Millet İttifakı’nın Cumhurbaşkanı adayı Kemal Kılıçdaroğlu, iktisat alanında kalkınma siyasetleri, toplumsal adalet ve milletlerarası yatırımlar halinde çeşitli başlıklardaki vaatlerini sürdürme seçime bir ay kala hızla verdi. Uzmanlara göre Türkiye’de iklimin oyunu ve iktisadın diğer bölgelerdeki ıslahatlarla da satıldığı durumda bu vaatlerin adım adım gerçekleşmesi mümkün.
Kılıçdaroğlu, son periyotta çok farklı vilayetlerde yaptığı konuşmalarda birleştirilmiş meskeninin mutfağından yayınlandığı kısa görüntülerde yüksek enflasyon altında ezilmek, rahatlamaya ve zaman içinde kalıcı bir büyüme ve refah elde edebileceğiniz, iktisada yönelik çeşitli vaatler açıklıyor.
Millet İttifakı adayı en son cumartesi gecesi görüntülenen görüntü ile kalkınma siyasetlerini genel sınırlarla tahtanın önünde anlattı ve şu projeleri sıraladı:
“Tüm Türkiye’yi, özel iktisat bölgeleri oluşturacağız. 81 vilayetimizi dolaylı olarak dağıtacağız. 9 özel iktisat bölgesi, 17 tarım ve hayvancılık merkezi ve 50 üretim üssü kuracağız. Birinci yılda 123 milyar dolar, 10 yılda 300 milyar yatırım yapılacak. Bu yatırımların yüzde 20’sini kamu kaynakları ile paylaşacak…Büyükşehirlerden Anadolu’ya bilakis başlayacak…İşsizlik oranı birinci beş yılda yüzde 5’in yerine düşecek.”
Kılıçdaroğlu’nun vaatleri ortada yalnızca kalkınma değil toplumsal adaleti sağlamaya yönelik bazı adımlar da mevcut. Emeklilere verilen bayram ikramiyelerinin minimum fiyat artışının çıkarılması, aşırılık sahibi ailelere her ay bir Cumhuriyet olması, depremzedelere verilecek yeni konutların fiyatsız teslim edilmesi üzere somut kelamların sıra yanı Kılıçdaroğlu “beşli çete” olarak isimlendirdiği holdinglere Hazine’den aktarıldığını söylediği paraları gerini de belirtiyor.
Kılıçdaroğlu son yıllarda Türkiye’den uzaklaşan yabancı yatırımların gelmesi için görüşmelerin süresinde ve yatırımcıyı yine çekeceklerini söylüyor.
Vaatler ne kadar uygulanabilir?
Peki bu vaatler ne kadar prosedür ve hangi koşullar altında, ne kadarı yapılabilir?
DW Türkçe’ye konuşan Koç Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Selva Demiralp bu sorunun cevabını öncelikle Millet İttifakı’nın vaatlerini tanımlayarak başlıyor:
“Bunlar özetlenecek olursa tüm dünyada kabul görmüş ve performansı uzun süre test edilmiş ana akım siyasetlere dönüleceği yönünde sinyaller veriyorlar. Mevcut ekonomik dengesizliklerin altında kalan siyasetlerin ise birer birer terk edildiği söyleniyor.”
Demiralp’a sahip “maceradan uzak, kısa vadeli sürdürülebilirliğe yönelik değil uzun vadede sürdürülebilir kullanıma odaklanan” klasik siyasetler küresel çapta yaygınlaşan çok yaygın bir uygulama alanına sahip olduğu için bu siyasetlerin performansları da iktisatçılar tarafından daima ölçülüyor ve ayrıyeten güncelleniyor.
Koç Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Selva DemiralpFotoğraf: Gökhan Çelebi
“Darı İttifakı da denenmiş ve başarı ile uygulanan uygulamalara dönüş süreci başarılı olacaktır” diyen Demiralp, şu konuya dikkat çekiyor:
“Ancak olay tuz kâğıdı üzerinde sıralanan iktisat siyasetlerinin rasyonelliğinden öte bu siyasetleri uygulayabilecek yerin bilimine da bağlı. Bu hedefe yönelik kurumsal kalp, hukuk yararı, ferdî hak ve hürriyetlerin korunması amacıyla çok kritik ön kaidelerin da devreye sokulması.”
Millet İttifakı üyelerinin çeşitli konuşmalarda iktisadın rayına oturabilmesi için demokrasi ve hukukun üstünlüğünün sağlanması ehemmiyetine dikkat çekerken, Kılıçdaroğlu da yeni kalkınma modelinde çalışanlar, mevcut ve mevcut türel garanti belgesi alınacağını, iktidarın gelmemesi durumunda ilk üç ayda gerekli yasal düzenlemeleri yapacaklarını belirtiyor.
Bluebay Varlık İdaresi Kıdemli Stratejisti ünlü ekonomist Timothy Ash ise bu vaatlerin gerçekleşmesine ilişkin bir diğer değerli noktanın Millet İttifakı Üyeleri ortadaki eşgüdüm dikkat çekiyor.
“Türkiye’nin hakikat bir makro çerçeve ve iş ortamı ile olağanüstü uzun vadeli yatırım fırsatları sunmayı düşünüyorum” diyen Ash, Millet İttifakı’nın piyasada en büyük riskli ise geniş katılımlı ittifak ile siyasi istikrarın sürdürülmesi ve sürdürülebilmesi olarak görülüyor.
Kim popülist? İktidar mı muhalefet mi?
Millet İttifakı’nın vaatleri bazen iktidar ve çeşitli kesimlerce “popülist” olarak nitelendirilse de AKP’nin son dönemde uyguladığı seçim beyannamesinde muhalefetin vaatlerine de yer veriliyor.
Bu vaatlerin popülist olup olmadığına ait karşılığını veren Demiralp, enflasyonla çaba için gereken siyasetlerin popülist değil, kısa sürede istenen acı reçete olarak tabir edilen siyasetler devam ediyor çiziyor:
Zira iktidar tarafından yeni iktisat modeli ile benimsenen ‘enflasyonla büyüme’ modeli bir yerden sonra maalesef krize davetiye çıkıyor. Kısa bir süre boyunca enflasyonist baskıları göz arkası ile faizleri düşürerek bir rahatlama sağlayabilirsiniz. Lakin bu siyasetlere devam etmeniz durumunda dalga dalga gelen enflasyonist baskılar ekonomiyi boğmaya başlar.”
Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın Kasım 2021’de ilan ettiği ‘Yeni İktisat Modeli’ ile ortaya çıkan konan düşük faiz-yüksek kur siyasetleri sonucu bütçe ve dış ticaret açığında tarihi rekorlar kırılırken, iktidarın tüketimie kadar tek haneye düşmeni vaat ettiği yıllık enflasyon resmia yüzde 50 ‘nin üzerinde seyrediyor. Gerçekte hissedilen enflasyon ise resmi rejimin üstündedir.
“Esas popülist olan siyaset Millet İttifakı’nın kelamını verdiği dezenflasyon siyaseti değil mevcut iktidarın benimsediği ‘enflasyonla büyüme’ tercihidir” diyen Demiralp, iktidarın kısa süreceği olan bu popülist siyasetlerin süresii çok uzadığı için zamanında uzun süre kalan yan tesirlerin bugün yaşanmakta olduğuna işaret ediyor.
Demiralp, kelamlarını şöyle sürdürüyor:
“O yüzden (iktidarın) bu siyasetlerden uzaklaşmak ironik formda ‘popülist vaat’ şeklinde görülebiliyor. Meğer dezenflasyon siyasetleri olağanda meyveler orta ve uzun süreli kalma siyasetleridir. Lakin bizim içinde yaşanan ekonomik kriz ortamında dezenflasyon siyasetlerine geçiş kısa sürede de sağlanabilir, 2001 sonrasında klasik siyasetlere onaylandıktan sonra gözlenen yüksek büyümeli dezenflasyon süreci içinde.”
Dezenflasyon sürecinde inovasyona dayalı bir anlayışla Türkiye’nin rekabet gücü olan kesimlere hakikat harcamanın üretim maliyetlerini düşüreceğini söyleyen Demiralp, bunun enflasyonist baskıları da azaltacağını belirtiyor.
Yabancı Yatırımlar Türkiye’ye gelir mi?
Türkiye’ye yabancı yatırımları yine çekme vaadinde bulunan Kılıçdaroğlu, bir mühlet daha önce yurt dışında ziyaretlerde memleketler arası finans ülkeleri temsilcileri ile bir ortaya çıkmıştı.
Demiralp, Türkiye’ye ne kadarlık bir yatırım gelebileceğine ait sayı verebileceği bir çalışmanın olmadığını lakin enflasyonla çaba siyasetlerinin TL’nin kıymetlenmesini sağlayan ve kurda istikrarın sağlanması siyasetleri olacağı için Türkiye’nin yabancı yatırımcının bakış açısının de büyümesinin bekleneceğini belirtiyor.
“Kurumsal para, politika fayda, eğitim ıslahatı boyunca güçlü adımlar eklediğimizde yalnızca kısa vadeli sermaye değil uzun vadeli ve Türkiye’nin üretime devam edecek yatırımları çekebilmek de mümkün” diyen Demiralp, bunun örneğin 2001 krizinin ardından ortaya çıktığını, o periyotta doğrudan yabancı yatırımların 20 milyar ABD Doların miktarına ulaştığı, 2007-2009 küresel ekonomik kriz sonrasında portföy yatırımlarının 50 milyar doların aşıldığı yerde yerleştiği hatırlatılıyor.
Demiralp, devirden bu yana küresel likiditenin önemli formunun arttığını vurgulayarak, küresel piyasalardaki son durumu şöyle aktarıyor:
“ABD Merkez Bankası Fed’in raporunun 2007 krizi öncesindeki 1,5 oyun USD seviyesinde 2014 yılında 4,5 spor dolarlarına, pandemi sonrasında ise 9 oyun USD stoklarında bulunmadığı görüldü. bileşenlere kolay kolay dönmeyecek. Türkiye küresel yayılımı kabul görmüş iktisat siyasetlerine yerleşmiş bu likiditeden faydalanma imkanına sahip olacaktır. Zira genç ve canlı yaşamakta, güçlü üretilen ve jeopolitik pozisyonlarla Türkiye yatırımlar için önemli bir potansiyel barındırıyor.”
Türkiye ne kadarlık bir yatırımda kalabilir?
Peki küresel piyasalara dair bu tablonun değişimleri iktidar ve iktisat siyaseti değişimi durumunda Türkiye ne kadarlık bir konaklamadan sonra?
Timothy Ash, Ortodoksların siyasetlerine geri döndüğü durumda değerli portföy girişlerinin görüldüğünü belirtti ve şöyle konuştu:
“Geçmişte 140 milyar dolar şeklinde bir doruğa ulaşıldığı ve artık 20 milyar şimdiye kadar düşüldüğünü hesaplarsa; yani beş yıllık bir süre içinde 120 milyar dolara geri dönülebilir. Bu da yıllık bazda 20 milyar kapasite girişi demek oluyor.”
Doğrudan yabancı yatırımlarda (FDI) ise tepe noktasının 2007’deki 28 milyar ABD doları olduğunu hatırlatan Ash, “Son birkaç yılda ise FDI 5-6 milyar civarında. FDI’da yıllık 20 milyar sonuçta iyice kolay bir biçimde geri dönmenin mümkün olduğunu düşünüyorum” diye konuşuyor.
Ash, buna ek olarak uzun vadeli yabancı borçlanmada da net 20 milyar dolarlık yatırım görmenin mümkün olduğunu belirterek, “Tüm bu kalemleri bir ortaya çıktığımızda, bölgede 50 milyar dolarlık yeni giriş görmenin mümkün olduğunu düşünüyorum” diyor.
Bunun için ise aşiret kurallarının gerekliliğine işaret eden Ash, bunları “Ortodoks para siyasetleri, bağımsız merkez bankası, iktisat grupları meritokrasi (liyakat), hukukunun geri dönüşü ve iktisat siyasetlerinde denetim ve istikrar sistemi” olarak sıralıyor.
News
