Kızılay: Tutuyor musun? Yardım kurumu mu?

Kızılay, web sitesinde kendini “Kar gayesi gütmeyen, yardım hizmetlerine karşılık vermeyen ve kamu yararına çalışan bir başlangıç” olarak tanımlanıyor.

Ancak Kızılay şu anda çadır ve besin olmak üzere acil yardım malzemelerini sahiplerine göstermek ve doğrudan ulaştırmak yerine sattığı tartışmaların odağında. Kuruluş 6 Şubat zelzelelerinin akabinde bölgesel meskenleri yıkılan ya da büyük hasar olan depremzedelerin kış kaidelerinde acil çadır çadırları olduğu bir periyotta elindeki bir ölçü çadırı bölgesel ayırma yerine sivil bir yardım şartı AHBAP’a satıldığı için eleştiriliyor.

Kızılay’ın ayrıyeten depremzedelere yardım götürmeye çalışan yerli ve yabancı çeşitli sivil olaylara satıldığı gereçler ortada yalnızca çadır değil bireysel vakitte besinin da bulunduğu açıklandı.

1868’te kurulmuş ve tarihi Cumhuriyet’ten bile eski olan Kızılay’ın afet durumunda elindeki yöntemlerle bölgesel bedelsiz yerine satması pek çok yerde tarafından eleştirilirken Kızılay’ın karmaşık şirketler yoluyla afetin sıcak normal satış işleminin hem orijinal ideolojisine karşıt hem de bölgesel açıdan yanlış olduğu harcamalar yapılıyor.

Kahramanmaraşlı büyük bir yıkıma yol açtı Fotoğraf: Ümit Bektaş/REUTERS

Dernek olan Kızılay’ın kaç şirketi var mı?

Dernek uygulamalarında olan ve İçişleri Bakanlığı’nın kontrolüne bağlı olan Kızılay şu anda en az 11 şirket, 11 Genel Müdür ve bir CEO ile holdingleşmiş durumda.

Kızılay Tüzüğü’nün 5. unsurunda ise hizmetin konusuna yer verilirken “Kızılay hizmetlerinde hiçbir biçimde maddi ve manevi çıkar gözetmeyen, bir yardım hareketidir” deniliyor.

Kızılay bir devletin süresi değil ve bu nedenle devlet bütçesinden bir his almıyor. Gelirlerinin tamamı bağışlanıyor, fon ve Atatürk tarafından Kızılay’a verilen maden suyu tesisleri için gelir getirici faaliyet faaliyetlerinden sağlanıyor.

Peki topladığı bağışlarla insanlara yardım ulaştırması gereken Kızılay ne vakit ve neden bir holding haline dönüştü?

DW Türkçe’ye konuşan Kızılay İdare Şurası’nın 2016-2019 dönemi üyesi Sabahattin Tezdiğ, 2019 yılı bir milat olduğunu kendisi belirtti ve emsal düşünenlerin “holdingleşmeyi” gerçek bulmadığı için idareden uzaklaştırıldıklarını söylüyor.

Tezdiğ’e sahip olan Kızılay’ın önce kendi çadırını kurmayı başardığını, bunu kaydettikten sonra ise istemeleri durumunda tahminen sonraki sivil toplum verilerinia gösterdiğini belirtiyor, şu eleştiriyi yöneltiyor:

“Bugün bir afet hayatı. İnsan dışarıda iken bunlar paranın hesabını nasıl yapabiliyorlar? Aklım benim ermiyor. Çocuk kumbarasındaki parayı çıkartıp afet çıkıyor. Beyefendi ise çadırları (elinde) devam ediyor bir müşteri çıksın diye. Bu türlü şey mi olur? Kızılay’ın aslı insan kızdırabını dindirmek ve yaraları sarmaktır.”

Kızılay Yatırım Holding bünyesinde hala “Kızılay İçecek, Kızılay Toplumsal Danışmanlık, Kızılay Portföy, Kızılay Sıhhat, Kızılay Çadır & Dokuma, Kızılay Kültür & Sanat, Kızılay Sistem Yapı, Kızılay Bakım, Kızılay Lojistik” şeklinde şirketler bulunmaktadır.

Kızılay’ın kuruluşunun ideolojisine terslik

Kızılay’daki şirketleşmenin münasebeti başlangıç ​​kademesinde “Gelişim yönünde kısır döngü içerisinde bulunulması ve katma paha imkanının bulunmaması” da gösterilmişti.

Peki ekonomik ve türel açıdan durum ne?

İktisatçı Öner GüncavdiFotoğraf: privat

İktisatçı Öner Günçavdı, Kızılay’ın her derneğin hukuki açıdan ekonomik bir işletme yani şirket kurmasını sağladığını belirterek, burada değerli nüansı şu şekilde aktarıyor:

“Kızılay’dakiler de bu türlü bir ekonomik işletme kurarak çadır ve gibi işleri yapan anonim şirketler buraya bağlamış ve bunları üzerinden yapmışlar. Lakin bunların Kızılay’ın kuruluş ideolojisine uygun formda işlenmesi ve de o emelle kurulmaları gerekiyor. O da nedir? Kızılay sonuçta bu afetlerde bedelsiz bir formda afet bölgelerine gitmesi, yurt içi ve yurt dışında barınma, beslenme ve sıhhat yardımlarında bulunulması gerekiyor.”

Günçavdı, bu hedefle yapılacak harcamaların da kamuoyundan bir formda bağış olarak seçilmesinin belirtildiği bu tıp derneklerinin temel ekonomik yapacakları kamu hizmetinin bedelini bir şekilde karşılayabilmek için kaynak bulunması olarak gösteriyor ve kelamlarını şöyle sürdürüyor:

“Anladığım kadarıyla bu son zamanlarda kurumun başına geçenler biraz hinlik yaparak hiç bugüne kadar düşünmediği formülleri düşünmüşler ve bu kaynakları millete el aralığı açmak yerine, ticari bir işletme kurarak kar elde edip bir şekilde sıcaklıktaki durumunu karşılamaya başlayanlar. Bu hukuksal olabilir lakin kuruluş amacı Ortaya çıkanlar, hatta ahlak dışıdır.”

Kızılay’ın afet durumunda bedelsiz yapılması gereken hizmetleri “paraya çevirdiğinin” anlaşıldığını ve “krizi fırsat olarak” görmenin derneğin kuruluş ve tüzüğüne ters olduğunu vurgulayan Günçavdı, “AHBAP bu çadırları bu şekilde bir afet olmadan satın alsaydı kimse bir şey demeyebilirdi. ve Kızılay bu türden bir hizmetten kaçınarak ya da bu fırsattan faydalanarak kâr çıkartma noktasına gelindiğini söylüyor.

Günçavdı: Soruşturma açılmalı

Bu genel toplumsal medyada ve muhalefet partilerinde Kızılay Lideri Kerem Kınık’ın istifa etmesi gerektiği dillendiriliyor.

Günçavdı, İçişleri Bakanlığı ve Vakıflar Genel Müdürlüğü Dernekler Masası’nın bu mevzuyu onaylı incelemesi, yalnızca Kınık’ın değil Kızılay İdare Konseyi’nin diğer çocukların sorumluluğu kapsamına işaret ediyor ve şöyle anlatıyor:

“Yapılan bu işin yanlış bir şekilde nasıl gerçekleştiğini net bir şekilde hukuk ortaya çıkması için ortaya konması gerekiyor. İstifa işinin kolay kısmı. İçtihat o denli oluşturmalıyız ki sonraki gelenlere referans olsun.”

Öte yandan Kızılay Derneği Genel Lideri olan Kınık “gönüllü olarak uğraşmak için” rastgele bir maaş almıyor. Lakin Kınık’ın Kızılay tedavisi her şirketten farklı başka “huzur hakkı” adı altında değerli miktarda gelir elde ettiği ve bu ölçümün aylık en az 200 bin liraya dayandığına ait karşıtların savları mevcut.

Kızılay Lideri Kerem Kınık Fotoğraf: Fatih İşci

Çadır skandalı nasıl gelişiyor?

Cumhuriyet Muharriri Murat Ağırel, hafta sonu Kızılay’ın zelzelenin birinci ilişkisi sanatçısı Haluk Levent’in kurucusu olduğu AHBAP Derneği’ne 46 milyon lira meblağında çadır sattığını duyurdu.

Tepkiler üzerine AHBAP haberi doğruladı, Kızılay da tenkitlere karşı yaptığı satış süreci ‘afetzedelerin barınma bölümlerinin bir an önce yaşayabilmek için, ‘çadır üretiminin devamını sağlama hedefiyle da hammadde bedelinin kabul edildiği’ bildirildi.

Kızılay’a yansılar devam ederken Türk Eczacılar Birliği’nin (TEB) de Kızılay’dan parayla çadır almak zorunda kaldığı öğrenildi. TEB Lideri Arman Üney, bir tanesinin yaklaşık 140 bin liralık fiyatla 76 metrekarelik beş adet çadırı Kızılay’dan satın aldıklarını kaydetti.

Pazartesi FOX TV’de İlker Karagöz’ün konusu olan AHBAP Lideri Haluk Levent de Kızılay’dan depremzedeler için yalnızca sabah çadır besin da satın aldıklarını belirtti “Kızılay kurumunun alt katılımı olan Kızılay Lojistik A.Ş den 30 bin adet 4 kişilik bir yemeklik yemeğini karşılayan ve 1 yıl bozulmayan besinleri satın aldık” dedi.

Kızılay Lideri Kerem Kınık ise Kızılay’ın kendisine gelen bağışlarını dayanıklılığına sahip olduklarına ulaştırdığını belirtti, “Kesinlikle satmamaktadır. Basında yer alan mevzu Kızılay’a sürdürülebilir gelir sağlanan insani yardım afet alanında dayanıklı şirketlerin faaliyetleridir” dedi. Kınık, AHBAP Derneği ile tesis edilen ticari ilginin Kızılay Cemiyeti ile değil Kızılay iştiraki olan Kızılay Lojistik Şirketi ile geliştirildiğini kaydetti.

Kahramanmaraş’ta bir sonraki çalışmalarının arama kurtarma durumunun yetersiz olması nedeniyle AFAD da tenkitlerle karşı karşıya kalmak zorunda kaldı.