Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Başkanı Fatih Karahan, TBMM Plan ve Bütçe Kurulunda, milletvekillerinin sorularını yanıtladı.
“Carry trade”in faiz oranı muhakkak olan bir para olduğunu tabir eden Karahan, “Yabancı gelir, yurt dışından dövizini bozdurur, aşikâr bir vadesi vardır. Yararı ortadaki kur hareketine de bağlıdır. Rastgele bir biçimde kur garantisi vermemiz aslında kelam konusu değil. Orada görülen faiz yabancının karı olarak düşünülmemeli. Swap bakiyesi hiçbir vakit 20 milyar doları geçmedi. 16 milyar 17 milyar dolar civarında geziyor.” diye konuştu.
Rezerv düzeyinin 157 milyar dolar olduğunu, swap bakiyesinin burada küçük sayı olarak kaldığını lisana getiren Karahan, cari açığın da bir sonraki ay 15 milyar dolara inmesinin beklendiğini, yıl sonunda 20 milyar doların altında olacağını söyledi. Karahan, cari açığın geçen seneye oranla epey düştüğüne işaret ederek, “Ekonominin çevrilmesi için sıcak para gereksinimi katiyen kelam konusu değil.” dedi.
Merkez Bankasına yapılan atamalara ait soru üzerine Karahan, “Liyakat bizim için her şeyden kıymetli. Atanan arkadaşlarımızın birçoğu daha evvel yöneticilik yapan banka mensupları. Biz atarken bireylerin ne görüşünü ne siyasi eğilimini biliyoruz. Yalnızca performanslarına nazaran kıymetlendiriyoruz.” karşılığını verdi.
Karahan, bağımsızlıkla ilgili sorulara da yaptıkları işlerin en hoş işaret olduğuna dikkati çekti. Bugüne kadar önemli sıkılaşma yaptıklarını, enflasyon görünümüne nazaran hareket ettiklerini lisana getiren Karahan, “Fiyat istikrarı kalıcı refah artışı için hayli kıymetli. Bunu sağlamak için de bize verilen yasal yetki çerçevesinde para siyaseti araçlarını en hakikat formda kullanmaya çaba ediyoruz.” değerlendirmesinde bulundu.
“Bizim işimiz enflasyon yüzde 5’e gidene kadar bitmeyecek”
Haziranda dezenflasyon sürecinin başladığını, bundan sonra da orta gayelere uyumlu olarak enflasyonu düşürmek için ellerinden geleni yapacaklarını vurgulayan Karahan, manşet enflasyonun düşmeyi sürdüreceğini lisana getirdi. Periyot devir enflasyon dinamiğini gözden geçirdiklerini anlatan Karahan, “Bizim işimiz enflasyon yüzde 5’e gidene kadar bitmeyecek. Ondan sonra da esasen Merkez Bankalarının vazifesi fiyat istikrarının devamını sağlamaktır.” formunda konuştu.
Karahan, Kur Muhafazalı Mevduatın (KKM) Ağustos 2023’ten bu yana yaklaşık 100 milyar dolar azaldığının altını çizerek, sürecin kademeli olmasının kıymetine değindi. Bunun için düzenlemeler ve ince ayarlar yaptıklarını anlatan Karahan, “Bugüne kadar da makro finansal istikrarı bozmadan, hatta tam bilakis güçlendirerek, bir taraftan rezerv biriktirirken bir taraftan da KKM bakiyesini, bunları hakikat oranda Türk lirasına çevirerek gerçekleştirdik.” dedi.
KKM hesaplarının neden kapatılmadığına ait soru üzerine Karahan, “Bu basamak için yanlışsız bulmuyoruz. Biraz daha azalması gerekiyor. Süreci biraz daha yönettikten sonra değerlendirmemizi yine yapacağız, bir müddet daha düzenlemeler devam edecek. KKM bir müddet daha bakiyesi azalarak gelişmeler çerçevesinde devam edecek.” karşılığını verdi.
Eylül ayı enflasyon datalarını kıymetlendiren Karahan, burada hizmet ve işlenmemiş besin fiyatlarının öne çıktığını tabir etti. Genel görünüme bakılması gerektiğini anlatan Karahan, enflasyon düzeyi yüksekken oynaklığın arttığını, bunun dünyanın her yerinde bu türlü olduğunu belirtti. Karahan, “Enflasyon birkaç aydır beklentilerle dengeli gidiyordu, bu ay da beklentinin üstünde gelmiş oldu. Üst istikametli riskler var, aşağı taraflı risklere nazaran daha besbelli. Merkez Bankası olarak enflasyonun yüksek olduğu devirde dikkatli, ihtiyatlı olmak durumundayız.” dedi.
Dezenflasyon sürecinde kamu kurumlarıyla eş güdüm önemli
Karahan, Merkez Bankasının 2023 yılı ziyanının bilançoda bulunan geçmiş yıllar ziyanı kaleminde izlendiğini söyledi. 2022 yılı karından ayrılan ihtiyat akçesinin tamamının bu ziyandan mahsup edildiğini söz eden Karahan, kalan ziyanının kapanmasına kadar kar ve ihtiyat akçesi dağıtılmayacağını bildirdi.
Karahan, merkez bankasının bilançosunda bulunan değerleme hesabıyla alakalı, “Değerleme hesabındaki değişiklikler KKM bakiyesiyle yahut kur fark ödemeleriyle alakalı değil. Bunun (hesabın) değişim göstermesi kur değişimlerinden ve piyasa süreçlerinden kaynaklanıyor.” değerlendirmesinde bulundu.
Karahan, dezenflasyon sürecinde kamu kurumlarıyla eş güdümün kıymetine değinerek, bunun üst seviyede olduğuna vurgu yaptı. Bu süreçte eş güdümü devam ettirerek enflasyonu birlikte düşüreceklerini söz eden Karahan, şöyle devam etti:
“Merkez Bankası olarak fiyat istikrarını sağlama amacımız doğrultusunda siyasetimizi ve araçlarımızı kendimiz belirliyoruz. Kamu maliyesi tarafına baktığımızda da aslında OVP’ye bakmak lazım. Önümüzdeki sene bütçe açığının önemli bir azalma göstereceği kestirimi var. Biz de bunun gerçekleşeceğini düşünüyoruz.”
Bütçe açığının azalarak dezenflasyon sürecinde kendilerine dayanak olacağını tabir eden Karahan, yönetilen, yönlendirilen fiyatlara yapılan ayarlamaların belirlenmesinde de Merkez Bankasının gayesinin gözetildiğini bildirdi.
“Enflasyondaki ana eğilimdeki düşüşe bağlı olarak para siyaseti duruşumuzu belirliyoruz”
Karahan, faiz oranlarının nasıl belirlendiğine ait de bilgi verdi. Sürece ait net bir kelamlı yönlendirme yaptıklarını vurgulayan Karahan, “Enflasyon görünümüne ve enflasyon beklentilerine bakıyoruz. Enflasyondaki ana eğilimdeki düşüşe bağlı olarak para siyaseti duruşumuzu belirliyoruz. Yurt içi talepteki yavaşlama da enflasyon görünümünde değerli. Fiyatlama davranışlarını takip ediyoruz. Münasebetiyle epeyce fazla sayıda bilgiyi gözden geçirerek kararlarımızı alıyoruz. Aylık enflasyonun ana eğiliminde de para siyaseti duruşunu belirlerken burada yaşanacak besbelli ve kalıcı bir düşüşten emin olmak istiyoruz.” değerlendirmesinde bulundu.
Karahan, OVP’de yer alan yıl sonu yüzde 41,5 enflasyon iddianın Merkez Bankasının gaye bandının içinde yer aldığını söyledi. Enflasyonun yüksek olduğu devirde, enflasyonu sene başında iddia etmenin sıkıntı olduğunu söz eden Karahan, enflasyon beklentileriyle ilgili şu değerlendirmelerde bulundu:
“Üç kesitin beklentisine bakıyoruz. Piyasa iştirakçileri makro tahlil doğrultusunda yaptıkları için para siyaseti ve doğal ki maliye siyaseti duruşuna nazaran hem bu sene için hem de ilerisi için bir iddia belirliyorlar. Gerçek dalın beklentileri de güzelleşme eğiliminde. Birkaç aydır güzelleşiyor. Hane halkı beklentisi epey yüksek. Enflasyon beklentileri vatandaşın daha çok görünen fiyatlarla alakalı. Beklentiden fazla gerçekleşmeden şekilleniyor. Enflasyon geçmişte yüksek olduğunda da gelecek enflasyon beklentisi yüksek oluyor. Bunun kırılması vakit problemi. İnandırıcılıktan da çok enflasyon düştükçe beklentiler güzelleşecek. Vatandaş öncelikle enflasyonun düştüğünü görmek istiyor ki düşeceğine inansın.”
Karahan, enflasyonda uzun vadede de beklentilerin kendi beklentilerinin üzerinde olduğunu belirterek, 1-2 sene içinde önemli aralık kat etmeleri durumunda bu beklentilerinde güzelleşeceğini bildirdi.
“Yöntem farklı”
Enflasyon ölçümlerinde TÜİK, İTO ve ENAG’ın ortasındaki farklar hakkında da bilgi veren Karahan, “Bu endekslerin ölçtüğü şeyler, topladığı fiyatlar ve bölgeler farklı. İTO yalnızca İstanbul’da, TÜİK ise daha genel topluyor. Yol farklı. Mesela ENAG çevrimiçi (online) topluyor.” dedi.
Karahan, kalıcı fiyat istikrarının sağlanması durumunda fiyatların gerçek olarak artacağını bildirdi.
Merkez Bankasının rezervleri hakkında da kıymetlendirme yapan Karahan, rezervlerde nisan ayından bu yana önemli bir süreç yaşandığına dikkati çekti. Merkez Bankası Başkanı Karahan, politikaların olumlu sonuçlar vermeye devam ettikçe inancın de artacağını bildirdi. Rezerv konusunda memleketler arası yeterlilik seviyelerini takip ettiklerini tabir eden Karahan, “Piyasa kurallarını ve kurun istikrarını bozmayacak, dezenflasyon gayesine mahzur olmayacak biçimde, rezerv biriktirmeye, piyasa kuralları el verdiğince devam edeceğiz.” dedi.
Kararlar BDDK ile uyum içinde alınıyor
Karahan, TCMB ve Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumunun (BDDK) uyumuna ait soruya, “Burada alınan kararlar mutlaka BDDK ile uyum içinde alınıyor. Finansal İstikrar Kurulu çerçevesinde bir ortaya geliyoruz. Finansal istikrar çerçevesinde birtakım kararları alıyoruz ve bu kararları da vakti geldiğinde yürürlüğe koyuyoruz.” diye konuştu.
Kurumların eylül ayı içerisinde aldıkları kararların hatırlatılması üzerine Karahan, BDDK’nın bankaların sermaye yeterliliği hesaplamalarında teknik değişikliklere gittiğini söz etti. Karahan, kararın olağanlaşma adımı olduğunu ve birlikte alındığına dikkati çekti.
Karahan, Yatırım Taahhütlü Avans Kredisi’ne (YTAK) yönelik soruya, bu programın geçen yıl sonu prestijiyle yenilendiğini ve yıllık 100 milyar liralık bir limit belirlediklerini anımsattı. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığının firmalara teknoloji strateji puanı verdiğini belirten Karahan, “Bize gelen müracaatlar tamamlanınca da burada tahsis yapılacak. Lakin şu anda yapılan rastgele bir tahsis yok.” dedi.
Bankacılığı zora sokmayacak formda zarurî karşılık oranlarını artırıyoruz
Zorunlu karşılıkların artırılmasının sorulması üzerine Karahan, şu değerlendirmede bulundu:
“Amaç kuru yönetmek değil. Daha çok para siyasetini desteklemek. Neden? Zira bizde talebin düzeyi epey yüksek, arzın epey üstünde. Münasebetiyle talebin biraz dengelenmesi gerekiyor. Yaptığımız siyasetlerde bu doğrultuda. Burada da mevduat faizi epey değerli. Hem talebin kısılması, tasarrufun artması manasında. Hane halkı tasarruf oranında benzeri ülkelerin altındayız. Burada biraz aralık almamız gerekiyor lakin temel olarak o hedefle yapmıyoruz.”
Karahan, Türk lirasına geçiş açısından mevduat faizlerinin düzeyinin kıymetine dikkati çekerek, “Likidite fazlası oluştuğunda bunu periyot devir bankacılığı da zora sokmayacak biçimde, mecburî karşılık oranlarını artırarak yönetiyoruz.” dedi.
Cari açıktaki düşüşün kalıcı olup olmadığına ve çevrimsel tesirlerden arındığında cari açığın durumuna ait soruya Karahan, “Bunu biz hesaplıyoruz ve takip ediyoruz. 2024 yılı ikinci çeyrek prestijiyle çevrimsel tesirlerden arındırılmış, yıllıklandırılmış cari açık şu anki manşetin bir ölçü üzerinde lakin birinci ve ikinci çeyrekte o da azalış gösteriyor. Orada tam karşıtı bir durum kelam konusu değil.” diye konuştu.
“Şu anda üst kupür çalışması yok”
Karahan, kupür (banknot) emisyonuna yönelik soruya, “Bankalar ne talep ediyorsa emisyon süreci çerçevesinde bunu kesintisiz olarak sağlıyoruz. Bankalar ATM’lere kendi tercihleri doğrultusunda ve piyasa gereksinimleri doğrultusunda kupür yüklemesini yapıyorlar.” dedi.
Tedavüldeki kupür kompozisyonun sorulması üzerine Karahan, “Nakit dışı ödeme araçlarındaki gelişmeleri de kıymetlendirerek karar aldık ve şu anda üst kupür çalışması yok. Mevcut kupürlerle devam ediyoruz lakin periyot dönem değerlendirmeler yapıyoruz.” sözünü kullandı.
Karahan, ihracatçıların döviz bozma zorunluluğuna ait soruya, burada olağanlaşma adımına gittiklerini yüzde 40 olan ihtiyacı yüzde 30’a düşürdüklerini anımsattı. Periyot dönem kelam konusu mecburiliği göz önünde bulundurduklarına işaret eden Karahan, ihracat bedeli satışlarında firmalara yüzde 2 prim dayanağı sağlandığını ve bunun kaideleri olduğunu söz etti.
Enflasyon indikçe sürdürülebilir büyüme sağlanacak
Karahan, gerçek kesimde yavaşlamaya yönelik soruya, “2024’te büyümede bir ölçü yavaşlama olmasını bekliyoruz. Bu sene büyüme potansiyel büyümenin bir ölçü altında gerçekleşecek. Bunun yanında OVP’de belirtildiği üzere, enflasyon indikçe, kalıcı fiyat istikrarı sağlandıkça sürdürülebilir büyüme sağlanacak.” dedi.
Firmaların konkordatoda bulunmasına ait soruya ise Karahan, “Finansal gerilim altındaki firmalar faaliyetlerine devam ederken ödeme kolaylığı elde etmek için konkordato talebinde bulunabiliyor. Bütün bilgilerin tarihî ortalamaların epeyce altında olduğunu görüyoruz.” diye konuştu.
AA
News
