İsveç’in NATO’ya kabul edilmesi, 14 aylık eforun akabinde Pazartesi gecesi Türkiye’nin itirazının kaldırılmasıyla daha da somutlaştı. Vilnius’ta sağlanan uzlaşmada, 28 Mayıs’taki seçim sonrasında Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın onayı merasimi için NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg’in Ankara ziyareti ve akabinde gerçekleşen kontakt operasyonlar tesirli oldu.
Dışişleri Bakanı Hakan Fidan’ın birkaç seferi ABD Dışişleri Bakanı Anthony Blinken, ABD Lideri Joe Biden ile Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan ile hafta sonu telefonla görüştü.
Ankara’dan son haftalarda geri gidiş olumsuz tonda açıklamalar gelse de ABD başta olmak üzere İttifak ülkelerinde, Madrid zirvesindekine misal bir “son dakika uzlaşısı” konusunda iyimserdi. Cuma gününden başlayarak hafta sonu sıklaştırılan temaslarda da uzlaşının ayrıntıları ve yapılan yedi belirsiz ortak açıklama belirlendi.
“Erdoğan’a Biden’dan ABD’ye davet edilebilir”
NATO Doruğu marjında dün gece sağlanan uzlaşıyla Türkiye’nin ne kazandığı ya da kazanamadığı ileriki periyotlardaki olası yansımaları ile birlikte tartışmaya açıldı.
Düşünce bölümünde German Marshall Fund Türkiye Yöneticisi Özgür Ünlühisarcıklı “ne kazanıldığı” açısından kıymetlendirme yapabilmek için son bir yasadışı görebilmek için belirtildiği “İsveç ve Finlandiya ile yaşanan süreç ile Türkiye için değerli olan PKK, YPG ve FETÖ gibi” güvenlik tehditleriyle ilgili bir geçici yaratıldığını düşünüyor.
“Önce Finlandiya’nın daha çok da İsveç’in siyasal kültürü değişti” diyen Ünlühisarcıklı, bunun yanı sıra ABD’nin çıkması durumunda F-16’ların almanın da bir muvaffakiyet olarak görülebileceği Ankara için kâfi olabileceği kanında görülebiliyordu. Ünlühisarcıklı, Biden-Erdoğan görüşmesinden Erdoğan için ABD’ye bir davetin çekilmesini da bekliyor.
Biden ile Erdoğan bugün saat 18.00’de bir ortaya çıkacak. Görüşmenin ve Biden’ın vereceği iletilerin dünkü uzlaşının tesirlerini taşıması bekleniyor.
“Müzakereler yanlış kurgulandı”
Uzlaşmasının ögelerinden bir başkası de İsveç’in Avrupa Birliği (AB) kayıtlı olduğu konusunda Türkiye’ye dayanak vermesi. Ancak Emekli Büyükelçisi Ahmet Erozan’a bağlı İsveç önceden beri AB içinde Türkiye’ye üyelik sıcak bakım aralığından biri ve bu nedenle bu uzlaşıdaki husus yeni bir tutulabilir değil.
Deneyimli diplomat Erozan, Finlandiya ve İsveç ile ilgili müzakerelerin dilinden beri yanlış kurgulandığını şu şekilde anlatıyor:
“Bu işi NATO üzerinden çözmeyi başarırdu. Bunu İsveç ile ikili olarak psikolojik olarak çözecektik biz. Zira NATO üzerinden çözülürz andan itibaren bütün diğer NATO üyelerini kaybetmişlerdi. Bir başka kusurlu şayet bu kusurta AB üyeliği kozunu kullanmak istiyor idiysek bunu en başta olmak üzere ve sonra beklemeyecektik verimlerin belirtilerine. Şu anda o laf da ortada kaldı.”
Erdoğan dün Vilnius’a giderken havadaki basın toplantısında “Bize verilen kelamların kesilmesini istiyordu. Evvel Avrupa Birliği’nde Türkiye’nin önünü açın biz de İsveç’in önünü açalım” derken AB Üyeleri ve yetkililerinin farklı yöntemlerle dağıtıldığı noktaya gelmişti.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, NATO Genel Sekreteri Stoltenberg ve İsveç Başbakanı KristerssonFotoğraf: Yves Herman/ASSOCIATED PRESS/picture Alliance
Erozan, politika müzakereleri için “karşı tarafı gücü ve zafiyetlerine bakacağınız üzere kendi güç ve zafiyetlerinize de bakmanız lazım” ihtarında bulunarak Türkiye’nin içinde bulunduğu ekonomik buhranın en değerli zafiyeti olduğunu belirtiyor.
ABD’den F-16’lar için onay gelir mi?
Dün gece sağlanan uzlaşının akabinde bu doruktan zaferle dönmek isteyen ABD’den de arkası gerisine açıklamalar geldi.
ABD Lideri Joe Biden tarafından yapılan açıklamada, “Türkiye, İsveç ve NATO Genel Sekreteri’nin bu akşamki açıklamasını mutlulukla kutluyorum. Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Türkiye ile Avrupa-Atlantik bölgesindeki savunma ve çaydırma faaliyetlerini ilerletmek hedefiyle çalışmaya hazırım” denildi.
ABD Savunma Bakanlığı (Pentagon) da Ankara’nın izninin akabinde Savunma Bakanı Lloyd Austin’in Ulusal Savunma Bakanı Yaşar Güler, Türkiye’nin askeri modernizasyon çabalarında telefon görüşmesi yaptığı telefon görüşmesinde verilenlerin görüştüğünü bildirdi.
Bu oğlu uzlaşıyla birlikte Türkiye ile ABD ortasındaki kesintinin açılmakta olduğunu gözlemlediğini söyleyen Ünlühisarcıklı, iki ülkenin savunma sanayi işbirliğinin F-16’larla sonlandırılmaması vurguluyor. Ünlühisarcıklı, “Bundan sonra örneğin S-400 probleminin tahliline odaklanılmalıdır. Sonra da Türkiye’nin F-35’in nasıl hesaplanabileceği” diyor.
ABD Kongresi’ndeki Türkiye’ye yönelik olumsuz imajın İsveç parlamentosunun akabinde değişip değişmeyeceğini zaman kaybı.
Erozan da F-16’lar için onay çıkması durumunda bunun Yunanistan’a verilmesi olan F-35’lerle bir paket halinde ABD’nin bu dengeyi zaman için gözetlediğini hatırlatıyor.
Denge Rusya’dan Batı’ya mı kayıyor?
Türkiye’nin uzun bir süre boyunca sürdürdüğü itirazını kaldırmasıyla Rusya ile Batı ortasındaki istikrar siyasetini ekonomik sebeplerle biraz da Batı kaydırma kaydırma yapmakta olduğu kullanımlar da yapılmaya başlandı.
Ünlühisarcıklı, bu tıp “eksen kayması” yorumlarına daima ihtiyatlı yaklaştığını belirterek bununla birlikte son periyotta dört gelişmenin dikkat çektiğini söylüyor ve bunları şöyle sıralıyor:
“Birincisi Wagner’in ayaklanması sırasında Türkiye ortadan bir yerde kaldı, itidal daveti falan yaptı. Yani Wagner’e çok sert tonda karşı çıkıyor ve Putin’e takviye veren bir silah kullanmadı. Birkaç gün önce Ukrayna’nın NATO’nun NATO’da kalmayı desteklediğini vurguladı. Bu da aslında Türkiye’nin uzun süredir izlediği siyasete uygun lakin özellik durumu yoktu.Akabinde Azov kumandanlarını Zelenskiy’e teslim etti.Son olarak da İsveç’in saklandığı yerde kaldı.”
Tüm bu adımların Rusya’nın güzeline gitmeyecek şeyler olduğunu söyleyen Ünlühisarcıklı, bu nedenle “Türkiye işlemleri Batı’ya mı dönüyor?” Düzenli olarak doğru bir soru olduğunu belirtiyor ve şöyle yanıtlıyor:
“Bence seçimlerden sonra Erdoğan artık ABD ve Avrupa’yla daha olumlu bağlar ve onlar tarafından kabul edilmek istiyor. Mesela AB’de önümüzü açan kelamları; bu bahiste bir şey olacağı yok bunu onlar da biliyor. Lakin orada söylemek istediğini ‘beni dışlamayın’.”
Türkiye’nin bu adımlara karşılık Rusya’nın nasıl bir reaksiyon vereceği de merak ediliyor.
Erozan’a göre bunun devam ettiği tahmin edilen kısa süreli değil, orta vadede görülebilir. Erozan, artık ödenmeyen doğal gaz bedelleri dahil olmak üzere Rusya’nın alacaklarını tahsil etmek isteyeceğine işaret ediyor.
Uzlaşının detayları neler?
Vilnius’ta gece elde edilen uzlaşının akabinde yedi emin olmayan bir ortak açıklama yaptı.
NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg Fotoğraf: Ludovic Marin/AFP/Getty Images
Açıklamanın giriş kısmının mahiyetindeki birinci hususun akabinde ikinci unda İsveç’in son 14 ayda çalışmaları sıralanarak “Bu süreç bir bölüm olarak 2022 yılında mutabık kalınan Üçlü Muhtıra’da kayıt bütün adımlar çerçevesinde, İsveç Anayasası’nı tadil etmiş, değiştirimiş, PKK’ya karşı terörle çabada iş birliğini kayda değer bedel biçiminde genişletmiş ve Türkiye’ye silah ihracatını yine başlatmıştır” deniliyor.
Türkiye ile İsveç’in yılda bir sefer bir ortaya çıkma ve yeni bir ikili güvenlik düzeni çerçevesi iş birliğine devam edeceklerin belirtilen üçüncü hususta, “Güvenlik Komitesi’nin birinci savaşta İsveç terörizmin tüm cins ve tezahürleriyle gayretinin temeli olarak Üçlü Muhtıra’nın 4. hususu dahil Tüm ögelerinin tam manasıyla iyileşmeye yönelik bir yol haritası sunacaktır.İsveç, YPG/PYD ve Türkiye’de FETÖ olarak tanımlanmış örgütsel takviye vermeyeceğini yineler” tabirlerine yer veriliyor.
Açıklamanın dördüncüsü Genel Sekreter Stoltenberg’in de NATO’nun tıp ve tezahürleriyle terörizmi kategorik halde kınadığını tekrar teyit ettiği şüpheliler NATO’nun tarihinde birinci defa Terörle Gayret Özel Koordinatörü yerleştirme tesisi ve bu saklanır paha halinde hızlandırılacağı kaydediliyor.
Ankara’nın rahatsız olduğu savunma alanında ambargolar konusuna 5. hususta değinilerek “müttefikler ortasında savunma göçü ve yatırımları konusunda rastgele bir kısıtlama, mani yahut kısıtlama olmaması nedeniyle istikametindeki prensibe bağlı kalma” tekrarlanıyor ve bu tıp manilerin ortadan kaldırılmasına yönelik çalışıldığı belirtiliyor.
6. yılda Türkiye ve İsveç’in ekonomik işbirliğini artırma konusunda mutabık kaldıkları tabir edilerek iki ülkedeki ikili ticaret ve yatırımları artırmaya yönelik fırsatları maksimuma çıkarmayı sürdürecekleri kaydediliyor. Ayrıyeten “İsveç, Türkiye’nin, Türkiye-AB Gümrük Birliği’nin güncellenmesi ve vize hürü dahil AB’ye üyelik sürecinin tekrar canlandırılması konusunda çabalara etkin takviye desteği” deniliyor.
Açıklamanın 7. hususu ile “Avrupa-Atlantik’e kaydedilebilir caydırıcılık ve savunma gereklilikleri yapılması Türkiye’nin İsveç’in İştirak Protokollerini TBMM’ye sevk etme ve onaylanmasını sağlamak için Meclis’le yakın işbirliği içinde yapılabilir” kaydediliyor.
Stoltenberg dün gece basın toplantısında Erdoğan’ın katılma protokollerine “mümkün olabildiğince çabuk” sevk vaadinde bulunduğunu belirtmişti.
TBMM’nin 13 Temmuz’daki yaz tatiline girme takviminin biraz genişlemesi ve o ortada İsveç’teki boşanmaların karşılanan beklentiler ortasında.
News
