Türkiye, İsveç ve Finlandiya’nın NATO üyeliklerinin onay süreci için değişmen tam olarak yerine geçerek isteyerek 2023’ü işaretleyen bildiriler veriyor. NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg’in akabinde İsveç Başbakanı Ulf Kristersson’un yapacağı ziyarette kaydedilebilecek gelişme ise onay süreci açısından değerli görülüyor.
Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin akabinde İsveç ve Finlandiya’nın NATO’ya kaydolmasında bulunmuştu. NATO üyesi Türkiye ise iki ülkenin terörüne dayanak kümeleri barındırdığını ve bunun ittifak ruhuna uymadığını belirten üyeliklerin TBMM’de onaylanması için parçaların yerine kaidelerin yerine getirilmesini istemiş ve NATO’nun Madrid Tepesi’nde iki ayrı sözleşmeye uymayı başarmıştı.
Öte yandan İsveç’te kısa bir mühlet önceki yapılan seçim sonrasında iktidar sağ partilerin oluşturulmasına geçti ve NATO seçeneklerinden seçilen bahislerden biri olarak yeni hükümet Türkiye’ye yönelik ölçülü iletiler uygulanmaya başlandı. İsveç, Eylül ayı sonunda Türkiye’nin Suriye’nin geniş askeri operasyonlarına reaksiyon olarak 2019’da uygulamaya konulan askeri ihracat kısıtlamalarını durdurma durduruldu. İsveç Dışişleri Bakanı Tobias Billström da son olarak Türkiye tarafından terör örgütünü kabul edilen PYD ve YPG ile ortalarına “mesafe koymayı istediklerini” belirtti.
Gelinen son basamakta İsveç Başbakanı Ulf Kristersson’un Ankara ziyaretinde Türkiye’nin terör örgütü olarak görülen kümelerin İsveç’teki önlemlerin önlenmesi ile ilgili somut protesto uyarısı getirmesi beklentilerin başında geliyor.
Türkiye’nin beklediği somut adımlar neler?
İsveç’ten gelen bildirileri olumlu karşılayan Türkiye, bu vaatlerin kâfi olmadığını ve terörle ilgili tasalarının tam olarak giderilmediğini vurguluyor. Türkiye’nin şartlarının ortasında “terör tesislerine takviyenin sonlandırılması, Türkiye’ye yönelik silah ihracat kısıtlamalarının beslenmesi ve geri döndürülmesinin karşılanması” unsurları yer alıyor.
Alman Marshall Fonu Türkiye Yöneticisi Özgür ÜnlühisarcıklıFotoğraf: GMFUS
Amerika Birleşik Devletleri’nde ve İsveç’te NATO’nun 28 Haziran’daki Madrid Doruğu’nda imzalanan üçlü muhtıranın akabinde bu taleplerle ilgili bazı adımları attığını ve İsveç’in silah ambargosunu hafifletmesinin olumlu olduğunu düşünerek Ankara’ya ulaştığını, muhtıradaki sonraki ögelerin da sonlandırıldığını düşünüyor.
Alman Marshall Fonu Türkiye Yöneticisi Özgür Ünlühisarcıklı, Finlandiya ile İsveç’in NATO’ya üye olması Türkiye’nin uzun vadeli çıkarları ile örtüştüğünü belirtti, bu nedenle Ankara’nın ayrıcalıklarını zorlaştırmaya yönelik bir mazeret olduğunu düşünmediğini şu sözlerle aktarıyor:
“Türkiye’nin bu iki ülke NATO’ya üye olmayı reddetmeyi düşünmeyi planlıyor. Ancak hazır bu iki ülke NATO’ya başvururken ve Türkiye’nin de mutabakatı gerekirken PKK ile uğraşılarak yenilenebilir yaratılmaya çalışıldığını düşünüyorum.”
Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, son günlerde İsveç’teki yeni hükümetten umutlu olduklarını belirterek, “Somut adımlardan görmek istediklerini” belirtti.
Türkiye’nin “söylemden fazla hareket etmek istediğini” söyleyen dış siyaset uzmanı Gülru Gezer, katılanların görüşlerinin de beklentilerinin ortasında yerin lakin şimdi gerçekleştiğini hatırlatıyor. Gezer, üçlü mutabaka muhtırasının 8. unsuruna dönüşün Avrupa dönüş kontratıyla uyumlu halde olması konusunun konulduğunu hatırlatarak bu nedenle İsveç’te 1 Ocak’ta kraliçenin beklenen terörle gayret yasasının değer kazanacağını söylüyor.
Adalet Bakanı Bekir Bozdağ güncel haberlerde “İsveç ve Finlandiya’dan iade taleplerimizde bulunduğumuz zamana kadar yapılmış olan bir iade kelam konusu değil” açıklamasını yaptı. İsveç ve standart adalet bakanlıklarından formaliteler de geçen haftalarda Ankara’da başka ayrı teknik temaslarda bulunarak iade sürecinin olumlu sonuçlanması için görüş alışverişinde bulunuldu.
Avrupa çapındaki raporların her saatinin kolay olmadığını ve mahkemenin talep edebildiğini belirten Ünlühisarcıklı, “Bence Türkiye sürecinde işlemkte olduğunu, yani yedek parçalarının normal gidişatını görmek istiyor. Süreci hızlandırmak İsveç’in elinde de olamıyor. yapıyor.
NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg Fotoğraf: Johanna Geron/AP/picture Alliance
PKK’nın İsveç’teki kadınların yaşadığı yahut insanlarla iltisaklı bireylerin eleman devşirmesi, finans hizmetlerinin faaliyetlerinde bulunabildiğini söyleyen Ünlühisarcıklı, AB’nin teröristlerin listesinde bulunan PKK’nın sembollerinin kamusal alanda yahut şovlarda kullanılmasının engellenmesi ve bunun için kalıcı prosedürlerin da Ankara’da yapılması nın ikliminin ortasında yer kaydediyor.
Onay 2023’e mi kalacak?
Son günlerde Ankara’dan gelen iletiler TBMM’deki onay sürecinin 2023’e kalabileceğine işaret ediyor, İsveç’in atacağı adımların ve yapılması mevzuat değişikliklerinin de birkaç ay içinde tamamlanabileceği belirtiliyor.
Ünlühisarcıklı, İsveç’in terörle mücadele çabasının patlamasının Ankara’nın patlama anında gündemde olduğunu anımsatarak eski hükümette yer alan sol parti nedeniyle adım atılamadığını, yeni hükümetle bu adımın atmanın daha kolaylaştığını belirtiyor.
Gezer, İsveç’in bundan sonra daha katı yığınların küresel ölçekte konusu olabileceği, ancak bunların da şimdi net olmadığını belirten Türkiye’nin adımları somut istediğini ve bunun da biraz zaman alabileceğini, bu nedenle onayın 2023’e kalmanın yüksek mümkünlük olduğunu kaydediyor.
Geçen günlerde İsveç Başbakanı’nın Brüksel temasları sırasında Stoltenberg’in “İsveç ve Finlandiya NATO’ya üye olmadan da bizim müdafaamız altında bulunacaktır” açıklamasını anımsatan Gezer, “Ben bu açıklamayı hem iki ülkede garanti olarak hem de Türkiye’ye de ‘sen onaylasan’ da onaylamasan da biz NATO olarak bu şekilde sahip çıkıyoruz’ iletisi olarak okudum” diyor.
ABD ile ilgiler ve F-16’lar ne kadar tesirli?
İsveç ve Finlandiya’nın üyeliklerinin TBMM’deki süreci ile ABD’den alınması talep edilen F-16’ların Kongre’deki onay süreci orta ilişki olup olmadığı da Ankara’da diplomasi kulislerinde tartışılan mevzular ortasında.
Madrid’deki ABD Lideri Joe Biden’ın Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile yaptığı görüşmelerin üçlü mutabakatın imzalanması tesirli olduğu yapılan incelemeler yapılmıştı.
Dış siyaset uzmanı Gülru GezerFotoğraf: Privat
Gezer’e göre iki onay süreci doğrudan olmasa da dolaylı olarak birleşmeleri sağlanır ve F-16’ların Türkiye’nin dayanıklılığı belli ölçüde yumuşatılabilir. Eski diplomat Gezer şöyle anlatıyor:
“Çünkü Türkiye şunu düşünüyor; ‘ben bölgede kendi bakımını bir çaba gösteriyorum, bir ittifakın parçasıyım lakin müttefiklerim beni anlamıyor ve bana kâfi devam ediyor.’ Bu türlü bir hisyata sahip Türkiye. Yani bu hisyatının giderilmesi için de atılacak her türlü adım tabi ki çalıştırılabilir ve olumlu sonuçlar doğurabilir.”
Ünlühisarcıklı ise İsveç’in en başta bu mevzuyu direkt ABD’nin de problem haline getirilmeye çalışıldığını lakin ABD’nin bunu çok gösterdiğini belirtti “F-16 konusu şayet ABD’de belirli bir olgunluğa ulaştığıysa ve karar etabına geldiyse bence Amerika Türkiye’ye ‘ Bu ortada İsveç ve Finlandiya’nın zorluklarını de kolaylaştırmanızı bekliyoruz’ yorumunu yapıyor.
Ancak F-16 satışı olsa bile üçlü mutabakat hususlarında ilerleme sağlanmaması durumunda onay sürecindeki sıkıntının artmasıyla Ünlühisarcıklı, gelecek birkaç ay içinde iki mevzuda da ilerlemeyi bekliyor.
30 üyeli NATO içinde onay sürecinin tamamlanması şu anda Türkiye ve Macaristan’da kaldı. Macaristan’da yıl bitmeden onay sürecinin uygulanması bekleniyor.
News
