç binaya yapı kayıt belgesi verildi mi?
İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) Genel Sekreter Yardımcısı Dr. Buğra Gökçe’nin sosyal medya hesabından paylaştığı bilgilere, 2018’deki imar barışında Türkiye’ye 3 milyon 152 bin yapı kayıt belgesi verildi.
CHP Milletvekili Mahmut Tanal’ın 2022 yılının son aylarında 2018 imar affıyla kaç konut ve işlerinin “Yapı Kayıt Belgesi” bulunduğu Etraf ve Şehircilik Bakanı Murat Kurum’a sorması üzerine verilen cevaba kapsamında; imar barışı kapsamında Türkiye genelinde toplam 7 milyon 85 bin 969 adet Yapı Kayıt Belgesi verilirken, bunların 5 milyon 848 bin 927’sini konutlar oluşturuyor.
Hatay’da yıkım büyük olduFotoğraf: DHA/AFP
Deprem bölgesinde kaç binaya imara bağlı mı?
Kahramanmaraş merkezli zelzelelerin sınıflandırılması 10 vilayet imar affı kapsamında verilen yapı kayıt belge sayısı ise 294 bin 166 oldu. Bunların 10’unun özellikleri şöyle sıralanıyor:
“Adana’da 59 bin 247, Adıyaman’da 10 bin 629,Diyarbakır’da 14 bin 719,Gaziantep’te 40 bin 224, Hatay’da 56 bin 464, Kahramanmaraş’ta 39 bin 58, Kilis’te 4 bin 897, Malatya’da 22 bin 299, Osmaniye’de 21 bin 107, Şanlıurfa’da 25 bin 521 yapı kayıt belgesi.”
2018 imar affı neden tartışmaya neden oldu?
Uzmanlara verilen 2018’deki imar barışının en büyük zaaflarından biri “yapı kayıt dokümanları düzenlenen yapıların oranlarıya ilişkin konunun yapı malikinin sorumluluğuna verilmesine” yönelik hususu oluşturulmaktadır.
DW Türkçe’ye konuşan İBB Genel Sekreter Yardımcısı Buğra Gökçe bu maddeyi “Devlet diyor ki; parasını ver, seni kaçak olmaktan çıkartayım, sistem kaydediyorum ama zelzeleyle ilgili güvenliğin sana bağlı olduğunu, ben hiçbir sorumluluk almam” kelamlarıyla açıklıyor.
AKP devrinde 2002’den 2018 yılına kadar taşınan maddelerin izafi olarak daha küçük parçalar halinde izlenmesi, 2018’deki imar barışı bu açıdan bir milat olarak bedellendiriliyor.
Devlet ne kadar gelir sağlandı?
Çevre ve Şehircilik Bakanı Murat Kurum 2018 kanununun ayrıntılarının akabinde yaptığı açıklamada “İmar barışında gayeye ulaşıldı: Devlet kasasına 25 milyar 592 milyon TL girildi” tabirlerini kullanmıştı.
Kolaylık sağlayan diğer hangi düzenlemeler var?
Türkiye’de bazen ismin imar ya da barışı denmeden ruhsatsız ya da mevzuata uygun olarak inşa edilmiş yapılara gerek Türk Ceza Kanunu’na göre düzenlenmiş olup, özellikte bileşenler içeren farklı özelliklerle çeşitli güvenlikler da kesilmez.
Uzmanlar, bu sağlıkların imar affı ile birlikte kontrolsüz yapılaşmanın önünü açtığını belirtiyor, önceden ruhsatsız olduğu için meskenine elektrik su bağlatamayan unsurları bu tıp yasa unsurları ile çarçabuk bu hizmetlerin alındığını ve ardından bu konutların pahasının arttığını belirtiyor. Meskenlerin fiyatlarının artışının da rant zincirine yeni halkalara eklenmesi ve sorunun bir sistem sorunu haline geldiğine işaret ediliyor.
İmar barışlarının toplumunun yolunu açan en değerli yozlaşma alanlarından birisi olarak da “getirilen cezasızlık ile yeni usulsüzlüklere yol açması” gösteriliyor.
Dr. Tercan’ın buna dair tespitleri şöyle:
“Türkiye, üst üste yerleştirilmiş imar affı maddeleriyle, ‘nasıl olsa imar gelir’ anlayışı ile birinci başlarda gecekondulaşmayı, son yıllarda da imarlı bölgelerdeki mevzuata muhalif yapılaşmayı toplumsal olarak yasallaştırmıştır. mevzuatı yetersiz ve geçersiz kılarak, yasakları çiğneyenleri teşvik etmek manasına getirildi.”
Yeni bir imar affı gelecek mi?
Bu ortada şayet Kahramanmaraş zelzelesi TBMM’de önümüzdeki aylarda yeni bir imar barışı yasası tartışmaya açılacaktı.
Yaklaşan seçimler öncesinde hem ekonomik açıdan rahatlamak hem de oy miktarını artırmak isteyen Cumhur İttifakı yeni bir yasa teklifi için hazırlıklara başlamıştı.
Cumhur İttifakı ortağı Büyük Birlik Partisi Genel Lideri Mustafa Destici’nin Meclis’e 25 Temmuz 2022’de “İmar Kanunu’nda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Teklifi” şu anda ilgili kurulda sunuldu.
Destici’nin sunduğu teklifler ile “ruhsatsız Yahudit ruhsatı ve eklerine karşıt yapıların kayıt etiketi ve imar barışının düzenleme gayesiyle Yapı Kayıt Dokümanı başvuruları için daha önceden belirlenmiş mühletlerin uzatılması ve daha önceki bu dönemlerde üretilen belgeler iptal edilenler hakkında tesis edilen idari aralıklar ve para cezalarının iptal edilmesi silinmesi isteniyor.
News
