Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın seçimleri kazandığının akabinde eski Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’in yeni cumhurbaşkanlığı kabinesinde yer almasına kesin gözüyle bakılıyor. Şimşek’in Hazine ve Maliye Bakanı yahut İktisattan Sorumlu Başkan yardımcısı olarak kabinede yer alması bekleniyor.
Mehmet Şimşek’in tekrar iktisat idaresinde göreviyle ilgili haberler piyasalarda müspet karşılanırken Türkiye’nin enflasyonla çabası için tüm dünyada uygulanan ortodoks siyaset araçlarına dayalı bir patika olabilir ve böylece yabancı yatırımcının Türkiye’ye olan inancının tekrarlanarak dış kaynak gücünün karşılanması artıyor.
Ancak ekonomistler, Mehmet Şimşek’in tek başına bir kurtarıcının ortaya çıkmasının yetersiz olduğunu çiziyor. Bu noktada Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Şimşek’e iktisat siyasetleri konusunda ne kadar özgürlük tanıyacağı kritik değer taşıyor.
“Görevden alınmayacağının güvencesi”
Bluebay Asset Management Kıdemli Gelişen Piyasalar analisti Timothy Ash, beklentilerle ilgili yaptığı analizde, piyasanın yaklaşmakta olan ödemeler istikrarını çözmek için ne hayatta bağımsız bir merkez bankası gerektirdiğine dikkat çekti. Ash, Şimşek devrinde eski Merkez Bankası Lideri Murat Çetinkaya’nın Erdoğan’dan faiz indirimi için tercihini hatırlatarak “Erdoğan, siyaset sıkılaştırmanın düşük büyüme ve yüksek işsizlik halinde kaçınılmaz tesirlerini gözetmek isteyecek mi” diye sordu.
Eski Maliye Bakanı Naci Ağbal’ın Merkez Bankası Başkanlığı’na getirilenkten kısa bir mühlet sonra misyonundan alındığına işaret eden Ash, yakın tarihteki tecrübeler nedeniyle Erdoğan’ın Şimşek’i de kısa süre içinde geçmişinden almayacağına dair bir olduğunu belirtti.
Ash’e göre Şimşek, lakin yeni bir ortodoks merkez üssü lideri ve yeni bir hazine bakanına kadar uzanan yeni bir ıslahat kökleri için adım atarak teminat sağlar.
Uygulamada mümkün olacak mı?
DW Türkçe’ye konuşan iktisatçı Prof. Dr. emin değilim” diyor.
Türkiye’nin önünde yerel seçimler olduğu hatırlatılarak Şişman’a bağlı seçimlere kadar sıkı para siyaseti sıkıntısı görünüyor. Ancak sermaye çoğunluğunun en az yıl sonuç enflasyon hedefina yakın yani yüzde 20’lerde bir faiz beklediğine işaret eden Şişman, “Buna Cumhurbaşkanı’nı ikna edebilirler mi? soruların cevapları yok” diye konuşuyor.
Prof. Dr. Mehmet Şişman Fotoğraf: özel
Çalışan kesim için ne tabir ediyor?
AKP döneminde düşük faiz, her keresinde daha yüksek faiz artırımına yol açarken, geçiş kararlarının iktisada maliyetinin de büyümesine yol açtığını vurguladı. Faizin artmasıyla yatırımlar ve toplam harcamalar azalırken, toplam talep düşer. Bu bir yandan enflasyonun düşmesine katkı sağlarken, diğer yandan hem gruplarda hem de şirketlerde ve taşınabilir için borçlanma maliyetlerinin arttığını, büyümenin ise azaldığı bir periyoda işaret ediyor.
Peki bu durum taban fiyatının ortalama fiyat haline geldiği ve yoksulluk gücünün altında tutulduğu Türkiye’de çalışan kısmı nasıl mevcut?
DW Türkçe’ye konuşan çalışma iktisadı uzmanı Özgür Müftüoğlu, Mehmet Şimşek’in iktisada idaresine getirilmesi halinde Türkiye’nin milletlerarası piyasalar nezdinde kaybettiği itibarı geri kazanacağını belirtti, bunun da kısa sürede kayıtlı olan iktisattaki kaynak sistemini çözeceğini söylüyor.
Ancak Türkiye iktisadının yapısal sıkıntıları çözülmeden kim gelip gelsin iktisatta kalıcı bir düzgünleşme sağlanamayacağını söz eden Müftüoğlu, bunun da uzun vadeye iyileşmesi gereken bir süreç olduğunu düşünüyor.
“Yoksullaşma artacak”
Müftüoğlu, “Şimşek, 2007’den 2018’e kadar iktisadın idaresinde yer alan bütünüyle büsbütün emek karşılığında, sermayeyi teşvik eden, istihdamı sağlama ve işsizliği harcaması siyasetleri adı altında sermayeye daima kaynak aktaran, işçileri giderek daha fazla kusurluluk gerçek iten siyasetlerin mimarı olmuştur” diye Konuşan Müftüoğlu, gelecekte periyotta emekçiler açısından ağır bir sürecin yaşanacağını ve fakirleşmenin artacağını tabir ediyor.
Bu devirde sendika ve ticari faaliyetlerdeki çabanın büyümesinin beklendiğini tabir eden Müftüoğlu, buna karşı siyasal iktidarın baskısının da sanat olacağını öngörüyor.
Mehmet Şimşek geçmişte neler araştırdı?
Türkiye, ABD ve İngiltere’deki değerli finans harcamalarında çalışan Mehmet Şimşek, Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın AKP hükümetlerinde 2007’den 2018’e kadar iktisat idaresinde yer almıştı.
2007 seçimlerinden sonra 60. Hükümet’te İktisattan Sorumlu Devlet Bakanı olarak görev alan Şimşek, 1 Mayıs 2009’da ilan edilen kabine değişikliği ile Maliye Bakanlığı görevine getirildi. Kasım 2015’e kadar bu misyonunu sürdüren Şimşek, seçimlerin akabinde ise iktisattan sorumlu Başbakan yardımcısı görevini üstlendi ve 9 Temmuz 2018’e kadar bu misyonunu sürdürdü. Şimşek, daha sonra Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi kabineleri ya da AKP hükümetlerinde yer alamadı. 2018 seçimlerinden sonra Hazine ve Maliye Bakanlığı’ndaki periyot teslim merasiminde Hazine’yi Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın damadı Berat Albayrak’a teslim etti.
Eski Maliye ve Güç Bakanı Berat Albayrak Fotoğraf: Adem Altan/AFP/Getty Images
Şimşek periyodu faiz tartışmaları
Faiz tartışmaları Mehmet Şimşek devrinde de varlığını koruyordu. Cumhurbaşkanı Erdoğan, bilimsel gerçekler tam zıddını söylese de ‘yüksek faizin yüksek enflasyonun nedeni’nin sürekli teorini Şimşek devrinde de sık sık savundu.
2008’deki küresel finans kriziyle birlikte ABD’de faizler sıfıra indirilmiş, tüm dünyada dolar bolluğu artmıştı. Bu devir Türkiye’de yüzde 20’inin üzerinde olan siyaset faizi bir yılda tek haneye indirildi.
Nisan 2011’de Merkez Bankası’nın başına Fazilet Başçı’nın atanmasıylabirlikte bankanın bağımsızlığına ait soru rakamları arttı. Merkez Bankası faiz artırımı yapmadan faiz artırım tesiri yaratacak politikalar geliştirdi. Erdoğan, 12 Haziran 2011 seçim kampanyasında, “hedefimiz, sıfır gerçek faiz” dedi, 2012’de ise faiz lobisi kapsamının ortaya çıkması arttı. Erdoğan faiz lobisi çıkışlarını sürdürürken, siyaset faizi tarihi en düşük seviyedeyken indirildi. 17 Mayıs 2013’te çekilen faizin yüzde 4,5’i yaşanan kur krizinin ardından yüzde 10’a yükseltilmek zorunda kaldı. Erdoğan faiz artırımından sonraki nisan yerinde tekrar açıklama yaparak faizlerin düşürülmesini talep etti. Mayıs 2014’te tekrar faiz indirimlerine başlandı. 2014’te sıcak parayla finanse edilen Türkiye iktisadının küresel konjonktürden yararlanma devri de sona erdi.
Eski Merkez Bankası Lideri Murat Çetinkaya Fotoğraf: Getty Images/A. Altan
Binali Yıldırım ikna olmuştu
Erdoğan, rapordaki gerçeklerin tam yoksunluğunu söylese de ‘yüksek faizin yüksek enflasyonun nedeni’nin günlük teorisini sık sık savundu. 31 Ocak 2015’te yaptığı açıklamada, “Ne diyorlar? İnsanı bu türlü tam anlamıyla çıldırtacaklar, enflasyon düşerse faizi düşüreceklermiş. Bu anlayış, anlayış değil, bu yanlış bir mantık, yanlışsız bir mantık değil. Zira enflasyon nedeni, faiz sonuç değildir. Faiz nedeni, Enflasyon sonuçtur.Bunu öğrenmeleri lazım” dedi.
Şubat ayında ise yüksek faizin “vatanı sattığını” söyledi. Bu devir faizi 7,50’ye kadar indirilirken, Merkez Bankası başkanlığına Murat Çetinkaya’nın atanmasıyla çoklu faiz uygulamasına geçildi. Siyaset faizi sabit tutulurken fonlama faizi Ocak 2017’den Mayıs 2018’e dek yüzde 10’dan 16,50”ye çıkarıldı. O devir Merkez Bankası’nın, Erdoğan’ın faiz artırımına yönelik performansı nedeniyle bugün hareket etmek istemeyen, dönemin Başbakan Yardımcısı Mehmet Şimşek, Maliye Bakanı Naci Ağbal ve Merkez Bankası Lideri Murat Çetinkaya’nın gerçekleştirdiği toplantının akabinde Binali Yıldırım’ın Erdoğan’ı faizi kamuoyunda artırımına ikna ederek yansımıştı.
News
