Dolar kurundaki yükseliş Türkiye’de gerçek fiyatların erimesine yol açtı. Taban ücretli, memur ve emeklinin bu yıl aldığı artırımlı maaşlar, dolar üzerinden hesaplandığına geçen yılki maaşların gerisinde kalıyor.
Türkiye biçiminde dış kaynaklara bağımlı olan dolardaki yükseliş onun vatandaşıyla ilgilenmektedir. Kur artışları, yükselişler üzerinden enflasyonu tırmandırırken, taban fiyat ve diğer fiyatlar gerçek manada eriyor.
Türkiye’de kadınların çoğunluğunu ilgilendiren taban fiyat toplantılarında Aralık 2021’de kur ve enflasyon artışlarının gölgesinde görüldü.
Asgari fiyat eridi
İlk toplantısını 1 Aralık’ta yapan Taban Fiyat Tespit Kurulu, dördüncü toplantı sonrasında 16 Aralık’ta bu yıl için taban fiyatı 4 bin 253 lira 40 kuruş olarak belirlediklerini açıklamıştı. Bu sayının Türk Lirası (TL) bazında yüzde 50’ye yakın bir artış manasına girmesi bekleniyor.
Ancak kur artışları bu artışın erimesine yol açtı.
Geçen yıllık 7,43 TL’den başlayan dolar kuru, Mart 2021’de 8 TL’yi görmüştü, uzun mühlet bu birimlerde süreç görüldükten sonra ekimde 9 TL geçmişti. Kasım 2021’de 11 TL seviyesine ulaşan kuru dolar, 20 Aralık’ta 18 TL’yi tamamlamış tüm vakitlerin rekorunu kırmıştı.
2021 yılında taban fiyatı 2 bin 825 TL 90 kuruş düzeyindeydi. Birebir yıl dolar ortalaması kuru ise 8,86 olarak gerçekleşti. Buna göre taban fiyatının karşılığı 319, dolar1’dir.
Dolar kuru 17,20’nin üzerinde
Doların rekor düzeyde artmasının ardından 21 Aralık 2021’de Kur Muhafazalı Mevduat uygulaması devreye alındı. Uygulamayla birlikte dolar, Aralık sonunda 10-11 TL seviyeye kadar çekilene kadar bunun tesiri uzun sürmedi. Bu yılda 13,4 TL düzeyinde başlayan dolar kuru, yılbaşından bu yana yüzde 28 yükseldi. Mart’ta 14, Mayıs’ta 16 TL’yi geçen kur, dün 17,20’deki yerden süreç gördü.
Son verilere göre bu yıl ortalama kuru dolar 14,51 düzeyinde bulunuyor. Buna göre 4 bin 253 TL’lik minimum fiyatın karşılığı 293,1 dolar. Bu durum, taban fiyatının yıllık olarak 26 dolar azına işaret ediyor.
Asgari fiyat bazında erirken başka fiyatlarda da durum farklı değil.
Memur artırımı uçtu
Ocak ayında emekli ve memur yıllarının birincisi boyunca enflasyon farkı ödemesi ve yüzde 7,5’lik toplu kontrat artırımı yapılmıştı.
Buna göre yılın başında ödenen aile yardımı dahil en düşük memur maaşı 4 bin 881 TL’den 6 bin 429 TL’ye, en düşük memur emekli aylığı da 3 bin 276 TL’den 4 bin 289 TL’ye yükseltildi. Lakin yılın birinci yarısı için yapılan artırım, kur artışıyla artışla uçtu.
Fotoğraf: Emre Eser/DW
Geçen yılın ikinci yarısında 4 bin 881 TL’lik en düşük memur maaşı 495,8 tam denk gelirken 6 bin 429 TL’lik artırımlı maaş 443 dolar oluyor.
En düşük memur emekliliği da artırım öncesinde 332,8 dolar, artırım sonrasında 295,6 denk geliyor.
Buna göre yapılan artışa karşın, artan kur karşısında en düşük kademedeki memurun maaşı 52,8 dolar, en düşük kademedeki memur emeklisinin aylığı da 37,2 dolar eridi.
SSK ve Bağ-Kur emeklilerinin durumu değişmedi. SSK, 2000 öncesi en düşük emekli maaşı 2 bin 624 TL’den 3 bin 292 TL’ye çıktı. Lakin dolar bazında 266,6 dolardan 226,9 yönde geriledi.
2000 sonrasında SSK emekli maaşı bin 626 TL’den 2.041 TL’ye çıkarken bu maaşı alanların bazısında 24,6 dolar kaybetti.
Bu yılın başında 2 bin 350 TL’den 2 bin 949 TL’den yükseltilen Bağ-Kur esnafı emeklisi maaşı da bazında 238,7 dolardan 203 dolardan indi.
Doktor ve polis de zararda
Öte yandan geçen yıl 8 bin 277 TL’lik 1/4 derece avukat maaşıyla 841 dolar alınırken bu yıl artırımlı 10 bin 551 TL’lik maaşla 727 dolar alınabiliyor.
Yılbaşında 1/4 derece uzman hekim maaşı 2 bin 773 TL artışla 10 bin 93 TL’den 12 bin 866 TL’ye çıkarken bazında 1025,3 dolardan 866,7 dolardan indi. Bu maaşı alan hekimlerin kur kaybı yaklaşık 159 dolar oldu.
8/1 derecelik polis memuru maaşı 7 bin 431 TL’den 9 bin 473 TL’ye çıktı, maaştaki 2 bin 42 TL’lik artış, bazında 102 dolar ziyana döndü.
1/4 derecelik öğretmen maaşı Noelde 6 bin 586 TL’den 8 bin 594 TL’ye çıkarılmıştı. Artırım öncesinde öğretmen maaşıyla 669 dolar alınıyorken, artırımlı maaşla 592,3 dolar alınabiliyor. Öğretmen maaşının da 76,7 doları kur farkı gitti.
Kur da enflasyon artacak
Ekonomistler genel merkez bankalarının faiz artırımına gittiği bu periyotta dolar/TL’de kaymanın artacağına işaret ediyor. Maaşlar bir yandan kur artışıyla erirken diğer yandan artan enflasyondan da olumsuz etkileniyor. Mayıs bilgilerine göre yıllık enflasyon yüzde 73,5 artarken, devirlerde Üretici Fiyat Endeksi’ndeki artış yüzde 132,2 oldu. Üretici fiyatlarındaki yüksek seyrin gelecek aylarda artan artışlar üzerinden enflasyona yansıması bekleniyor.
Kur artışlarının tesiriyle aralıklarla aradan bu yana besin, elektrik, doğal gaz ve akaryakıt başta olmak üzere temel dayanıklılık hususlarının fiyatları katlandı. Yılbaşında vergiler, harçlar ve cezalar zamlanırken, Temmuz ayında yapılması beklenen ÖTV artışı da erkenden çekildi. Üstelik kur artışıyla maaşı tırpanlananlar, daha yüksek maliyetle karşı karşıya kaldı.
News
