Türkiye’de siyasetin programını 14 Mayıs’ta gerçekleştirilecek cumhurbaşkanlığı ve milletvekili seçimleri belirlerken, sokağın programında ise hayat pahalılığı var. Besin enflasyonunda dünyada beşinci sırada yer alan Türkiye’de, bilhassa kırmızı et fiyatları el yakıyor.

DW Türkçe’ye konuşan bölüm temsilcileri, pandemi sonrasında tarım ve hayvancılıkta uygulanan yanlış siyasetler nedeniyle fiyatların yükselişe geçtiğinde görüldü. Uzmanlara göre, hayvan ithalatının önü olsa da kırmızı et fiyatlarındaki artışları elde etme olanağı.

Dünyada artıyor, Türkiye’de artıyor

Gıda fiyatlarının dünya genelinde düşüşünü sürdürürken, Türkiye’de ise besin enflasyonu her geçen gün artıyor. Birleşmiş Milletler (BM) besin dairesi dünya besin fiyat tablosunun Mart ayında da gerileyerek 12 ay arka arda düştüğünü açıkladı.

Küresel çapta ticaret ve çok yapılan çalışmaları takip eden Besin ve Tarım Örgütü’nün (FAO) fiyat listelerindeki 129,7 puanın akabinde geçen ay ortalaması 126,9 puan oldu. Bu, 2021 Temmuz ayında bu yana en düşük seviyedeki kayıtlara geçti.

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre Türkiye’de yıllık beslenme enflasyonu yüzde 69’u bulurken, Mart sonu itibariyle Türkiye’deki beslenme enflasyonu Lübnan, Zimbabve, Arjantin ve İran’ın akabinde dünya genelindeki beşinci en yüksek enflasyon oldu.

Son devirde bilhassa kırmızı et fiyatlarındaki artışlar, tüketicilerin reaksiyonunu dikkat çekiyor. Hem yedek hem de sivil toplum seçenekleri ve muhalefet partileri, artan fiyatlara reaksiyonlar gösteriliyor. Kırmızı et üreticileri ise karkas et maliyetinin son 1 yılda yüzde 140’a yakın arttığına işaret ediyor.

Peki kırmızı ette Fiyatları neden bu kadar attı?

ETBİR: Gerekli yeterliliklerin alınmasıdı

Kırmızı Et Sanayi ve Üreticileri Birliği Derneği (ETBİR) Lideri Ahmet Yücesan, bu bölümde “Pandemi krizi devrinde et üretimi konusunda uygun planlama yapılamadı, gerekli gıdaların temini alınmadı” yanıtını veriyor.

Kırmızı Et Sanayi ve Üreticileri Birliği Derneği (ETBİR) Lideri Ahmet YücesanFotoğraf: privat

Pandemi döneminde okullardan bulunane, turizm tesislerine ve lokantalara kadar neredeyse konut dışında ve tüketilen her yerin kapandığını hatırlatan Ahmet Yücesan, “O devirde tüketilmesi planlanan etin yüzde 70’e yakını elde kaldı. “diyor.

Hayvancılıkta bugün yapılan yatırımın en erken iki yıl sonra sonuçlandığını kaydeden Yücesan, “Pandemiden sonra geldiğimiz bu devirde, her yer açıldı, turizm canlandı. Böylece et tüketimi tekrar arttı, eski yerde kaldıne geldi. Lakin bu sefer de yeni yatırım yapılmadığı için iç piyasadaki et talebi Karşılama başladı. Böylece altı ay önceki fiyatlar tırmanmaya başladı” diye konuşuyor.

TZOB: Tüketici et ve süte ulaşmakta zorlanıyor

Fiyat artışlarının bir başka nedeni ise başta yem olmak üzere üretim maliyetlerindeki artışlar olarak gösteriliyor. Türkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB) Lideri Şemsi Bayraktar, hayvan çeşidinin özellikleri değişmekle birlikte birlikte maliyetlerin yüzde 50 ila yüzde 70’inin yem giderlerinin oluştuğunu söylüyor.

Türkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB) Lideri Şemsi BayraktarFotoğraf: özel

Hammadde fiyatlarındaki hem dolar bazlı dünya fiyatlarındaki artış, hem döviz kuru dövizlerine bağlı TL bazlı yükselişlerin karma yem fiyatlarını üst gerçek yükselttiğini söz eden Bayraktar, 2022 yılında bir önceki dönemdeki samanda yüzde 95,5, mısır silajında ​​yüzde 139,5, kuru yonca otunda ise yüzde 94,27’lik fiyat artışı depolama bilgisi veriyor.

Üreticilerin yem fiyatlarındaki artıştan dolayı hayvanların besleyne dikkat etmesi Bayraktar, “Damızlık hayvanlar bölümü gitti. Endüstriye aktarılan süt düştü. Süt ve süt ürünlerinin fiyatları arttı. Maliyet artışı ve arzda meydana gelen azalmadan dolayı et fiyatları da arttı. Tüketici et ve süt ürünlerine ulaşmakta” orada konuşuyordum.

TÜKETBİR: Günübirlik siyasetleri uygulanıyor

Artan fiyat nedeni ile iktisat idaresi devayı hayvan ithalatı yapmakta bulundu. 500 bin besilik, 50 bin kısımlık hayvan ve 8 bin 500 tonluk karkas et ithalatı için harekete geçen Et ve Süt Kurumu (ESK), aylık asgarî 600 tonluk etin pazar raflarında satılacağını duyurdu.

Peki canlı hayvan ve karkas ve ithalatı, piyasadaki ticaretlere deva olabilir mi?

Türkiye Kırmızı Et Üreticileri Birliği (TÜKETBİR) Lideri Bülent Tunç, kayıt olarak ithalata karşı kayıtlarını, eksik plansızlık münasebetiyle sıkıntı durumunda kayıtlı olduklarını belirtiyor. Açılışın kırmızı ve ithalatı konusunda birbiriyle çelişen anlaşmalara imza attığını vurgulayan Tunç, şu şekilde piyasaya sürülüyor lisana getiriyor:

“Bundan önceki sayın bakanımız çıktı dedi ki, ‘Biz her şeyi planladık. Üç yıl içerisinde ithalatı sonlandıracağız, bir daha da ithalat yapmayacağız’… Biz de bu karardan keyifli olduğu ve buna dahil yeni yatırımlar yaptık. Yüzlerce, binlerce organ yapıldı, çok önemli işletmeler yapıldı. Sonra bir baktık, ithalat yapılmayacak denilirken, ithalat kapısı 500 bin hayvan olarak açıldı. Biz belgenin asıl rahatsız olan bu. Günübirlik siyasetleriyle daima bireysel senaryoyu sonlandırıyor.”

Üreticiler fiyatlarındaki artışın nedenlerinden birinin AKP’nin izlediği siyaset olduğunu lisana getiriyorFotoğraf: Rainer Hackenberg/picture Alliance

ETBİR Lideri Ahmet Yücesan ise “İthalat tutarını lakin pansuman olur, fiyat anlaşmasını ayırmaz” aday lisana getiriyor. Kırmızı et fiyat artışlarının önüne geçebilmek için öncelikle süt hayvancılığının yeniden yapılandırılması kaydını kaydeden Yücesan, “Ayrıca enflasyon korkusu olmadan, süt ürünlerinin ürünlerine tam kıymetinde ödeme yapılmadı. Pandemiden sonra ne yazık ki bu hesaplar yapılmadı. Bu nedenle fiyatlar da yüksek” diyor.

“Fiyatlar yükselir lakin düşmez”

Şimdi asıl merak edilen bahis, ithalatın yerine kırmızı fiyat artışlarının devam edip etmeyeceği.

Kırmızı Et Sanayi ve Üreticileri Birliği Derneği (ETBİR) Lideri Ahmet Yücesan’a ait, mevcut Ramazan ayı sonrasında da fiyat artışları devam edecek, “Fiyatlar açılır ancak düşmez” diyen Yücesan, ithalat fiyatlarının üzerindeki baskının bir noktadan hafifleyebileceğini lisana sunuyor.

Türkiye Kırmızı Et Üreticileri Birliği (TÜKETBİR) Lideri Bülent TunçFotoğraf: privat

Kırmızı et fiyatlarının bu kadar yükseleceğini düşünerek TÜKETBİR Lideri Bülent Tunç şöyle konuşuyor:

“Bundan sonra fiyat artışlarının artık olmaması gerekiyor. Lakin önümüzde Kurban Bayramı olması, yaz mevsimi hasebiyle turistin çoğalması ve enflasyondaki artış nedeni ile fiyatların artmaya devam ettirilebilirni söylendiği durumdayım. Fiyatların artmaya devam etmesi sürpriz olmaz. İthalat kesintisinden önceki Uruguay’dan alınan hayvanın kilosuna 3,6 dolar ödenirken, bugün bu sayı 4,2 yönünde geldi. Bu fiyat artınca, üretilen ürünle kilogram fiyatının da büyümesi kaçınılmaz.”

“Son 20 yıldaki artış yüzde 1750”

Türkiye Devrimci Personel Sendikaları Konfederasyonu Araştırma Merkezi’nin (DİSK-AR) TÜİK’in 3 Nisan tarihinde Mart ayına ilişkin enflasyon verilerini yayınlamasının akabinde olduğu yerlerde, 2005’te yüzde 4,8 olan besin enflasyonu 2023’te yüzde 67,9’a Artışlar sırasında, son 20 yılda besin fiyatları yüzde 1750 arttı.

Tüketici Hakları Derneği’nin yaptıklarının özellikleri ise son bir yılda 40 temel besinin ortalama fiyat artışı yüzde 190 olarak gerçekleşti. Kuru soğan yıllık yüzde 659 fiyat artışı ile en değerli besin oldu. Tüketici Hakları Genel Lideri Turhan Çakar, yaptığı açıklamada, “Cumhuriyet tarihinde bu türlü besinler pahalılığı görülüyordu. Tüketicilerin büyük çoğunluğu en temel besinlere erişemiyor, beslenemiyor” dedi.